Bài 9. Nói quá

Trong làng tôi không thiếu gì các loại cây, nhưng hai cây phong này khác hẳn-
chúng có tiếng nói riêng và hẳn phải có một tâm hồn riêng, chan chứa những lời
ca êm dịu. Dù ta tới đây vào lúc nào, ban ngày hay ban đêm, chúng cũng vẫn
nghiêng ngả thân cây, lay động lá cành không ngớt tiếng rì rào theo nhiều cung
bậc khác nhau. Có khi tưởng chừng như một làn sóng thuỷ triều dâng lên vỗ vào
bãi cát, có khi lại nghe như một tiếng thì thầm thiết tha nồng thắm truyền qua lá
cành như một đốm lửa vô hình, có khi hai cây phong bỗng im bặt một thoáng, rồi
khắp lá cành lại cất tiếng thở dài một lượt như thương tiếc người nào.Và khi mây
đen kéo đến cùng bão dông, xô gãy cành, tỉa trụi lá, hai cây phong nghiêng ngả
tấm thân dẻo dai và reo vù vù như một ngọn lửa bốc cháy rừng rực.
*Hãy chọn câu trả lời đúng nhất
Câu 1: Đoạn trích trên nằm trong văn bản nào?
A. Trong lòng mẹ C. Tức nước vỡ bờ
B. Lão Hạc D. Hai cây phong
Câu 2: Trong đoạn văn trên tác giả đã kết hợp những biện pháp nghệ thuật
đặc sắc nào để miêu tả hai cây phong?
A. Nhân hoá, so sánh C. Hoán dụ, điệp ngữ
B. Điệp ngữ, liệt kê D. So sánh, nói giảm nói tránh
Kiểm tra bài cũ:
Đọc đoạn văn sau:
I. NÓI QUÁ VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI QUÁ
1. Ví dụ:
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
( Tục ngữ)




- Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
( Ca dao)
- Kinh nghiệm quan sát thiên nhiên của nhân dân ta trong đời sống hàng ngày.
Miêu tả buổi lao động của người nông dân.
Khuyên con người ta biết trân trọng giá trị lao động.
Nói quá sự thật, mức độ, tính chất của sự việc.
I. NÓI QUÁ VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI QUÁ
1. Ví dụ:
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
( Tục ngữ)

Tác dụng: Nhấn mạnh vào đặc điểm về thời gian của đêm tháng năm và ngày tháng mười là rất ngắn. Từ đó giúp người nông dân biết về thời gian mà điều chỉnh công việc hợp lí.
- Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
( Ca dao)
Tác dụng: Nhấn mạnh nỗi vất vả của người nông dân, từ đó khơi gợi sự đồng cảm nơi người đọc và thái độ trân trọng thành quả lao động của họ
Đêm tháng năm rất ngắn.
Ngày tháng mười rất ngắn
Mồ hôi ướt đẫm
I. NÓI QUÁ VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI QUÁ
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
Chưa nằm đã sáng
Chưa cười đã tối
Thánh thót như mưa ruộng cày
Phóng đại mức độ
quy mô, tính chất
của sự vật hiện
tượng
Nhằm nhấn mạnh
gây ấn tượng,
tăng sức biểu cảm
Biện pháp tu từ
Nói quá
3. Ghi nhớ: sgk tr 102
Nói quá còn có tên gọi khác là khoa trương, thậm xưng, phóng đại, cường điệu.
Nói quá thường kết hợp với so sánh.
Nói quá thường được sử dụng trong lời nói hàng ngày, thành ngữ, tục ngữ, thơ văn châm biếm, thơ văn trữ tình.
***Lưu ý:



a. Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông)
=> Thành quả lao động vất vả, nhọc nhằn
Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.
( Nguyễn Minh Châu)
=> Ý nói vết thương chẳng có nghĩa lí gì, không cần phải bận tâm.
c. Cái cụ Bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.
( Nam Cao)
=> Ý nói cụ Bá là người có uy quyền, nói năng khiến mọi người nể sợ.
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:
II. Luyện tập
2. Bài tập 2
Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống để tạo biện pháp tu từ nói quá: Bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
Ở nơi……….thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
Nhìn thấy tội ác của giặc ai ai cũng…..
Cô Nam tính tình xởi lởi,……….
Lời khen của cô giáo dành cho nó…….
Bọn giặc hoảng hồn……….mà chạy.
II. Luyện tập
2. Bài tập 2
Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống để tạo biện pháp tu từ nói quá: Bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
Ở nơi chó ăn đá, gà ăn sỏi thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
Nhìn thấy tội ác của giặc ai ai cũng bầm gan tím ruột.
Cô Nam tính tình xởi lởi, ruột để ngoài da
Lời khen của cô giáo dành cho nó nở từng khúc ruột
Bọn giặc hoảng hồn vắt chân lên cổ mà chạy.
Đọc câu chuyện vui
Quả bí khổng lồ
Hai anh chàng cùng đi qua một khu vườn trồng bí, anh A thấy quả bí to vội kêu lên:
- Chà quả bí to thật !
Anh B cười và bảo rằng:
- Thể đã lấy gì làm to ! Tôi đã từng thấy quả bí to hơn nhiều. Có lần tôi trông thấy
quả bí to bằng cả cái nhà kia kìa !
Anh A nói ngay:
- Thế thì lấy gì làm lạ ! Tôi còn nhớ có một lần tôi trông thấy cái nồi to bằng cả
cái đình làng ta !
Anh B ngạc nhiên hỏi:
- Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy?
Anh A giải thích:
- Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà.
Anh B biết bạn chế nhạo mình
bèn nói lảng sang chuyện khác.
(Theo: truyện cười dân gian)
*Câu hỏi:
Lời nói của hai nhân vật trong truyện có sử dụng biện pháp nói quá không?
? Phân biệt giữa nói quá và nói khoác
* Giống nhau: Cả hai đều nói quá sự thật và phóng đại quy mô, mức độ,
tính chất của sự vật sự việc được nói đến.
* Khác nhau:
+Nói quá: - Là biện pháp tu từ có tính nghệ thuật nhằm gây ấn tượng
mạnh, tăng sức biểu cảm trong diễn đạt.
+Nói khoác: - Nhằm mục đích làm cho người nghe tin vào những điều
không có thực.

=>Như vậy nói quá không phải là nói khoác, nói dối, nói sai sự thật mà là
nói để gây ấn tượng, gây sự chú ý để làm nổi rõ một khía cạnh nào đó
của đối tượng được nói đến.
ở mục đích



Trong những câu thơ, cõu van dưới đây câu nào sử dụng biện pháp núi quỏ:
Trõu oi! Ta b?o trõu n�y
Trõu ra ngo�i ru?ng trõu c�y v?i ta.
( Ca dao)
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ .
( Viễn Phương )
Hai cõy phong nghiờng ng? t?m thõn d?o dai v� reo vự vự nhu m?t ng?n l?a b?c chỏy r?ng r?c.
( Hai cõy phong)
Đáp án : C






Bi?n phỏp núi quỏ ớt du?c dựng trong van b?n n�o?
A. Van b?n ngh? thu?t, t? s?
B. Van b?n khoa h?c
C. Van b?n ngh? lu?n
D. Van b?n bi?u c?m
Dỏp ỏn: B
Chúc mừng bạn đã nhận được một phần quà.


Cõu n�o du?i dõy cú biện pháp núi quỏ :
A. Thu?n v?, thu?n ch?ng tỏt bi?n Dụng cung c?n,
B. L�m trai cho dỏng nờn trai
Phỳ Xuõn dó tr?i, D?ng Nai cung t?ng.
C. M? gi� ? tỳp l?u tranh
S?m tham t?i vi?ng m?i d�nh d? con.

Đáp án : A


Nhận xét nào đúng với những câu: mặt nhẵn như quầy hàng thịt, người đen như cột nhà cháy, dời non lấp biển?
Các câu dùng biện pháp nhân hóa
Các câu dùng biện pháp ẩn dụ
Các câu dùng biện pháp hoán dụ
Các câu dùng biện pháp nói quá.

Đáp án: D
Bài tập 5 ( SGK/ 103)
Viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ có dùng
biện pháp nói quá.
?Gợi ý: Khi viết đoạn văn ta cần lưu ý những vấn đề sau:
- Xác định nội dung cần viết
- Lựa chọn phương thức biểu đạt chính trong
đoạn văn định viết
- Dự kiến những từ ngữ hoặc thành ngữ, tục ngữ
có sử dụng biện pháp tu từ nói quá phù hợp
với nội dung đã xác định.
?Những đơn vị kiến thức cần ghi nhớ
Nói quá
Khái niệm
Tác dụng
Biện pháp tu từ phóng đại
Mức độ
Quy mô
Tính chất
Của sự vật hiện tượng được miêu tả
Nhấn mạnh
Gây ấn tượng
Tăng sức
biểu cảm
Hướng dẫn về nhà
- Làm nốt các bài tập còn lại trong SGK
- Hoàn thiện các bài tập trong vở bài tập
- Học thuộc và hiểu phần ghi nhớ
- Làm đề cương ôn tập truyện kí Việt Nam.