Bài 9. Nói quá

KÍNH CHÚC THẦY CÔ GIÁO
SỨC KHOẺ, HẠNH PHÚC
Chúc các em học sinh
chăm ngoan, học giỏi.
NHI?T LI?T CH�O M?NG C�C TH?Y Cễ V? D? GI? MễN NG? VAN L?P 8A
Trong làng tôi không thiếu gì các loại cây, nhưng hai cây phong này khác hẳn-
chúng có tiếng nói riêng và hẳn phải có một tâm hồn riêng, chan chứa những lời
ca êm dịu. Dù ta tới đây vào lúc nào, ban ngày hay ban đêm, chúng cũng vẫn
nghiêng ngả thân cây, lay động lá cành không ngớt tiếng rì rào theo nhiều cung
bậc khác nhau. Có khi tưởng chừng như một làn sóng thuỷ triều dâng lên vỗ vào
bãi cát, có khi lại nghe như một tiếng thì thầm thiết tha nồng thắm truyền qua lá
cành như một đốm lửa vô hình, có khi hai cây phong bỗng im bặt một thoáng, rồi
khắp lá cành lại cất tiếng thở dài một lượt như thương tiếc người nào.Và khi mây
đen kéo đến cùng bão dông, xô gãy cành, tỉa trụi lá, hai cây phong nghiêng ngả
tấm thân dẻo dai và reo vù vù như một ngọn lửa bốc cháy rừng rực.
*Hãy chọn câu trả lời đúng nhất
Câu 1: Đoạn trích trên nằm trong văn bản nào?
A. Trong lòng mẹ C. Tức nước vỡ bờ
B. Lão Hạc D. Hai cây phong
Câu 2: Trong đoạn văn trên tác giả đã kết hợp những biện pháp nghệ thuật
đặc sắc nào để miêu tả hai cây phong?
A. Nhân hoá, so sánh C. Hoán dụ, điệp ngữ
B. Điệp ngữ, liệt kê D. So sánh, nói giảm nói tránh
Kiểm tra bài cũ:
Đọc đoạn văn sau:
Kiểm tra bài cũ:
Đọc đoạn văn sau:
Trong làng tôi không thiếu gì các loại cây, nhưng hai cây phong này khác hẳn-
chúng có tiếng nói riêng và hẳn phải có một tâm hồn riêng, chan chứa những lời
ca êm dịu. Dù ta tới đây vào lúc nào, ban ngày hay ban đêm, chúng cũng vẫn
nghiêng ngả thân cây, lay động lá cành không ngớt tiếng rì rào theo nhiều cung
bậc khác nhau. Có khi tưởng chừng như một làn sóng thuỷ triều dâng lên vỗ vào
bãi cát, có khi lại nghe như một tiếng thì thầm tha thiết nồng thắm truyền qua lá
cành như một đốm lửa vô hình, có khi hai cây phong bỗng im bặt một thoáng, rồi
khắp lá cành lại cất tiếng thở dài một lượt như thương tiếc người nào.Và khi mây
đen kéo đến cùng bão dông, xô gãy cành, tỉa trụi lá, hai cây phong nghiêng ngả
tấm thân dẻo dai và
Câu 3: Tác dụng của biện pháp tu từ ấy trong đoạn văn?
A. Bộc lộ tình cảm gắn bó của người viết với hai cây phong.
B. Giúp cách diễn đạt trở nên sinh động, gợi cảm, cách miêu tả này đã khiến
hai cây phong gần gũi với con người và đặc biệt cho thấy tình cảm của
người kể dành cho chúng.
C. Nhấn mạnh vẻ đẹp của hai cây phong.
D. Khẳng định địa vị của hai cây phong.
reo vù vù như một ngọn lửa bốc cháy rừng rực.
1. Ví dụ:
I.Nói quá và tác dụng của nói quá:
Tiết 37: NÓI QUÁ
a/ Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng.
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
(Tục ngữ)
b/ Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
(Ca dao)
c/ Con đường mòn chạy thẳng đến chân trời.
( Trích Báo nhân dân)



Em hãy đọc to
các ví dụ trên !
2. Nhận xét:

? Cách nói như 3 ví dụ trên có quá sự thật không?
- Nói quá sự thật. (Phóng đại)
Ở ví dụ a, thực chất người xưa
muốn nói đến điều gì?
+ VD a: Đêm tháng năm rất ngắn
Ngày tháng mười rất ngắn
? Tương tự, ở ví dụ b,
thực chất người xưa muốn nói
đến điều gì?
+ VD b: Mồ hôi ướt đẫm
 Nỗi vất vả cực nhọc của người
nông dân.
Theo em,
ở ví dụ c, có phải con đường
đến được chân trời không?
+ VD c: Con đường rất dài.
Lần lượt nối các ví dụ ở cột A với mỗi hình thức phóng đại ở cột B sao cho phù hợp.
2. Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
a.- Đêm tháng năm rất ngắn.
- Ngày tháng mười rất ngắn.
b. - Mồ hôi rơi rất nhiều.
c. - Con đường rất dài.
1. Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
3. Con đường mòn chạy thẳng đến chân trời.
(Tục ngữ)
(Ca dao)
(Báo nhân dân)
Cách nói bình thường.
Nói quá
THẢO LUẬN NHÓM:
So sánh 2 cách diễn đạt sau, cách diễn đạt nào hay hơn? Vì sao?
Cách nói thứ nhất hay hơn vì cách nói đó có tác dụng nhấn mạnh, gây ấn tượng và tăng sức biểu cảm.
1. Ví dụ:
I.Nói quá và tác dụng của nói quá:
Tiết 37: NÓI QUÁ
2. Nhận xét:
- Nói quá sự thật. (Phóng đại)
+ VD a: Đêm tháng năm rất ngắn
Ngày tháng mười rất ngắn
+ VD b: Mồ hôi ướt đẫm
 Nỗi vất vả cực nhọc của người
nông dân.
+ VD c: Con đường rất dài.
- Sinh động, gây ấn tượng, gợi cảm.
Qua phần tìm hiểu các ví dụ trên, em hiểu thế nào là nói quá và tác dụng của biện pháp tu từ này?
3. Kết luận:
(Ghi nhớ- SGK trang102)
? Dựa vào sơ đồ sau, em hãy nhắc lại khái niệm và tác dụng của biện pháp tu từ nói quá?
ĐIỀN TỪ THÍCH HỢP ĐỂ CÓ THÀNH NGỮ HOÀN CHỈNH
Một Nắng....................
......................... RÙA.
................Như trứng gà bóc. .
..........................Sôi Nước Mắt.
ĐEN..................................
.....................QUỶ HỜN.
Hai S­¬ng.
CHẬM NHƯ
TRắng
NHƯ CỘT NHÀ CHÁY.
Đổ Mồ Hôi
1
2
3
4
5
6
1’
2’
MA CHÊ
3’
4’
5’
6’
THẬM XƯNG
Đọc câu chuyện vui
Quả bí khổng lồ
Hai anh chàng cùng đi qua một khu vườn trồng bí, anh A thấy quả bí to vội kêu lên:
-Chà quả bí to thật !
Anh B cười và bảo rằng:
-Th? đã lấy gì làm to ! Tôi đã từng thấy quả bí to hơn nhiều. Có lần tôi trông thấy
quả bí to bằng cả cái nhà kia kìa ! Anh A nói ngay:
-Thế thì lấy gì làm lạ ! Tôi còn nhớ có một lần tôi trông thấy cái nồi to bằng cả
cái đình làng ta !
Anh B ngạc nhiên hỏi:
-Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy? Anh A giải thích:
-Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà. Anh B biết bạn chế nhạo mình
bèn nói lảng sang chuyện khác.
(Theo: truyện cười dân gian)
*Câu hỏi:
Lời nói của hai nhân vật trong truyện có sử dụng biện pháp nói quá không?
Hai nhân vật trong truyện không sử dụng phép nói quá mà là nói khoác
( nói phét, không có sự thật)
? Phân biệt giữa nói quá và nói khoác
* Giống nhau: Cả hai đều nói quá sự thật và phóng đại quy mô, mức độ,
tính chất của sự vật sự việc được nói đến.
* Khác nhau:
+Nói quá: -là biện pháp tu từ có tính nghệ thuật nhằm gây ấn tượng
mạnh, tăng sức biểu cảm trong diễn đạt.
+Nói khoác: -Nhằm mục đích làm cho người nghe tin vào những điều
không có thực.

=>Như vậy nói quá không phải là nói khoác, nói dối, nói sai sự thật mà là
nói để gây ấn tượng, gây sự chú ý để làm nổi rõ một khía cạnh nào đó
của đối tượng được nói đến.
ở mục đích
1/ Nói quá còn có tên gọi khác là khoa trương, ngoa dụ, thậm xưng, phóng đại, cường điệu.
2/ Để nhận ra biện pháp nói quá cần đối chiếu nội dung lời nói với thực tế. Phải nắm được cái ý nghĩa hàm ẩn của lời nói (tức là hiểu theo nghĩa bóng chứ không hiểu theo nghĩa đen).

* Lưu ý:
3/ Cần phân biệt giữa nói quá và nói khoác.
1. Ví dụ:
I.Nói quá và tác dụng của nói quá:
Tiết 37: NÓI QUÁ
2. Nhận xét:
- Nói quá sự thật. (Phóng đại)
+ VD a: Đêm tháng năm rất ngắn
Ngày tháng mười rất ngắn
+ VD b: Mồ hôi ướt đẫm
 Nỗi vất vả cực nhọc của người
nông dân.
+ VD c: Con đường rất dài.
- Sinh động, gây ấn tượng, gợi cảm.
3. Kết luận:
(Ghi nhớ- SGK trang102)
II.Luyện tập:
1.Bài tập 1 (SGK/102)
Tiết 37: NÓI QUÁ
Bài 1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng.








a/ Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
 Niềm tin vào sức lao động của con người.
b/ Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.
 Trấn an người nghe rằng vết thương nhỏ chẳng có nghĩa lý gì.
c/ […] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.
 Kẻ có quyền sinh sát đối với người khác.
sỏi đá cũng thành cơm
đi lên đến tận trời
thét ra lửa
Bài 2: Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /..../ để tạo thành biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
Ở nơi ............................... thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau trồng cà.
Nhìn thấy tội ác của giặc ai ai cũng .........................
Cô Nam tính tình xởi lởi,.........................
Lời khen của cô giáo làm cho nó ...........................
Bọn giặc hoảng hồn ..........................mà chạy.
chó ăn đá gà ăn sỏi
bầm gan tím ruột
ruột để ngoài da
nở từng khúc ruột
vắt chân lên cổ
2
3
6
4
5
1
XEM HÌNH ĐOÁN Ý
Tiết 37: NÓI QUÁ
KH?E NHU VOI
Tiết 37 Nói quá
ĐEN NHƯ CỘT NHÀ CHÁY
NHANH NHƯ GIÓ
CHẬM NHƯ RÙA
GẦY NHƯ QUE CỦI
ĂN NHƯ MÈO
Bài 5: Viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ có sử dụng biện pháp nói quá.
Gợi ý: Dựa vào những câu văn sau để phát triển ý thành đoạn văn
1/ Chúng tôi rất thân nhau, tôi vẫn hay đùa rằng bạn ấy cao như cây chuối hột.
2/ Ngày bạn lên đường theo gia đình đi xa tôi chỉ biết chúc bạn bình yên mà nước mắt rơi như mưa.
3/ Sau này, dù có phải đi lên đến tận trời, tôi cũng sẽ nhất định tìm gặp lại bạn.
Bài tập 5 ( SGK/ 103)
Viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ có dùng
biện pháp nói quá.
?Gợi ý: Khi viết đoạn văn ta cần lưu ý những vấn đề sau:
-Xác định nội dung cần viết
-Lựa chọn phương thức biểu đạt chính trong
đoạn văn định viết
-Dự kiến những từ ngữ hoặc thành ngữ, tục ngữ
có sử dụng biện pháp tu từ nói quá phù hợp
với nội dung đã xác định.
?Những đơn vị kiến thức cần ghi nhớ
Nói quá
Khái niệm
Tác dụng
Biện pháp tu từ phóng đại
Mức độ
Quy mô
Tính chất
Của sự vật hiện tượng được miêu tả
Nhấn mạnh
Gây ấn tượng
Tăng sức
biểu cảm
Hướng dẫn về nhà
-Làm các bài tập còn lại trong SGK
-Hoàn thiện các bài tập trong vở bài tập
-Học thuộc và hiểu phần ghi nhớ
-Làm đề cương ôn tập truyện kí Việt Nam.
Xin trân trọng cám ơn
các thày, cô giáo và
các em học sinh.