Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
1- Khái niệm
b) Tõ phøc :
c) Phân loại từ phức :
a) Từ đơn
Là từ gồm hai hoặc nhiều tiếng
* Từ ghép
Là những từ phức được tạo ra bằng cách ghép các tiếng có quan hệ với nhau về mặt nghĩa
* Từ láy
Là những từ phức có quan hệ láy âm giữa các tiếng
Là từ chỉ gồm một tiếng có nghĩa
Từ phức gồm hai loại là từ ghép và từ láy
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
Từ tiếng Việt xét về cấu tạo
Từ đơn
Từ phức
Từ ghép
Từ láy
Từ ghép
đẳng lập
Từ ghép
chính phụ
Từ láy
hoàn toàn
Từ láy
bộ phận
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
1- Khái niệm
2- Nhận diện từ ghép và từ láy
Từ ghép
Từ láy
Ngặt nghèo.
Nho nhỏ
Giam giữ.
. Gật gù.
Bó buộc.
Tươi tốt.
Lạnh lùng.
Bọt bèo.
Xa xôi.
Cỏ cây.
Đưa đón.
Nhường nhịn.
Rơi rụng.
mong muốn.
Lấp lánh.
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
1- Khái niệm
2- Nhận diện từ ghép và từ láy
3 - Xác định từ láy giảm nghĩa và từ láy tăng nghĩa
Từ láy giảm nghĩa
Từ láy tăng nghĩa
Trăng trắng
, đèm đẹp
, nho nhỏ ,
lành lạnh
, xôm xốp
Nhấp nhô ,
sạch sành sanh ,
sát sàn sạt
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
II- Thành ngữ
1 - Khái niệm :
-Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định , biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
-Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ , so sánh
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
II- Thành ngữ
1 - Khái niệm :
2- Xác định thành ngữ , tục ngữ ( SGK ) và giải thích nghĩa của các thành ngữ , tục ngữ đó






Tục ngữ
Thành ngữ
a) Gần mực thì đen , gần đèn thì sáng
b ) Đánh trống bỏ dùi
c) Chó treo mèo đậy
d ) Được voi đòi tiên
e ) Nước mắt cá sấu
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
Giải thích nghĩa của các thành ngữ
-Đánh trống bỏ dùi
Là làm việc không đến nơi đến chốn , bỏ dở , thiếu trách nhiệm
- Được voi đòi tiên
Là tham lam , được cái này lại muốn cái khác hơn
- Nước mắt cá sấu
Là sự thông cảm ,thương xót giả dối nhằm đánh lừa người khác
Giải thích nghĩa của các tục ngữ

- Gần mực thì đen , gần đèn thì sáng
Có nghĩa là : hoàn cảnh môi trường xã hội có ảnh hưởng quan trọng đến tính cách , đạo đức của con người
- Chó treo mèo đậy
Có nghĩa là : Muốn giữ gìn thức ăn thì với chó phải treo lên , với mèo phải đậy lại ( Tuỳ đối tượng mà có cách hành xử tương ứng )
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
II- Thành ngữ
1 - Khái niệm :
2- Xác định thành ngữ , tục ngữ
3- Tìm hai thành ngữ có yếu tố chỉ động vật và hai thành ngữ có yếu tố chỉ thực vật . Giải thích ý nghĩa và đặt câu với các thành ngữ tìm được


VD : Thành ngữ có yếu tố chỉ thực vật : Bãi bể nương dâu .
Giải thích ý nghĩa : Theo thời gian , cuộc đời có những đổi thay ghê gớm khiến cho con người phải giật mình suy nghĩ
Đặt câu : Tôi đứng trước mái nhà tranh hoang vắng , lòng chợt buồn về cảnh bãi bể nương dâu
VD : Thành ngữ có yếu tố chỉ động vật : Mèo mù vớ cá rán
* Giải thích nghĩa : Một sự may mắn tình cờ do hoàn cảnh đem lại
* Đặt câu : Anh ta vừa xấu , vừa lười thế mà lại lấy được cô vợ xinh đẹp , giỏi giang , đúng là mèo mù vớ cá rán


Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
II- Thành ngữ
1 - Khái niệm :
2- Xác định thành ngữ , tục ngữ
3- Tìm thành ngữ. Giải thích ý nghĩa và đặt câu
4 - Tìm các dẫn chứng về việc sử dụng thành ngữ trong văn chương
VD : Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
( Bánh trôi nước - Hồ Xuân Hương )
Người nách thước , Kẻ tay dao
Đầu trâu mặt ngựa ào ào như sôi
* Môt hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một , tài đành hoạ hai
( Truyện Kiều - Nguyễn Du )
Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo , đất cày lên sỏi đá
( Đồng chí - Chính Hữu )


Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
II- Thành ngữ
III - Nghĩa của từ
1 - Khái niệm
Nghĩa của từ là nội dung ( Sự vật , tính chất , hoạt động, quan hệ . ) mà từ biểu thị
2 - Chọn cách hiểu đúng trong các cách hiểu ( SGK )
a ) Nghĩa của từ mẹ là " Người phụ nữ , có con , nói trong quan hệ với con "
b ) Nghĩa của từ mẹ khác với nghĩa của từ bố ở phần nghĩa " Người phụ nữ , có con "
c ) Nghĩa của từ mẹ không thay đổi trong hai câu : Mẹ em rất hiền và thất bại là mẹ thành công
d ) Nghĩa của từ mẹ không có phần nào chung với nghĩa của từ bà
a
2 - Chọn cách hiểu đúng trong các cách hiểu ( SGK )
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
II- Thành ngữ
III - Nghĩa của từ
1 - Khái niệm :
2 - Chọn cách hiểu đúng trong các cách hiểu ( SGK )
3 - Chọn cách giải thích đúng trong hai cách giải thích ( SGK )
Cách b
Vì cách giải thích a đã vi phạm nguyên tắc khi giải thích nghĩa của từ ( Dùng cụm danh từ để giải thích cho một tính từ)
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
II- Thành ngữ
III - Nghĩa của từ
1 - Khái niệm :
IV- Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
*Từ nhiều nghĩa :
Là từ có hai hay nhiều nghĩa
* Hiện tượng chuyển nghĩa :
Là hiện tượng thay đổi nghĩa của từ , tạo ra những từ nhiều nghĩa

Mắt
( Cơ quan để nhìn của người hay động vật )



Chỗ lồi lõm hoặc mang
chồi ở một số thân cây
(Mắt tre , mắt cây )
Bộ phận giống
hình con mắt
ở vỏ một số quả
( Mắt na , mắt dứa )
Lỗ hở đều đặn
ở các đồ đan
( Mắt võng , mắt lưới)

Nghĩa chuyển
Ví dụ
Nghĩa gốc
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
II- Thành ngữ
III - Nghĩa của từ
1 -Khái niệm :
IV- Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
2-Tìm hiểu nghĩa của từ hoa trong hai câu thơ của Nguyễn Du ( SGK )
Gợi ý : - Từ hoa trong thềm hoa , lệ hoa được dùng theo nghĩa chuyển
- Không thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa đựơc
- Vì đây chỉ là cách chuyển nghĩa lâm thời - chưa được đưa vào từ điển
Tiết 43
Tiếng Việt : Tổng kết về từ vựng
I- Từ đơn và từ phức
II- Thành ngữ
III - Nghĩa của từ
IV- Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Bài tập về nhà :
- Học thuộc các khái niệm đã ôn - lấy ví dụ minh hoạ
Tìm 5 câu thành ngữ được sử dụng trong văn thơ , giải thích nghĩa và tác dụng của các thành ngữ đó
Xem trước phần tổng kết về từ vựng ( tiếp theo)