Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

PGD quận ngô quyền
Trương THCS Lạc Viên
Giáo viên: Đinh Thị Thu Hà
Chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ
Kiểm tra bài cũ
Tìm từ đồng âm trong các ví dụ sau? Giải thích vì sao em chọn đó là từ đồng âm?
Từ lá trong:
Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
Mà sao em xa anh
Đời vẫn xanh rời rợi
( Hồ Ngọc Sơn, Gửi em dưới quê làng)
Và trong : Công viên là lá phổi của thành phố.
b. Từ đường, trong:
Đường ra trận mùa này đẹp lắm.
( Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)
Và trong: Ngọt như đường
Ngữ văn 9
Bài 9
tiết 44: tổng kết về từ vựng
Lí thuyết:
to, lớn
đồ sộ, khổng lồ
vĩ đại
nhỏ. bé
li ti
tí hon
kích thước, hình khối
Từ đồng nghĩa
Từ đồng nghĩa
Từ trái nghĩa
Lí thuyết:
A.Bài tập
V.Từ đồng âm:.Trong hai trường hợp (a) và (b) sau đây, trường hợp nào có hiện tượng từ nhiều nghĩa, trường hợp nào có hiện tượng từ đồng âm? Vì sao?
a)Từ lá, trong:
Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
Mà sao em xa anh
Đời vẫn tươi rời rợi.
(Hồ Ngọc Sơn, Gửi em dưới quê làng)
Và trong: Công viên là lá phổi của thành phố.
Các từ lá trên thuộc hiện tượng từ nhiều nghĩa
b)Từ đường, trong:
Đường ra trận mùa này đẹp lắm.
(Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)
và trong: Ngọt như đường
Các từ đường trên thuộc hiện tượng từ đồng âm

VI. Từ đồng nghĩa:
a) Đồng nghĩa là hiện tượng chỉ có trong một số ngôn ngữ trên thế giới.
b) Đồng nghĩa bao giờ cũng là quan hệ nghĩa giữa hai từ, không có quan hệ đồng nghĩa giữa ba hoặc hơn ba từ.
c) Các từ đồng nghĩa với nhau bao giờ cũng có nghĩa hoàn toàn giống nhau.
d) Các từ đồng nghĩa với nhau có thể không thay thế nhau được
trong nhiều trường hợp sử dụng.
3. Đọc câu sau :
Khi người ta đã ngoài 70 xuân thì tuổi tác càng cao, sức khỏe càng thấp.
( Hồ Chí Minh, Di chúc)
Cho biết dựa trên cơ sở nào, từ xuân có thể thay thể cho từ tuổi. Việc thay từ trong câu trên có tác dụng diễn đạt như thế nào?
2. Chọn cách hiểu đúng trong những cách hiểu sau:
Xuân là một từ chỉ một mùa trong năm, khoảng thời gian tương ứng với một tuổi.
Có thể coi đây là trường hợp lấy bộ phận để thay thế cho toàn thể, một hình thức
chuyển nghĩa theo phưong thức hoán dụ.
Từ xuân thể hiện tinh thần lạc quan của tác giả. Ngoài ra, dùng từ này còn là để
tránh lặp với từ tuổi tác
VII. Từ trái nghĩa:
2. Cho biết trong các cặp từ sau đây, cặp từ nào có quan hệ trái nghĩa:


ông - bà,
xấu - đẹp,
xa - gần,
voi - chuột,
thông minh - lười,
chó - mèo,
rộng - hẹp,
giàu - khổ.
3 *. Cho những cặp từ trái nghĩa sau:


yêu - ghét,
sống- chết,
chẵn - lẻ,
cao -thấp,
chiến tranh - hòa bình,
già - trẻ,
nông - sâu,
giàu - nghèo.
VIII. Cấp độ kháI quát của nghĩa từ ngữ
Từ
( Xét về đặc điểm cấu tạo)
Từ đơn


từ ghép
từ phức
từ ghép đẳng lập
từ láy
từ ghép chính phụ
từ láy hoàn toàn
từ láy không
hoàn toàn
từ láy âm
từ láy vần
Vận dụng kiến thức về trường từ vựng để phân tích sự độc đáo trong cách
dùng từ ở đoạn trích sau:
IX. Trường từ vựng:
Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết
những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa
của ta trong những bể máu.
( Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập)
Từ tắm và từ bể nằm trong trường từ vựng nước nói chung
Nơi chứa nước: bể, ao , sông hồ.
Công dụng của nước: tắm, tưới, rửa, uống.
Hình thức của nước: xanh, trong.
Tính chất của nước: mát mẻ.

Tác giả dùng hai từ cùng trường từ vựng là: tắm, bể. Việc sử dụng các từ này góp phần tăng giá trị biểu cảm của câu nói, làm cho câu nói có sức tố cáo mạnh mẽ hơn
Hướng dẫn về nhà

- Xem lại các đơn vị kiến thức đã học
- Chữa lỗi trong bài tập làm văn số 2 để chuẩn bị cho tiết trả bài
- Soạn văn bản: Đồng chí
Tiểu đội xe không kính
Xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh!