Bài 9. Nói quá

Chuyên đề nhóm ngữ văn 8
" ứng dụng công nghệ thông tin một cách
thiết thực, hiệu quả trong giờ dạy Tiếng Việt"
Giáoviên: Vũ Thị Hồng
Lớp 8C2
Trường THCS Nguyễn Đình Chiểu
Trong làng tôi không thiếu gì các loại cây, nhưng hai cây phong này khác hẳn-
chúng có tiếng nói riêng và hẳn phải có một tâm hồn riêng, chan chứa những lời
ca êm dịu. Dù ta tới đây vào lúc nào, ban ngày hay ban đêm, chúng cũng vẫn
nghiêng ngả thân cây, lay động lá cành không ngớt tiếng rì rào theo nhiều cung
bậc khác nhau. Có khi tưởng chừng như một làn sóng thuỷ triều dâng lên vỗ vào
bãi cát, có khi lại nghe như một tiếng thì thầm thiết tha nồng thắm truyền qua lá
cành như một đốm lửa vô hình, có khi hai cây phong bỗng im bặt một thoáng, rồi
khắp lá cành lại cất tiếng thở dài một lượt như thương tiếc người nào.Và khi mây
đen kéo đến cùng bão dông, xô gãy cành, tỉa trụi lá, hai cây phong nghiêng ngả
tấm thân dẻo dai và reo vù vù như một ngọn lửa bốc cháy rừng rực.
*Hãy chọn câu trả lời đúng nhất
Câu 1: Đoạn trích trên nằm trong văn bản nào?
A. Trong lòng mẹ C. Tức nước vỡ bờ
B. Lão Hạc D. Hai cây phong
Câu 2: Trong đoạn văn trên tác giả đã kết hợp những biện pháp nghệ thuật
đặc sắc nào để miêu tả hai cây phong?
A. Nhân hoá, so sánh C. Hoán dụ, điệp ngữ
B. Điệp ngữ, liệt kê D. So sánh, nói giảm nói tránh
Kiểm tra bài cũ:
Đọc đoạn văn sau:
Kiểm tra bài cũ:
Đọc đoạn văn sau:
Trong làng tôi không thiếu gì các loại cây, nhưng hai cây phong này khác hẳn-
chúng có tiếng nói riêng và hẳn phải có một tâm hồn riêng, chan chứa những lời
ca êm dịu. Dù ta tới đây vào lúc nào, ban ngày hay ban đêm, chúng cũng vẫn
nghiêng ngả thân cây, lay động lá cành không ngớt tiếng rì rào theo nhiều cung
bậc khác nhau. Có khi tưởng chừng như một làn sóng thuỷ triều dâng lên vỗ vào
bãi cát, có khi lại nghe như một tiếng thì thầm tha thiết nồng thắm truyền qua lá
cành như một đốm lửa vô hình, có khi hai cây phong bỗng im bặt một thoáng, rồi
khắp lá cành lại cất tiếng thở dài một lượt như thương tiếc người nào.Và khi mây
đen kéo đến cùng bão dông, xô gãy cành, tỉa trụi lá, hai cây phong nghiêng ngả
tấm thân dẻo dai và
Câu 3: Tác dụng của biện pháp tu từ ấy trong đoạn văn?
A. Bộc lộ tình cảm gắn bó của người viết với hai cây phong.
B. Giúp cách diễn đạt trở nên sinh động, gợi cảm, cách miêu tả này đã khiến
hai cây phong gần gũi với con người và đặc biệt cho thấy tình cảm của
người kể dành cho chúng.
C. Nhấn mạnh vẻ đẹp của hai cây phong.
D. Khẳng định địa vị của hai cây phong.
reo vù vù như một ngọn lửa bốc cháy rừng rực.
1.Ví dụ:
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
< Tục ngữ >
Cày đồng đang buổi ban trưa,
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
< Ca dao >
2.Nhận xét:
".chưa nằm đã sáng"
".chưa cười đã tối."
".thánh thót như mưa ruộng cày."
=> Nói quá sự thật
-Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô,
tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả.
3.Kết luận:
So sánh hai cách nói sau, cách nói nào sinh động và gây ấn tượng hơn?
Vì sao?
Cách 1 Cách 2
"Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng" ? Đêm tháng năm rất ngắn
"Ngày tháng mười chưa cười đã tối" ? Ngày tháng mười rất ngắn
"Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày" ? Mồ hôi ướt đẫm
Đáp án:
Cách nói sinh động, gây ấn tượng tăng sức biểu cảm hơn là cách 1
vì đã sử dụng biện pháp nói quá.
-Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô,
tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả.
-Dùng để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
3.Kết luận:
?Những đơn vị kiến thức cần ghi nhớ
Nói quá
Khái niệm
Tác dụng
Biện pháp tu từ phóng đại
Mức độ
Quy mô
Tính chất
Của sự vật hiện tượng được miêu tả
Nhấn mạnh
Gây ấn tượng
Tăng sức
biểu cảm
II. Luyện tập:
Bài tập 1: SGK
Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:
a. Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người
(Hoàng Trung Thông-Bài ca vỡ đất)
b. Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi

