Bài 9. Nói quá

Trẻ em như búp trên cành
Biết an, ngủ biết học hành là ngoan.
(Hồ Chí Minh)
b. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lang
Thấy một mặt trời trong lang rất đỏ
(Viễn Phương)
c. Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông)
So sánh
Ẩn dụ
Hoán dụ
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
(Tục ngữ)
Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
(Ca dao)
Đêm tháng năm rất ngắn.
Ngày tháng mười rất ngắn.
Mồ hôi chảy rất nhiều.
Có hình ảnh hơn, nhấn mạnh được điều muốn nói; gây được ấn tượng mạnh cho người đọc, người nghe.
Thông báo nội dung bình thường, không có hình ảnh, người đọc không có ấn tượng mạnh với nội dung thông báo.
Nói quá sự thật.
Nói đúng sự thật.
Xác định phép nói quá trong các ví dụ dưới đây:
a. Đen như cột nhà cháy.
(Thành ngữ)
b. Anh đi xuôi ngược tung hoành
Bước dài như gió, lay thành chuyển non.
( Tố Hữu)
Thảo luận nhóm
Hãy phân biệt biện pháp tu từ nói quá và nói khoác.
Phân biệt nói quá và nói khoác
Nói quá
Nói khoác
Giống
nhau
Đều phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả.
Nhằm mục đích nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. Nói quá là hành động có tác động tích cực.
Khác nhau
Nhằm mục đích làm cho người nghe tin vào những điều không có thật. Nói khoác là hành động có tác động tiêu cực.
1. Nói quá còn có tên gọi khác là khoa trương, ngoa dụ, thậm xưng, phóng đại, cường điệu.
2. Để nhận ra biện pháp nói quá cần đối chiếu nội dung lời nói với thực tế, phải nắm được ý nghĩa hàm ẩn của lời nói.
Lưu ý
Bài 1. Tìm biện pháp tu từ nói quá và giải thích ý nghĩa.
a. Biện pháp nói quá: Sỏi đá cũng thành cơm.
- Ý nghĩa: Nhấn mạnh sức mạnh, ý chí quyết tâm, nhiệt tình lao động của con người.
b. Biện pháp nói quá: Đi lên đến tận trời được.
- Ý nghĩa: Thể hiện ý chí quyết tâm cũng như lòng lạc quan tin tưởng của con người.
c. Biện pháp nói quá: Thét ra lửa
- Ý nghĩa: Nhấn mạnh vào tính cách hung dữ của nhân vật. Cụ bá là kẻ có quyền uy, hống hách.
Bài 2. Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống/.../ để tạo thành biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ mà chạy.
Ở nơi…............................... thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau trồng cà.
Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng .........................
Cô Nam tính tình sởi lởi,.........................
Lời khen của cô giáo làm cho nó ...........................
Bọn giặc hoảng hồn...........................mà chạy.
chó ăn đá gà ăn sỏi
bầm gan tím ruột.
ruột để ngoài da.
nở từng khúc ruột.
vắt chân lên cổ
Bài tập 3. Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.
Nghiêng nước nghiêng thành:
Dời non lấp biển:
Lấp biển vá trời:
Mình đồng da sắt:
Nghĩ nát óc:
→ miêu tả vẻ đẹp của người phụ nữ.
→ sức mạnh phi thường, hoài bão lớn lao.
→ vĩ đại, phi thường.
→ thân thể như sắt, như đồng, có thể chịu đựng mọi hiểm nguy.
→ suy nghĩ nhiều quá mức.
1. Thuý Kiều mang vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành.
2. Từ Hải là đấng anh hùng có thể dời non lấp bể.
3. Bà Nữ Oa lấp biển vá trời.
4. Héc-quyn là dũng sĩ mình đồng da sắt.
5. Mình nghĩ nát óc rồi mà không tìm ra được câu nào cả.
Bài tập 4. Tìm năm thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá.
Nhanh như điện.
Chậm như rùa.
Đen như cột nhà cháy.
Trắng như trứng gà bóc.
Lớn như thổi.
…
NÓI QUÁ
2. Tác dụng
3. Cách sử dụng
- Trong lời nói hàng ngày.
- Trong văn chương.
Là phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả.
1. Khái niệm
Nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Hướng dẫn học bài ở nhà:
Nắm vững khái niệm và tác dụng của nói quá. Làm bài tập 5 trang 103, sách giáp khoa.
Chuẩn bị bài “Ôn tập truyện kí Việt Nam”.
Lập bảng thống kê truyện kí Việt Nam theo mẫu trang 104, sách giáo khoa.