Bài 9. Nói quá

Tiết 37:
Nói quá

Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối

Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng ? Đêm tháng năm rất ngắn
Ngày tháng mười chưa cười đã tối

Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng ? Đêm tháng năm rất ngắn
Ngày tháng mười chưa cười đã tối ?Ngày tháng mười rất ngắn

Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần
Nói Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, Ngày tháng mười chưa cười đã tối và Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày có quá sự thật không? Thực chất, mấy câu này nhằm nói điều gì?
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng ? Đêm tháng năm rất ngắn
Ngày tháng mười chưa cười đã tối. ?Ngày tháng mười rất ngắn.

Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày. ? Mồ hôi ướt đẫm.
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
Khi nói quá sự thật như vậy, người nói đã phóng đại những gì?
So sánh hai cách diễn đạt trên, em thấy cách diễn đạt nào hay hơn? Vì sao?
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng a) Đêm tháng năm rất ngắn
Ngày tháng mười chưa cười đã tối. Ngày tháng mười rất ngắn.

Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày. b) Mồ hôi ướt đẫm.
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
Vậy thế nào là nói quá? Nói quá có tác dụng gì?





Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Ghi nhớ
Bài tập 1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của
chúng trong các ví dụ sau:

Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm

(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)
b) Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ xước da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.

(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)
c) [.] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi

nước.
(Nam Cao, Chí Phèo)
Bài tập 1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của
chúng trong các ví dụ sau:

Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
? Thành quả của lao động gian khổ, vất vả.
(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)
b) Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ xước da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.

(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)
c) [.] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi

nước.
(Nam Cao, Chí Phèo)
Bài tập 1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của
chúng trong các ví dụ sau:

Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
? Thành quả của lao động gian khổ, vất vả.
(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)
b) Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ xước da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.
? Vết thương nhẹ, không phải bận tâm.
(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)
c) [.] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi

nước.
(Nam Cao, Chí Phèo)
Bài tập 1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của
chúng trong các ví dụ sau:

Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
? Thành quả của lao động gian khổ, vất vả.
(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)
b) Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ xước da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.
? Vết thương nhẹ, không phải bận tâm.
(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)
c) [.] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi
? Kẻ có quyền sinh, quyền sát với kẻ khác.
nước.
(Nam Cao, Chí Phèo)
Bài tập 2: Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /./ để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
a) ở nơi /./ thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng /./
c) Cô Nam tính tình xởi lởi, /./
d) Lời khen của cô giáo làm cho nó /./
e) Bọn giặc hoảng hồn /./ mà chạy.
Bài tập 2: Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /./ để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
a) ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng /./
c) Cô Nam tính tình xởi lởi, /./
d) Lời khen của cô giáo làm cho nó /./
e) Bọn giặc hoảng hồn /./ mà chạy.
Bài tập 2: Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /./ để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
a) ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng bầm gan tím ruột.
c) Cô Nam tính tình xởi lởi, /./
d) Lời khen của cô giáo làm cho nó /./
e) Bọn giặc hoảng hồn /./ mà chạy.
Bài tập 2: Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /./ để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
a) ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng bầm gan tím ruột.
c) Cô Nam tính tình xởi lởi, ruột để ngoài da.
d) Lời khen của cô giáo làm cho nó /./
e) Bọn giặc hoảng hồn /./ mà chạy.
Bài tập 2: Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /./ để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
a) ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng bầm gan tím ruột.
c) Cô Nam tính tình xởi lởi, ruột để ngoài da.
d) Lời khen của cô giáo làm cho nó nở từng khúc ruột.
e) Bọn giặc hoảng hồn /./ mà chạy.
Bài tập 2: Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /./ để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
a) ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng bầm gan tím ruột.
c) Cô Nam tính tình xởi lởi, ruột để ngoài da.
d) Lời khen của cô giáo làm cho nó nở từng khúc ruột.
e) Bọn giặc hoảng hồn vắt chân lên cổ mà chạy.
Con rắn vuông
Có anh tính hay nói khoác, một hôm đi chơi về bảo vợ:
- Hôm nay, tôi nhìn thấy một con rắn rất to. Chiều dài phải một trăm mét, chiều rộng đúng bốn mươi mét.
Biết tính chồng, chị vợ bĩu môi:
- Làm gì có con rắn nào to thế!
Anh chồng cười, nói lại:
- Có lẽ một trăm mét thì hơi quá, nhưng dài tám mươi mét là chắc chắn.
Chị vợ vẫn không tin:
- Tám mươi mét cũng chẳng có.
- Không tám mươi mét cũng phải sáu mươi mét.
Chị vợ vẫn cương quyết:
- Sáu mươi mét tôi cũng chẳng tin!
Anh chồng thấy thế, quả quyết:
- Tôi nói lần này đúng một trăm phần trăm nhé: Dài đúng bốn mươi mét.
Chị vợ nghe thế, bật cười:
- Con rắn dài đúng bốn mươi mét, rộng đúng bốn mươi mét thì là con rắn vuông à?
Truyện cười có phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật không?
Con rắn vuông
Có anh tính hay nói khoác, một hôm đi chơi về bảo vợ:
- Hôm nay, tôi nhìn thấy một con rắn rất to. Chiều dài phải một trăm mét, chiều rộng đúng bốn mươi mét.
Biết tính chồng, chị vợ bĩu môi:
- Làm gì có con rắn nào to thế!
Anh chồng cười, nói lại:
- Có lẽ một trăm mét thì hơi quá, nhưng dài tám mươi mét là chắc chắn.
Chị vợ vẫn không tin:
- Tám mươi mét cũng chẳng có.
- Không tám mươi mét cũng phải sáu mươi mét.
Chị vợ vẫn cương quyết:
- Sáu mươi mét tôi cũng chẳng tin!
Anh chồng thấy thế, quả quyết:
- Tôi nói lần này đúng một trăm phần trăm nhé: Dài đúng bốn mươi mét.
Chị vợ nghe thế, bật cười:
- Con rắn dài đúng bốn mươi mét, rộng đúng bốn mươi mét thì là con rắn vuông à?
Truyện cười có sử dụng phép nói quá không? Vì sao?
Nói khoác nhằm làm cho người nghe tin vào những điều không có thực. Nói khoác là hành động có tác động tiêu cực.
Con rắn vuông
Có anh tính hay nói khoác, một hôm đi chơi về bảo vợ:
- Hôm nay, tôi nhìn thấy một con rắn rất to. Chiều dài phải một trăm mét, chiều rộng đúng bốn mươi mét.
Biết tính chồng, chị vợ bĩu môi:
- Làm gì có con rắn nào to thế!
Anh chồng cười, nói lại:
- Có lẽ một trăm mét thì hơi quá, nhưng dài tám mươi mét là chắc chắn.
Chị vợ vẫn không tin:
- Tám mươi mét cũng chẳng có.
- Không tám mươi mét cũng phải sáu mươi mét.
Chị vợ vẫn cương quyết:
- Sáu mươi mét tôi cũng chẳng tin!
Anh chồng thấy thế, quả quyết:
- Tôi nói lần này đúng một trăm phần trăm nhé: Dài đúng bốn mươi mét.
Chị vợ nghe thế, bật cười:
- Con rắn dài đúng bốn mươi mét, rộng đúng bốn mươi mét thì là con rắn vuông à?
Con rắn vuông
Có anh tính hay nói khoác, một hôm đi chơi về bảo vợ:
- Hôm nay, tôi nhìn thấy một con rắn rất to. Chiều dài phải một trăm mét, chiều rộng đúng bốn mươi mét.
Biết tính chồng, chị vợ bĩu môi:
- Làm gì có con rắn nào to thế!
Anh chồng cười, nói lại:
- Có lẽ một trăm mét thì hơi quá, nhưng dài tám mươi mét là chắc chắn.
Chị vợ vẫn không tin:
- Tám mươi mét cũng chẳng có.
- Không tám mươi mét cũng phải sáu mươi mét.
Chị vợ vẫn cương quyết:
- Sáu mươi mét tôi cũng chẳng tin!
Anh chồng thấy thế, quả quyết:
- Tôi nói lần này đúng một trăm phần trăm nhé: Dài đúng bốn mươi mét.
Chị vợ nghe thế, bật cười:
- Con rắn dài đúng bốn mươi mét, rộng đúng bốn mươi mét thì là con rắn vuông à?
? Phân biệt nói quá với nói khoác.
Bài tập 4: Vận dụng viết đoạn văn:
Mỗi nhóm viết một đoạn văn ngắn (4 - 6 câu) về đề tài bảo vệ môi trường nước. Trong đó sử dụng phép nói quá (gạch chân).