Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ
MÔN NGỮ VAÊN 9
PHÒNG GD HUYỆN QUẢN BẠ * TRƯỜNG THCS QUYẾT TIẾN *
chào mừng
các thầy cô giáo đến dự giờ lớp 9 !
giáo viên: nguyễn hương trầm
thcs quyết tiến
1.Nối từ ở cột A với nội dung ở cột B cho phù hợp?

Tìm những con vật mà tên của nó được đặt dựa vào tiếng kêu của chính nó.

Bò, Tắc kè .......
Tổng kết về từ vựng

Từ
(xét về đặc điểm cấu tạo)
Từ đơn
Từ phức
Từ ghép
Từ láy
Từ ghép
đẳng lập
Từ ghép
chính phụ
Từ láy
hoàn toàn
Từ láy
bộ phận
Từ láy âm
Từ láy vần
Từ vựng
Cấu tạo
Tính chất
Nguồn gốc
Mở rộng
Nghĩa
Sự phát triển về từ vựng
Tổng kết từ vựng
( LuyÖn tËp tæng hîp)
Bài 12 - Tiết 59 TiÕng viÖt












Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Trường THCS quyết tiến
lớp 9
Bài tập 1 - 158
so sánh hai dị bản của câu ca dao sau:
-"Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon"
-"Râu tôm nấu với ruột bù
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon"
Cho biết trong trường hợp này, gật đầu hay gật gù thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt. Vì sao ?












Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Trường THCS quyết tiến
lớp 9
Bài tập 1 - 158
?Cúi đầu xuống rồi ngẩng đầu lên ngay thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý
"gật đầu "
Giải thích nghĩa của từ "gật gù"?
?gật nhẹ và nhiều lần biểu thị sự đồng tình, tán thưởng
"gật gù "
Sử dụng từ nào thích hợp hơn để thể hiện ý nghĩa biẻu đạt của câu ca dao?
Gật gù
từ " gật gù " phù hợp hơn từ "gật đầu " vì thể hiện được ý nghĩa cần biểu đạt của câu ca dao.
 T×nh c¶m yªu th­¬ng, ®ång c¶m, sÎ chia cña ®«i vî chång tuy cuéc sèng vËt chÊt cßn ®¹m b¹c , khã kh¨n.
Giải thích nghĩa của từ "gật đầu"?
Qua bài tập 1 em thấy nội dung phù hợp với kiến thức nào mà em đã học?












Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Trường THCS quyết tiến
lớp 9
Nghĩa của từ
cách dùng từ
Là nội dung (sự vật, tính chất, hoạt động, quan hệ) mà từ biểu thị.
Nghiã của từ là gì?
Lưu ý 1 :Biết dùng từ ngữ đúng nghĩa phù hợp có tác dụng làm tăng hiệu quả diễn đạt trong văn chương
Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ của người vợ trong truyện cười sau:

"Chồng vừa ngồi xem bóng đá vừa nói:
- Đội này chỉ có một chân sút, thành ra
mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn.
Vợ nghe thấy liền than thở:
- Rõ khổ! Có một chân thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ!"
?Cầu thủ ấy chỉ có một chân
để đi thì đá bóng làm sao được
cho khổ.
.
? là hiện tượng "ông nói gà, bà
nói vịt"đã vi phạm phương châm
Quan hệ trong hội thoại, do không
hiểu chính xác nghĩa của từ.

?Cả đội chỉ có một cầu thủ có
khả năng ghi bàn chứ không
phải cầu thủ chỉ thuận một chân
Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Bài tập 2 - 158
Người vợ hiểu câu nói của chồng như thế nào?
Người chồng muốn nói điều gì?
Tình huống hội thoại này có nghĩa tương ứng với một thành ngữ đã học nào?
Lưu ý 2 :Hiểu được nghĩa của từ sẽ làm cho giao tiếp đạt hiệu quả

Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Bài tập 3 - 158
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi?
"áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.

Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo."
( Chính Hữu- Đồng chí).
Các từ : vai, miệng, chân, tay, đầu ở đoạn thơ, từ nào được dùng theo nghĩa gốc, từ nào được dùng theo nghĩa chuyển vµ chuyÓn theo ph­¬ng thøc nµo?
Câu hỏi thảo luận
(2 phút)
- Các từ được dùng theo nghĩa gốc là: Miệng, Chân, tay
- Các từ được dùng theo nghĩa chuyển là : Vai, Đầu
+ Nghĩa chuyển của từ Đầu
-> Chuyển theo phương thức ẩn dụ
+ Nghĩa chuyển của từ Vai
-> Chuyển theo phương thức Hoán dụ
Đáp án
Qua nội dung bài tập 3 em thấy phù hợp với kiến thức nào mà em đã học?
Sự phát triển của từ vựng

Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Bài tập 3 - 158
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi?
"áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.

Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo."
( Chính Hữu- Đồng chí).
Câu hỏi thảo luận
(2 phút)
- Các từ được dùng theo nghĩa gốc là: Miệng, Chân, tay
- Các từ được dùng theo nghĩa chuyển là : Vai, Đầu
+ Nghĩa chuyển của từ Đầu
-> Chuyển theo phương thức ẩn dụ
+ Nghĩa chuyển của từ Vai
-> Chuyển theo phương thức Hoán dụ
Đáp án
Sự phát triển của từ vựng
-->ở đây phát triển từ vựng theo cách phát triển nghĩa của từ trên
cơ sở nghĩa gốc.
Lưu ý 3 : Các cách phát triển từ vựng
Phân tích cái hay trong cách sử dụng từ ở bài thơ sau?

"áo đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh theo hồng
Em đi lửa cháy trong bao mắt
Anh đứng thành tro em biết không"
( Vũ quần Phương-áo đỏ)
Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Bài tập 4 - 159
1 cô gái mặc chiếc áo màu đỏ
thắp lên trong mắt chàng trai
và nhiều người khác ngọn lửa
làmchàng trai say đắm đến nỗi
cháy thành tro,cây xanh cũng
ánh màu hồng
Em nhận thấy trong đoạn thơ có những từ nào cùng trường từ vựng?
+ đỏ, hồng, xanh, ánh
-> Trường màu sắc:

Liên quan chặt chẽ
Có tác dụng thể hiện tình yêu
cháy bỏng của chàng trai.
Em thấy c¸c trường từ vựng nµy cã liªn quan ®Õn nhau kh«ng?
Lưu ý 4: Việc sử dụng các từ cùng trường từ vựng tạo nên sự gợi cảm, sinh động và hiệu quả cho sự diễn đạt
+ Löa, ch¸y, tro
-> Trường löa

Qua bài tập trên em hãy nhắc lại thế nào là trường từ vựng?
Trường từ vựng
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
"ở đây người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch má iGiầm , vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn , xốp nhẹ, trên chỉ xòe ra độc mộtCái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (Ba Khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon)
( Đoàn Giỏi- Đất rừng phương Nam)
Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Bài tập 5 - 159
Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Bài tập 5- 159
Xác định các tên gọi sự vật hiện tượng được sử dụng trong đoạn?
Rạch Mái Giầm, kênh Bọ Mắt,
kênh Ba Khía
Các sự vật đó được gọi tên bằng cách nào?
- Dùng từ ngữ có sẵn với một
nội dung mới.
- Dựa vào đặc điểm của sự vật,
hiện tượng được gọi tên.
Lưu ý 5: Dùng từ ngữ có sẵn đặt tên cho một nội dung mới cũng là cách phát triển từ vựng Tiếng Việt
Hãy tìm những ví dụ về những sự vật, hiện tượng đ­ợc gọi tên theo cách dựa vào đặc điểm riêng biệt của chúng ?
Cà tím: Màu sắc bên ngoài
màu tím hoặc nửa tím, nửa trắng
Cá kiếm: Cá cảnh ; nhiệt đới ;cỡ nhỏ,
đuôi và đầu nhọn như cái kiếm
Chim lợn : Có tiếng kêu như lợn
§äc truyÖn c­êi sau ®©y :
Mét «ng sÝnh ch÷ bÊt chît lªn c¬n ®au ruét thõa. Bµ vî hèt ho¶ng b¶o con :
- Mau ®i gäi b¸c sÜ ngay!
Trong c¬n ®au qu»n qu¹i, «ng ta vÉn g­îng dËy nãi víi theo:
- §õng…®õng gäi b¸c sÜ, gäi cho bè ®èc tê!
(Theo truyÖn c­êi d©n gian)
Tiết 59 : Tổng kết từ vựng
(Luyện tập tổng hợp)
Bài tập 6- 159
Hãy chỉ ra những yếu tố
gây cười trong câu chuyện?
Chi tiết gây cười: ông sính chữ nguy cÊp đến nơi, thế mà còn bày trò phân biệt giữa tiếng ta với tiếng Tây Thay v× dïng tõ “ b¸c sÜ ” kÎ s¾p chÕt cßn nÕt kh«ng chõa, vÉn mét mùc ®ßi dïng tõ “®èc tê”
Thói sính dùng từ nước ngoài.
Từ "bác sĩ"; " đốc tờ" thuộc về tính chất nào của sự phát triển từ vựng?
?Sử dụng từ đồng nghĩa "bác sĩ"; " đốc tờ" khác nhau ở sắc thái ý nghĩa
Từ đồng nghĩa ,
từ mượn -cách sử dụng
*Lưu ý 6 : Cần sử dụng từ mượn từ đồng nghĩa đúng lúc đúng chỗ không nên lạm dụng
Trò chơi ô chữ
Hướng dẫn về nhà
1.Viết đoạn văn viết về kỉ niệm đáng nhớ của em trong đó có dùng
từ đông fnghĩa, trái nghiã từ mượn, từ tượng thanhtừ tượng hình.
2. Học bài,soạn bài "Làng"`
Xin cảm ơn

CH�O TH�N �I!
Xin chân thành cảm ơn