Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

Mái trường mến yêu!
TRÂN TRỌNG
CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO
Trường THCS Đống Đa
Đống Đa
Kiểm tra bài cũ:
Hãy nêu lại các mục kiến thức về từ vựng đã học từ lớp 6 đến lớp 9 ?
Tổng kết về từ vựng
TIẾT 43
TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG












I/ Từ đơn và từ phức
1- Khái niệm:
- Từ đơn :
Là những từ chỉ gồm một tiếng
- Từ phức:
Là những từ gồm hai hoặc nhiều tiếng
+ Từ phức gồm hai loại : từ ghép và từ láy
* Từ ghép:
- Tươi tốt, cỏ cây, mong muốn, bó buộc, ngặt nghèo, giam giữ, bọt bèo, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng
- Nho nhỏ, gật gù, lạnh lùng, xa xôi, lấp lánh
* Từ láy:
- Từ láy giảm nghĩa: trăng trắng, đèm đẹp, nho nhỏ, lành lạnh, xôm xốp

2- Nhận diện:
3- Phân biệt:
- Từ láy tăng nghĩa: sạch sành sanh, sát sàn sạt, nhấp nhô
II- Thành ngữ
Khái niệm
Thành ngữ là lọai cụm từ có cấu tạo cố định biểu thị một ý nghĩa hòan chỉnh
Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó, nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…

e/ Nước mắt cá sấu:

2. Xác định:
a/ Gần mực thì đen gần đèn thì sáng:
Tục ngữ
b/ Đánh trống bỏ dùi:
Thành ngữ
d/ Được voi đòi tiên:
c/ Chó treo mèo đậy:
Tục ngữ
Thành ngữ
Thành ngữ

Bèo dạt mây trôi, cắn rơm cắn cỏ, cây cao bóng cả, cây nhà lá vườn, dây cà ra dây muống…

4. Việc sử dụng thành ngữ trong văn chương
Cá chậu chim lồng: cảnh tù túng, bó buộc, mất tự do
“Một đời được mấy anh hùng
Bõ chi cá chậu chim lồng mà chơi”
Bảy nổi ba chìm: sống lênh đênh, gian truân, lận đận:
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non”

3. Tìm thành ngữ:

- Thành ngữ có yếu tố chỉ động vật:
Như chó với mèo, đầu voi đuôi chuột, thả hổ về rừng, miệng hùm gan sứa, điệu hổ ly sơn…
- Thành ngữ có yếu tố chỉ thực vật:
III- Nghĩa của từ
Khái niệm:
Nghĩa của từ là nội dung (sự vật, tính chất, hoạt động, quan hệ…) mà từ biểu thị.

2. Chọn cách hiểu đúng:
a/ Đúng

3. Chọn cách giải thích:
Cách b
Vì: cách giải thích “a” vi phạm 1 nguyên tắc quan trọng khi giải thích nghĩa của từ, vì đã dùng 1 cụm từ có nghĩa thực thể để giải thích cho 1 từ chỉ đặc điểm, tính chất.

IV- Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Khái niệm:
Từ nhiều nghĩa: từ có thể có một nghĩa hay nhiều nghĩa
Chuyển nghĩa: là hiện tượng thay đổi nghĩa của từ, tạo ra những từ nhiều nghĩa. Từ nhiều nghĩa có nghĩa gốc và nghĩa chuyển.
2. Bài tập: Xác định nghĩa của từ “hoa” trong “thềm hoa”, “lệ hoa”
+ thềm hoa: “hoa” dùng theo nghĩa gốc
+ lệ hoa: “hoa” dùng theo nghĩa chuyển, chỉ nước mắt người đẹp. Không thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa vì nghĩa của từ “hoa” chỉ là nghĩa chuyển lâm thời trong văn cảnh.
Luyện tập
1/ Tìm thành ngữ trong các câu trích sau:
a/ Chốc đà mười mấy năm trời
Còn ra khi đã da mồi, tóc sương. (N.Du)
b/ Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì. (Bánh chưng bánh giầy)
2/ Xác định nghĩa của các từ “đi” trong đọan thơ sau
Ta đi trọn kiếp con người
vẫn không đi hết mấy lời mẹ ru (N.Duy)
Trả lời
1/ Thành ngữ trong các câu trích là:
a/ Chốc đà mười mấy năm trời
Còn ra khi đã da mồi, tóc sương. (N.Du)
b/ Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì. (Bánh chưng bánh giầy)

2/ Xác định nghĩa của các từ “đi” trong đọan thơ:
* Từ “đi” trong cả hai câu thơ đều được dùng theo nghĩa chuyển:
+ “đi” trong câu thứ nhất có nghĩa là trải qua
+ “đi” trong câu thứ hai có nghĩa là hiểu
Hướng dẫn về nhà
- Nắm vững các khái niệm về từ vựng đã ôn
- Tiếp tục ôn các kiến thức còn lại về từ vựng: từ đồng âm, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ, trường từ vựng…
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
CÁC THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH