Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ NGỮ VĂN
Gv: Nguyễn Thị Song Hà

Lớp 9A3
?
Trong các câu sau câu nào là thành ngữ, câu nào là tục ngữ?
Có công mài sắt, có ngày nên kim.
Một sương hai nắng.
Chim chậu cá lồng.
Gió bấc hiu hiu, sếu kêu thì rét.
Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa.
Kiểm tra bài cũ
-Thành ngửừ:
Moọt sửụng hai naộng.
Chim chaọu caự lo�ng.
Tục ngửừ:
Coự coõng maứi saột, coự ngaứy neõn kim.
Gioự baỏc hiu hiu, seỏu keõu thỡ reựt.
Mau sao thỡ naộng, vaộng sao thỡ mửa.
Hãy nhắc lại các nội dung kiến thức đã tiến hành tổng kết ở tiết trước?
11/2/2012
6
TỔNG KẾT TỪ VỰNG
(Tiếp theo)
Tìm hiểu nghĩa của 3 từ chân trong các câu sau?

Chân đi chữ bát.


b. Chân bàn.


c. Chân sào.
Bộ phân cơ thể� người
Bộ phân dưới của đồ dùng
Người chống thuyền
Vì có nét tương đồng: cùng tiếp xúc với mặt đất
Nghĩa gốc
Trong hai trường hợp (a) và (b) sau đây, trường hợp nào có hiện trượng từ nhiều nghĩa, trường hợp nào có hiện tượng từ đồng âm? Vì sao?
a)Từ lá, trong:
Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
Mà sao em xa anh
Đời vẫn xanh rời rợi
(Hồ Ngọc Sơn, Gửi em ở dưới quê làng)
Và trong : Công viên là lá phổi của thành phố.
b)Từ đường trong:
Đường ra trận mùa này đẹp lắm
(Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)
Và trong : Ngọt như đường
a)Từ lá, trong:
Khi chiếc lá xa cành
Lá không còn màu xanh
Mà sao em xa anh
Đời vẫn xanh rời rợi
(Hồ Ngọc Sơn, Gửi em ở dưới quê làng)

Và trong : Công viên là lá phổi của thành phố.







+hiện tượng nhiều nghĩa vì:

Lá1,2: là (dt)chỉ bộ phận của cây ,có hình thù màu xanh khác nhau nhưng thường mỏng  Nghĩa gốc

Lá 3 :chỉ từng sự vật có hình mỏng nhẹ giống hình lá
 Nghĩa chuyển

Có mối liên hệ ngữ nghĩa.

b)Từ đường trong:
Đường ra trận mùa này đẹp lắm
(Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)


Và trong : Ngọt như đường
Tru?ng h?p b l� tru?ng h?p d?ng �m vì :
-Du?ng1: ch? con du?ng
-Du?ng2: ch?t k?t tinh v? ng?t , thu?ng ch? t? mía ho?c c? c?i du?ng .
?v? ng? �m gi?ng nhau
?nghia kh�c xa nhau
Chọn cách hiểu đúng trong những cách hiểu sau:

a) Đồng nghĩa là hiện tượng chỉ có trong một số ngôn ngữ trên thế giới

b)Đồng nghĩa bao giờ cũng là quan hệ nghĩa giữa hai từ, không có quan hệ nghĩa giữa ba từ hoặc hơn ba từ