(Nguyễn Minh Châu-Mảnh trăng cuối rừng)
c. [.] Cái cụ bá ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước
(Nam Cao-Chí Phèo)
?Đáp án:
a.".Sỏi đá cũng thành cơm" =>Muốn nói đến thành quả của lao động vất vả,
gian khổ, nhọc nhằn.
b.".Đi lên đến tận trời" =>ý nói vết thương chẳng có nghĩa lí gì không cần phải
bận tâm.
c.".thét ra lửa" => ý nói cụ bá ở đây là kẻ có quyền uy nói năng quát tháo ai
cũng phải nể sợ.
sỏi đá cũng thành cơm
lên đến tận trời được.
thét ra lửa
Bài tập 2:
a.ở nơi. thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b.Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng.
c.Cô Nam tính tình xởi lởi .
d.Lời khen của cô giáo làm cho nó.
e.Bọn giặc hoảng hồn. mà chạy.
Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /./ để tạo biện pháp tu từ nói quá:
, , , ,
.
chó ăn đá gà ăn sỏi
bầm gan tím ruột
nở từng khúc ruột
ruột để ngoài da
vắt chân lên cổ
Đọc câu chuyện vui
Quả bí khổng lồ
Hai anh chàng cùng đi qua một khu vườn trồng bí, anh A thấy quả bí to vội kêu lên:
-Chà quả bí to thật !
Anh Bcười và bảo rằng:
-Thể đã lấy gì làm to ! Tôi đã từng thấy quả bí to hơn nhiều. Có lần tôi trông thấy
quả bí to bằng cả cái nhà kia kìa ! Anh A nói ngay:
-Thế thì lấy gì làm lạ ! Tôi còn nhớ có một lần tôi trông thấy cái nồi to bằng cả
cái đình làng ta !
Anh B ngạc nhiên hỏi:
-Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy? Anh A giải thích:
-Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà. Anh B biết bạn chế nhạo mình
bèn nói lảng sang chuyện khác.
(Theo: truyện cười dân gian)
*Câu hỏi:
Lời nói của hai nhân vật trong truyện có sử dụng biện pháp nói quá không?
? Phân biệt giữa nói quá và nói khoác
* Giống nhau: Cả hai đều nói quá sự thật và phóng đại quy mô, mức độ,
tính chất của sự vật sự việc được nói đến.
* Khác nhau:
+Nói quá: -là biện pháp tu từ có tính nghệ thuật nhằm gây ấn tượng
mạnh, tăng sức biểu cảm trong diễn đạt.
+Nói khoác: -Nhằm mục đích làm cho người nghe tin vào những điều
không có thực.

=>Như vậy nói quá không phải là nói khoác, nói dối, nói sai sự thật mà là
nói để gây ấn tượng, gây sự chú ý để làm nổi rõ một khía cạnh nào đó
của đối tượng được nói đến.
ở mục đích
Bài tập 5 ( SGK/ 103)
Viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ có dùng
biện pháp nói quá.
?Gợi ý: Khi viết đoạn văn ta cần lưu ý những vấn đề sau:
-Xác định nội dung cần viết
-Lựa chọn phương thức biểu đạt chính trong
đoạn văn định viết
-Dự kiến những từ ngữ hoặc thành ngữ, tục ngữ
có sử dụng biện pháp tu từ nói quá phù hợp
với nội dung đã xác định.
Hướng dẫn về nhà
-Làm nốt các bài tập còn lại trong SGK
-Hoàn thiện các bài tập trong vở bài tập
-Học thuộc và hiểu phần ghi nhớ
-Làm đề cương ôn tập truyện kí Việt Nam.
Xin trân trọng cám ơn
các thày, cô giáo và
các em học sinh.