Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ HỘI GIẢNG CẤP TRU?NG
Năm học 2012-2013
PHÒNG GIÁO DỤC HUYỆN TÂN THÀNH
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HẮC DỊCH
Gv: Mai Thanh Tùng

Môn: Ngữ Văn
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Hãy nhắc lại các nội dung kiến thức đã tiến hành tổng kết ở tiết trước?
10/18/2012
4
T?NG K?T T? V?NG(tt)
Bài dạy
TỪ ĐỒNG ÂM, TỪ ĐỒNG NGHĨA, TỪ TRÁI NGHĨA,
CẤP ĐỘ KHÁI QUÁT NGHĨA CỦA TỪ, TRƯỜNG TỪ VỰNG
Trong hai trường hợp (a) và (b) sau đây, trường hợp nào có hiện trượng từ nhiều nghĩa, trường hợp nào có hiện tượng từ đồng âm? Vì sao?
a)Từ lá, trong:
Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
Mà sao em xa anh
Đời vẫn xanh rời rợi
(Hồ Ngọc Sơn, Gửi em ở dưới quê làng)
Và trong : Công viên là lá phổi của thành phố.
b)Từ đường trong:
Đường ra trận mùa này đẹp lắm
(Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)
Và trong : Ngọt như đường
a)Từ lá, trong:
Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
Mà sao em xa anh
Đời vẫn xanh rời rợi
(Hồ Ngọc Sơn, Gửi em ở dưới quê làng)
Và trong : Công viên là lá phổi của thành phố.






lá trong trường hợp (a) là hiện tượng từ nhiều nghĩa, vì nghĩa từ lá trong lá phổi có thể coi là kết quả chuyển nghĩa của từ lá trong lá xa cành
b)Từ đường trong:
Đường ra trận mùa này đẹp lắm
(Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)


Và trong : Ngọt như đường
Đường trong đường đi và đường trong ngọt như đường là có hiện tượng từ đồng âm vì không có cơ sở nào để cho rằng nghĩa này được hình thành trên cơ sở nghĩa kia.
Chọn cách hiểu đúng trong những cách hiểu sau:
a)Đồng nghĩa là hiện tượng chỉ có trong một số ngôn ngữ trên thế giới
b)Đồng nghĩa bao giờ cũng là quan hệ nghĩa giữa hai từ, không có quan hệ nghĩa giữa ba từ hoặc hơn ba từ
c)Các từ đồng nghĩa với nhau bao giờ cũng có nghĩa hoàn toàn giống nhau
d)Các từ đồng nghĩa với nhau có thể không thay nhau được trong nhiều trường hợp sử dụng
Không đúng vì đây là hiện tượng chung.
Ví d?:- start, commence, begin (trong ti?ng Anh)
- c?, g?ng, c? g?ng (trong ti?ng Vi?t)
b) Sai
Ví dụ:-y?u, y?u du?i, y?u ?t
-hi?n - l�nh - hi?n l�nh - hi?n h?u - hi?n t? - nh�n h?u - nh�n t?
c) Không đúng
Ví d?: x�t hai t? "c?" - "g?ng".N�t chung c?a hai t? n�y l�: Dua s?c ra nhi?u hon bình thu?ng d? l�m cho du?c vi?c gì dĩ.
N�t ri�ng (d? bi?t) c?a "c?" so v?i "g?ng" l� ? m?c dích c?a h�nh d?ng n�y: l�m cho kì du?c, kì xong cơng vi?c m� ch? th? bi?t l� khĩ khan. Ví d?: c? l�m cho xong, c? qu�n nh?ng vi?c khơng vui di, c? nh? l?i xem hơm qua d� nĩi gì.
N�t d? bi?t c?a "g?ng" so v?i "c?" l�: l�m cho t?t cơng vi?c m� bi?t l� n�n l�m. Ch?ng h?n, cĩ th? nĩi: g?ng l�n ch�t n?a h?c cho gi?i, g?ng ch?u d?ng khĩ khan d? d?ng vi�n nhau.
d) Đúng
Ví dụ: chết, hy sinh, mất, toi, nghẻo..
Đọc câu sau:
Khi người ta đã ngoài 70 xuân thì tuổi tác càng cao, sức khỏe càng thấp
(H? Chí Minh, Di chúc)
Cho biết dựa trên cơ sở nào từ xuân có thể thay thế cho từ tuổi. Việc thay từ trong câu trên có tác dụng diễn đạt như thế nào?
- Từ xuân: Mùa xuân một trong 4 mùa -> hoán dụ (bộ phận toàn thể) 4 mùa = 1 tuổi.
- Tác dụng: Tránh lặp từ
+ Chỉ sự tươi đẹp -> lời vaờn hóm hỉnh, lạc quan.
Cho biết trong các cặp từ sau đây, cặp từ nào có quan hệ trái nghĩa: ông-bà, xấu-đẹp, xa-gần, voi-chuột, thông minh-lười, chó-mèo, rộng-hẹp, giàu-khổ
Các cặp từ trái nghĩa.
Xấu- đẹp; xa- gần; rộng- hẹp
Thảo luận nhóm(2’)
Cho các cặp từ trái nghĩa sau: sống-chết, yêu-ghét, chẵn-lẻ, cao-thấp, chiến tranh-hòa bình, già-trẻ, nông-sâu, giàu-nghèo.
Có thể sắp xếp những cặp từ trái nghĩa này thành hai nhóm:
Nhóm 1 như: sống-chết (không sống có nghĩa là đã chết, không chết có nghĩa là còn sống)
Nhóm 2 như: già-trẻ (không già không có nghĩa là trẻ, không trẻ không có nghĩa là già)
Hãy cho biết mỗi cặp từ trái nghĩa còn lại thuộc nhóm nào?
-Cùng nhóm với sống -chết gồm:Chẵn -lẽ, chiến tranh-hòa bình
-Cùng nhóm với già-trẻ gồm :yêu-ghét, cao-thấp, nông-sâu, giàu nghèo.
Bài tập: Vận dụng kiến thức về các kiểu cấu tạo từ tiếng Việt đã học ở lớp 6 và lớp 7 để điền tù ngữ thích hợp vào các ô trống trong sơ đồ sau.
Từ
(xét về đặc điểm cấu tạo)
Từ đơn
Từ phức
Từ ghép
Từ láy
Ghép đẳng lập
Ghép chính phụ
Láy hoàn toàn
Láy bộ phận
Láy âm
Láy vần
Vận dụng kiến thức về trường từ vựng để phân tích sự độc đáo trong cách dùng từ ở đoạn trích sau:
Chúng lập ra nhiều nhà tù hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu
(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn độc lập)
- Tác giả dùng 2 từ trong trường từ vựng về nước là "tắm" và "bể"
- Tác dụng: Làm bài van giàu hỡnh ảnh, sinh động hơn => tang giá trị biểu cảm và sức tố cáo
CỦNG CỐ
DẶN DÒ:
Học thuộc các kiến thức đã tổng kết ôn tập
-Chuẩn bị tiết trả bài số 2: Xem lại dàn ý đề bài đã làm