Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

-Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm thanh nhưng nghĩa khác xa nhau, không liên quan gì với nhau.
a.Từ lá trong:
* Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
Mà sao em xa anh
Đời vẫn xanh rời rợi.
(Hồ Ngọc Sơn- Gửi em dưới quê làng)
* Công viên là lá phổi của thành phố.
b. Từ đường trong
* Đường ra trận mùa này đẹp lắm
(Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)
* Ngọt như đường
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
V. Từ đồng âm
Thế nào là từ đồng âm?
Trong hai ví dụ bên trường hợp nào là từ nhiều nghĩa, tường hợp nào là từ đồng âm?
Từ nhiều nghĩa
Từ đồng âm
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
V. Từ đồng âm
VI. Từ đồng nghĩa
Thế nào là từ đồng nghĩa? Có mấy loại từ đồng nghĩa?
-Từ đồng nghĩa là những từ khi phát âm khác nhau nhưng có nghĩa giống nhau
Từ đồng nghĩa có hai loại :
* Những từ đồng nghĩa hoàn toàn
* Những từ đồng nghĩa không hoàn toàn.
Bà cụ nói xong thì mất. Nàng hết lời thương xót, phàm việc ma chay tế lễ, lo liệu như đối với cha mẹ đẻ mình.
(Chuyện người con gái Nam Xương)
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết
(Hoàng Lê nhất thống chí)
Tìm từ đồng nghĩa trong ví dụ sau
Phân biệt sắc thái ý nghĩa của hai từ trên
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
V. Từ đồng âm
VI. Từ đồng nghĩa
a.Đồng nghĩa là hiện tượng chỉ có trong một số ngôn ngữ trên thế giới.
b.Đồng nghĩa bao giờ cũng là quan hệ nghĩa giữa hai từ, không có quan hệ đồng nghĩa giữa ba hoặc hơn ba từ.
c. Các từ đồng nghĩa với nhau bao giờ cũng có nghĩa hoàn toàn giống nhau.
d. Các từ đồng nghĩa với nhau có thể không thay thế nhau được trong nhiều trường hợp sử dụng.
Chọn cách hiểu đúng trong những cách hiểu sau:
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
V. Từ đồng âm
VI. Từ đồng nghĩa
Khi người ta đã ngoài 70 xuân thì tuổi tác càng cao sức khỏe càng thấp.
(Hồ Chí Minh)
Dựa trên cơ sở nào, từ xuân có thể thay thế cho từ tuổi? Việc thay từ trong câu trên có tác dụng diễn đạt như thế nào?
Xuân = một năm
(Hoán dụ)
Thể hiện tinh thần lạc quan
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
V.Từ đồng âm
VI. Từ đồng nghĩa
VII. Từ trái nghĩa
Thế nào là từ trái nghĩa?
Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau xét trên một cơ sở chung nào đó.
Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.

Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
V.Từ đồng âm
VI. Từ đồng nghĩa
VII. Từ trái nghĩa
Cho các cặp từ sau:
ông- bà, xấu- đẹp, xa- gần, voi- chuột,
thông minh- lười, chó- mèo,
rộng- hẹp, giàu- khổ.
Cặp từ nào có quan hệ trái nghĩa?
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
V.Từ đồng âm
VI. Từ đồng nghĩa
VII. Từ trái nghĩa
Hãy xếp những cặp từ này thành hai nhóm
Cho các cặp từ trái nghĩa sau:
Sống- chết, yêu- ghét, chẵn- lẻ, cao- thấp, chiến tranh- hòa bình, già- trẻ, nông- sâu, giàu- nghèo.
Sống- chết
Chẵn- lẻ
Chiến tranh- hòa bình
Yêu- ghét
Cao- thấp
Già- trẻ
Nông- sâu
Giàu- nghèo
Khúc sông bên lở bên bồi
Bên lở thì đục bên bồi thì trong.
Hãy tìm từ trái nghĩa trong ví dụ bên
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
V.Từ đồng âm
VI. Từ đồng nghĩa
VII. Từ trái nghĩa
VIII. Cấp độ khái quát
của nghĩa từ ngữ
Em hiểu thế nào là cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ?
Nghĩa của một từ ngữ có thể rộng hơn hoặc hẹp hơn nghĩa của từ ngữ khác.
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
Từ
(xét về đặc điểm cấu tạo)
Từ đơn
Từ phức
Từ ghép
Từ láy
Từ ghép
đẳng lập
Từ ghép
chính phụ
Từ láy
hoàn toàn
Từ láy
bộ phận
Từ láy âm
Từ láy vần
Vận dụng kiến thức đã học, hãy hoàn thành sơ đồ
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
V.Từ đồng âm
VI. Từ đồng nghĩa
VII. Từ trái nghĩa
VIII. Cấp độ khái quát
của nghĩa từ ngữ
IX. Trường từ vựng
Thế nào là trường từ vựng?
Trường từ vựng là tập hợp tất cả những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa
Phân tích sự độc đáo trong cách dùng từ ở đoạn trích sau
Chúng lập ra nhiều nhà tù hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.
(Hồ Chí Minh- Tuyên ngôn độc lập)
Tăng giá trị biểu cảm và sức tố cáo
Tổng kết về từ vựng
----------------*----------------
Tiết: 44
Bài tập về nhà
1- Tìm các từ trái nghĩa có trong sáu câu đầu đoạn trích Kiều ở lầu ngưng Bích và phân tích tác dụng của những từ đó trong đoạn thơ.
2- Tìm các từ đồng nghĩa với các từ gạch chân trong câu thơ dưới đây và lí giải tại sao tác giả lại sử dụng những từ đó:
Cậy em, em có chịu lời
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa
(Truyện Kiều- nguyễn Du)
Hướng dẫn học bài ở nhà
Nắm chắc kiến thức đã tổng kết về từ vựng (nắm vững khái niệm, áp dụng làm bài tập thực hành)
Soạn bài: Tổng kết từ vựng (tt) Làm trước các bài tập vào vở bt.