c) Các từ đồng nghĩa với nhau bao giờ cũng có nghĩa hoàn toàn giống nhau

d) Các từ đồng nghĩa với nhau có thể không thay nhau được trong nhiều trường hợp sử dụng
Không đúng vì đây là hiện tượng chung.
Ví d?:-
c?, g?ng, c? g?ng
b) Sai
Ví dụ:
-hi?n - l�nh - hi?n l�nh - hi?n h?u - hi?n t? - nh�n h?u - nh�n t?
c) Không đúng
Ví d?: x�t hai t? "c?" - "g?ng".N�t chung c?a hai t? n�y l�: Dua s?c ra nhi?u hon bình thu?ng d? l�m cho du?c vi?c gì dĩ.
N�t ri�ng c?a "c?" so v?i "g?ng" l� ? m?c dích c?a h�nh d?ng n�y: l�m cho kì du?c, kì xong cơng vi?c m� ch? th? bi?t l� khĩ khan. Ví d?: c? l�m cho xong, c? qu�n nh?ng vi?c khơng vui di, c? nh? l?i xem hơm qua d� nĩi gì.
N�t c?a "g?ng" so v?i "c?" l�: l�m cho t?t cơng vi?c m� bi?t l� n�n l�m. Cĩ th? nĩi: g?ng l�n ch�t n?a h?c cho gi?i, g?ng ch?u d?ng khĩ khan d? d?ng vi�n nhau.
d) Đúng
Ví dụ: chết, hy sinh, mất, toi, nghẻo..
Đọc câu sau:
Khi người ta đã ngoài 70 xuân thì tuổi tác càng cao, sức khỏe càng thấp
(H? Chí Minh, Di chúc)
Cho biết dựa trên cơ sở nào từ xuân có thể thay thế cho từ tuổi. Việc thay từ trong câu trên có tác dụng diễn đạt như thế nào?
- Từ xuân: Mùa xuân một trong 4 mùa -> 4 mùa = 1 tuổi.(lấy bộ phận toàn thể thay thế cho toàn thể ) => Chuyển nghĩa bằng phương thức hoán dụ
- Tác dụng: Tránh lặp từ
+ Chỉ sự tươi đẹp -> lời vaờn hóm hỉnh, lạc quan của tác giả.
Cho biết trong các cặp từ sau đây, cặp từ nào có quan hệ trái nghĩa: ông-bà, xấu-đẹp, xa-gần, voi-chuột, thông minh-lười, chó-mèo, rộng-hẹp, giàu-khổ
Các cặp từ trái nghĩa.
Xấu- đẹp; xa- gần; rộng- hẹp
Thảo luận nhóm(2’)
Cho các cặp từ trái nghĩa sau: sống-chết, yêu-ghét, chẵn-lẻ, cao-thấp, chiến tranh-hòa bình, già-trẻ, nông-sâu, giàu-nghèo.
Có thể sắp xếp những cặp từ trái nghĩa này thành hai nhóm:
Nhóm 1 như: sống-chết (không sống có nghĩa là đã chết, không chết có nghĩa là còn sống)
Nhóm 2 như: già-trẻ (không già không có nghĩa là trẻ, không trẻ không có nghĩa là già)
Hãy cho biết mỗi cặp từ trái nghĩa còn lại thuộc nhóm nào?
-Cùng nhóm với sống -chết gồm:Chẵn -lẽ, chiến tranh-hòa bình

-Cùng nhóm với già-trẻ gồm :yêu-ghét,
cao-thấp, nông-sâu, giàu - nghèo.
Ví dụ
�ng v�t
Thú
Chim
Cá
voi
Hươu
Tu hú
sáo
rô
thu
Bài tập: Vận dụng kiến thức về các kiểu cấu tạo từ tiếng Việt đã học ở lớp 6 và lớp 7 để điền tù ngữ thích hợp vào các ô trống trong sơ đồ sau.
Từ
(xét về đặc điểm cấu tạo)
Từ đơn
Từ phức
Từ ghép
Từ láy
Ghép đẳng lập
Ghép chính phụ
Láy hoàn toàn
Láy bộ phận
Láy âm
Láy vần
Ví dụ:
Hiền lành, độc ác, cởi mở

Buồn, vui, phấn khởi, sợ hãi
-> Trường từ vựng tính cách
-> Trường từ vựng tâm trạng
Vận dụng kiến thức về trường từ vựng để phân tích sự độc đáo trong cách dùng từ ở đoạn trích sau:
Chúng lập ra nhiều nhà tù hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu
(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn độc lập)
- Tác giả dùng 2 từ trong trường từ vựng về nước là "tắm" và "bể"
- Tác dụng: Làm bài van giàu hỡnh ảnh, sinh động hơn => tang giá trị biểu cảm và sức tố cáo của thực dân Pháp
CỦNG CỐ
DẶN DÒ:
Học thuộc các kiến thức đã tổng kết ôn tập
-Chuẩn bị tiết trả bài số 2: Xem lại dàn ý đề bài đã làm