Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

HÂN HẠNH CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ
NGỮ VĂN LỚP 9A
NGỮ VĂN
Tiết 43
TỔNG KẾT
TỪ VỰNG
(TỪ ĐƠN, TỪ PHỨC, THÀNH NGỮ-
NGHĨA CỦA TỪ
TỪ NGHIỀU NGHĨA)
Người dạy: Phan Thị Thương - Giáo viên trường THCS Hòa Phú BMT
www.thmemgallery.com
Company Logo
I- TỪ ĐƠN, TỪ PHỨC
1.Khái niệm :
Từ đơn do 1 tiếng có nghĩa tạo thành
VD: Chim, Học, Đi
Từ phức do 2 hay nhiều tiếng tạo thành
VD: Học sinh, xôn xao
www.thmemgallery.com
Company Logo
I- TỪ ĐƠN, TỪ PHỨC
1.Khái niệm :
Chỉ ra những từ đơn, từ phức trong đoạn văn sau
“Hôm sau, vua Quang Trung hạ lệnh tiến quân.Các

quân đều nghiêm chỉnh đội ngũ mà đi. Khi đến núi

Tam Điệp, Sở và Lân ra đón,đều mang gươm giáo

trên lưng mà xin chịu tội”
(Hoàng Lê Nhất Thống Chí)
www.thmemgallery.com
Company Logo
I- TỪ ĐƠN, TỪ PHỨC
1.Khái niệm :
Tại sao từ phức lại do 2 hay nhiều tiếng tạo thành chứ
không bắt buộc phải là tiếng có nghĩa như từ đơn?
Từ phức chia làm 2 loại: TỪ GHÉP VÀ TỪ LÁY
Từ ghép gồm nhiều tiếng có nghĩa, từ láy chỉ
1 tiếng có nghĩa; còn lại là tiếng láy
www.thmemgallery.com
Company Logo
TỪ PHỨC
TỪ GHÉP
TỪ LÁY
ĐẲNG LẬP
CHÍNH PHỤ
TOÀN BỘ
BỘ PHẬN
PHỤ ÂM
ĐẦU
PHẦN
VẦN
NÔ NỨC
XANH XANH
GIAM GIỮ

QUẦN ÁO
LAO XAO
www.thmemgallery.com
Company Logo
I- TỪ ĐƠN, TỪ PHỨC
Bài tập 1: xác định từ ghép và từ láy
BÓ BUỘC
LẤP LÁNH
LẠNH LÙNG
GIAM GIỮ
XA XÔI
NHO NHỎ
MONG MUỐN
CỎ CÂY
GHÉP
LÁY
www.thmemgallery.com
Company Logo
I- TỪ ĐƠN, TỪ PHỨC
Bài tập 2: xác định từ láy giảm nghĩa và tăng nghĩa
so với tiếng gốc
TRĂNG TRẮNG
ĐÈM ĐẸP
SÁT SÀN SẠT
LÀNH LẠNH
XÔM XỐP
SẠCH SÀNH SANH
GIẢM
GIẢM
GIẢM
GIẢM
TĂNG
TĂNG
www.thmemgallery.com
Company Logo
II- THÀNH NGỮ
1.Khái niệm :
Là cụm từ cố định biểu thị ý nghĩa hoàn chỉnh
Có nghĩa bắt nguồn từ nghĩa đen hoặc thông
qua phép chuyển nghĩa (ẩn dụ, so sánh…)
VD: Mẹ tròn con vuông
Nhà cao cửa rộng
www.thmemgallery.com
Company Logo
II- THÀNH NGỮ
Bài tập1: Xác định thành ngữ và tục ngữ
Đánh trống bỏ dùi
Được voi đòi tiên
Chó treo mèo đậy
Nước mắt cá sấu
Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
THÀNH
NGỮ
TỤC NGỮ
www.thmemgallery.com
Company Logo
II- THÀNH NGỮ
Bài tập 2:
Dẫn chứng về việc sử dụng
thành ngữ trong văn chương
a.“Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một, tài đành họa hai”
(Truyện Kiều – Nguyễn Du)
b.“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non”
(Bánh Trôi nước – Hồ Xuân Hương)
c.“Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá”
(Đồng chí – Chính Hữu)
www.thmemgallery.com
Company Logo
III. NGHĨA CỦA TỪ
1.Khái niệm :
Nghĩa của từ là
nội dung sự vật, tính chất, quan hệ…
mà từ biểu thị̣
VÍ DỤ
www.thmemgallery.com
Company Logo
III- NGHĨA CỦA TỪ
BÀI TẬP 1: Chọn cách hiểu đúng trong các cách hiểu sau:
MẸ: Người phụ nữ có con, nói trong quan hệ với con
Nghĩa của từ MẸ khác với BỐ ở phần nghĩa “người phụ nữ có con”
Nghĩa từ MẸ không thay đổi trong 2 câu:
+ MẸ rất hiền
+ Thất bại là MẸ thành công
D. Nghĩa của từ MẸ không có phần nào chung với nghĩa của từ BÀ
A
www.thmemgallery.com
Company Logo
III- NGHĨA CỦA TỪ
BÀI TẬP 2: Cách giải thích nào sau đây là đúng

