Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

Các thầy cô giáo
?
Trong các câu sau, câu nào là thành ngữ, câu nào là tục ngữ?
Có công mài sắt có ngày nên kim
Một nắng hai sương
Cá chậu chim lồng
Gió bấc hiu hiu, sếu kêu thì rét
Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa
Kiểm tra bài cũ
Thành ngữ
b. Một nắng hai sương
c. Cá chậu chim lồng
Tục ngữ
a. Có công mài sắt có ngày nên kim
d. Gió bấc hiu hiu, sếu kêu thì rét
e. Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa
Ngữ văn
Tiết 44
Tổng kết từ vựng
(Tiếp theo)
Từ đơn và từ phức
Thành ngữ
Nghĩa của từ
Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Tổng kết từ vựng
V. Từ đồng âm
1. Khái niệm
Từ đồng âm là những từ phát âm giống nhau nhưng nghĩa khác xa nhau
2. Phân biệt từ nhiều nghĩa và từ đồng âm
Tổng kết từ vựng
( Tiếp theo)
Từ lá trong : Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
Mà sao em xa anh
Đời vẫn xanh rời rợi
Và trong: Công viên là lá phổi của thành phố
b. Từ đường trong:
Đường ra trận muà này đẹp lắm
Và trong: Ngọt như đường
V. Từ đồng âm
1. Khái niệm
2. Phân biệt từ nhiều nghĩa và từ đồng âm
- Từ lá trong : Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
-> lá: Nghĩa gốc
- lá trong: Công viên là lá phổi của thành phố
-> lá: Nghĩa chuyển => Hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Vì: lá ( lá phổi ) là nghĩa chuyển của lá (lá xa cành)
b. - Từ đường trong: Đường ra trận mùa này đẹp lắm
đường trong: Ngọt như đường
Hiện tượng đồng âm
Vì: từ đường trong hai câu có vỏ ngữ âm giống nhau nhưng nghĩa khác xa nhau
2. Phân biệt từ nhiều nghĩa và từ đồng âm
- Từ lá trong : Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
-> Nghĩa gốc
- lá trong: Công viên là lá phổi của thành phố: Nghĩa chuyển
=> Hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Vì: lá ( lá phổi ) là nghĩa chuyển của lá (lá xa cành)
b. - Từ đường trong hai ví dụ: là hiện tượng đồng âm
Vì: từ đường trong hai câu có vỏ ngữ âm giống nhau nhưng nghĩa khác xa nhau
VI. Từ đồng nghĩa
1. Khái niệm
Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau
Ví dụ:
- Trẻ em - nhi đồng
Chết - hy sinh - bỏ mạng
Phụ nữ - đàn bà
VI. Từ đồng nghĩa
2. Chọn cách hiểu đúng:
a.Đồng nghĩa là hiện tượng chỉ có trong một số ngôn ngữ trên thế giới
b.Đồng nghĩa bao giờ cùng là quan hệ nghĩa giữa hai từ, không có quan hệ đồng nghĩa giữa ba hoặc hơn ba từ
c. Các từ đồng nghĩa giống nhau bao giờ cùng có nghĩa hoàn toàn giống nhau
d. Các từ đồng nghĩa với nhau có thể không thay thế được trong nhiều trưòng hợp sử dụng
1. Khái niệm
3. Giải thích nghĩa của từ
Đọc câu sau:
Khi người ta đã ngoài 70 xuân thì tuổi tác càng cao, sức khoẻ càng yếu
- Cho biết dự trên cơ sở nào từ xuân có thể thay thế cho từ tuổi?
?
- Xuân chỉ một mùa trong năm, khoảng thời gian tương ứng với một tuổi
3. Giải thích nghĩa của từ
- Việc thay thế từ trong câu có tác dụng như thế nào?
Tác dụng:
Từ xuân thể hiện tinh thần lạc quan của tác giả
Tránh lặp từ với từ tuổi tác
VI. Từ đồng nghĩa
Khái niệm
Chọn cách hiểu đúng
Giải thích nghĩa của từ
Cơ sở: Xuân chỉ một mùa trong năm, khoảng thời gian tương ứng với một tuổi
Tác dụng:
Từ xuân thể hiện tinh thần lạc quan của tác giả
Tránh lặp từ với từ tuổi tác
VII. Từ trái nghĩa
1. Khái niệm
Từ trái nghĩa là từ có nghĩa trái ngược nhau, xét trên một cơ sở chung nào đó
Ví dụ:
- Buồn - vui
-> Xét trên cơ sở chung chỉ tâm trạng
Cao - thấp
-> Xét trên cơ sở chung chỉ chiều cao
? Cho biết các cặp từ sau đây, cặp từ nào có quan hệ trái nghĩa:
Ông - bà; xấu - đẹp; xa- gần; voi - chuột; thông minh - lười; chó - mèo; rộng - hẹp; giàu - khổ
VII. Từ trái nghĩa
1. Khái niệm
2. Các cặp từ trái nghĩa:
xấu - đẹp
xa - gần
rộng - hẹp
VII. Từ trái nghĩa
3. Sắp xếp các cặp từ trái nghĩa theo nhóm
VIII. Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ
1. Khái niệm
Nghĩa của một từ có thể rộng hơn (khái quát hơn) hoặc hẹp hơn (ít khái quát hơn) nghĩa của từ ngữ khác
Ví dụ
Động vật
Thú
Chim
Cá
voi
Hươu
Tu hú
sáo
rô
thu
Từ (xét về đặc điểm cấu tạo)
Từ đơn
Từ phức
Từ ghép
Từ láy
Từ ghép
chính phụ
Từ ghép
đẳng lập
Láy toàn bộ
Láy bộ phận
Láy âm
Láy vần
iX Trường từ vựng
1. Khái niệm
Trường từ vựng là tập hợp của các từ có ít nhất một nét chung về nghĩa
Ví dụ:
Hiền lành, độc ác, cởi mở
-> Trường từ vựng tính cách
Buồn, vui, phấn khởi, sợ hãi
-> Trường từ vựng tâm trạng
iX Trường từ vựng
1. Khái niệm
2. Phân tích sự độc đáo trong cách dùng từ ở đoạn trích sau:
Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm những cuộc khởi nghĩa của chúng ta trong những bể máu.
(Hồ Chí Minh - Tuyên ngôn độc lập)
iX Trường từ vựng
1. Khái niệm
2. Phân tích sự độc đáo trong cách dùng từ ở đoạn trích sau:
- Xác định trường từ vựng: Tắm, bể
-> Trường từ vựng Nước
- Tác dụng: Làm cho câu văn có sức tố cáo mạnh mẽ hơn
Hướng dẫn học ở nhà
Ôn toàn bộ kiến thức phần từ vựng đã tổng kết
Tìm ví dụ minh hoạ cho mỗi nội dung. Phân tích
Chuẩn bị bài: Đồng chí ( Chính Hữu)