ĐỘ
LƯỢNG
A. Đức tính rộng lượng, dễ thông cảm
với người có sai lầm và dễ tha thứ
Rộng lượng, dễ thông cảm với
người có sai lầm và dễ tha thứ
B
www.thmemgallery.com
Company Logo
IV. TỪ NHIỀU NGHĨA VÀ HIỆN TƯỢNG CHUYỂN NGHĨA CỦA TỪ
1. KHÁI NIỆM
Một từ có nhiều nghĩa được gọi là từ nhiều nghĩa
Hiện tượng chuyển nghĩa của từ là thay đổi nghĩa
của từ để tạo thành từ nhiều nghĩa
Từ nhiều nghĩa có nghĩa chuyển và nghĩa gốc

www.thmemgallery.com
Company Logo
IV. TỪ NHIỀU NGHĨA VÀ HIỆN TƯỢNG CHUYỂN NGHĨA CỦA TỪ
Ví dụ:
Xuân
Ngày xuân con én đưa thoi
(Truyện Kiều - ND)

Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê
(Truyện Kiều- ND)

Ôi những nàng xuân rất dịu dàng
Hát câu Quan Họ Chuyến đò ngang
(Tiếng hát sang xuân- Tố Hữu )

www.thmemgallery.com
Company Logo
IV. TỪ NHIỀU NGHĨA VÀ HIỆN TƯỢNG CHUYỂN NGHĨA CỦA TỪ
BÀI TẬP: Tìm hiểu nghĩa của các từ HOA trong hai câu thơ sau:
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà
Thềm hoa một bước, lệ hoa mấy hàng
(Truyện Kiều – Nguyển Du)
+ HOA ( Thềm hoa): Nghĩa gốc
+ HOA (Lệ hoa): Nghĩa chuyển
BÀI TẬP 2: Tìm và giải thích hiện tượng
chuyển nghĩa trong đoạn trích sau:
“ Sông Đà khai sinh ở huyện Cảnh Đông
tỉnh Vân Nam, lấy tên là Lý Tiên mà đi qua
một vùng núi ác, rồi đến gần giữa đường
thì xin nhập quốc tịch Việt Nam, trưởng thành
mãi lên và ngã ba Trung Hà thì chan hòa vào
sông Hồng. Từ biên giới Trung Việt tới ngã ba
Trung Hà là 500 cây số lượn rồng rắn,và tính
toàn thân sông Đà thì chiều dài là 883 nghìn
thước mét”
(Nguyễn Tuân)


CHÚC CÁC EM THÀNH CÔNG
TRONG HỌC TẬP!
Hòa phú . Tháng 10 năm 2009
