Bài 9. Nói quá

NÓI QUÁ
NGỮ VĂN 8
TRƯỜNG THCS VIỆT TIẾN
Giáo viên: Nguyễn Thị Ga
TIẾT 37
4. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Xác định các biện pháp tu từ trong mỗi trường hợp sau:
1. Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
2. Chú bé vùng dậy vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ
mình cao hơn trượng, oai phong, lẫm liệt.
3. Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Áo chàm
mình cao hơn trượng
như
. lồng
. lồng
. mặt trời trong lăng
(Hoán dụ)
(So sánh)
(So sánh, điệp ngữ, nhân hoá)
(Ẩn dụ, Điệp ngữ)
Kể tên các biện pháp nghệ thuật tu từ đã học ở lớp 6,7 ?
Hoán dụ, so sánh, điệp ngữ, ẩn dụ,...
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
- Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
(Ca dao)
=> Nói hơn sự thật để nhấn mạnh tính chất đặc biệt của thời tiết tháng năm và tháng mười.
=> Nói hơn sự thật để nhấn mạnh mức độ công việc của người nông dân hết sức vất vả.
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
(Tục ngữ)
=> Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả.
THẢO LUẬN NHÓM (2’)
=> Cách nói của ca dao, tục ngữ hay hơn vì cách nói đó gây ấn tượng mạnh cho người đọc (người nghe), tăng sức biểu cảm cho sự diễn đạt.
So sánh hai cách nói:
Nối A và B cho phù hợp
Nói quá được dùng nhiều trong thơ ca châm biếm trong đó có ca dao,
tục ngữ, thành ngữ, thơ ca trữ tình và trong lời nói hằng ngày.
*Lưu ý:
1. Phạm vi sử dụng: Nói quá được sử dụng nhiều trong ca dao, tục ngữ, trong thơ văn ….. và trong giao tiếp hàng ngày.
2. Cách nhận diện: Để nhận ra biện pháp nói quá cần đối chiếu nội dung lời nói với thực tế. Phải nắm được cái ý nghĩa hàm ẩn của lời nói (tức là hiểu theo nghĩa bóng chứ không hiểu theo nghĩa đen).
3. Tên gọi khác:
Trong thơ văn: Nói quá còn được gọi là ngoa dụ, khoa trương, thậm xưng, phóng đại, cường điệu.
Tìm biện pháp nói quá và ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:
a) Bàn tay ta làm nên tất cả .
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông)
Con ng­êi cã thÓ v­ît qua trë ng¹i ®Ó thµnh c«ng
( niÒm tin vµo bµn tay lao ®éng)
b) Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ sáng đến giờ em có thể đi lên đến tận trời được.
(Nguyễn Minh Châu)
VÕt th­¬ng ch¼ng cã nghÜa lÝ g×, kh«ng ph¶i bËn t©m, søc khoÎ rÊt tèt…

c)(…) Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước. ( Nam Cao)

KÎ cã quyÒn sinh quyÒn s¸t ®èi víi ng­êi kh¸c.

Anh chàng nọ tính khoác lác đã quen. Bữa kia đi chơi về bảo vợ:
- Này mình ạ! Hôm nay tôi đi vào rừng trông thấy một con rắn, chao ôi, to đến là to, dài đến là dài. Bề ngang thì chắc chắn là bốn mươi thước rồi, còn bề dài thì dễ đến hơn trăm thước.
Vợ không tin, nhưng cũng định trêu chồng một mẻ:
- Tôi nghe người ta nói có rắn dài đã nhiều. Nhưng làm gì có giống rắn dài như anh nói thế. Tôi nhất định không tin.
Chồng làm như thật:
- Thật quả có rắn như thế. Dài hơn một trăm thước thì chẳng đến, nhưng tám mươi thì nhất định.
Vợ bĩu môi:
- Cũng chẳng đến!
Chồng cương quyết:
- Tôi chắc chắn là nó dài sáu mươi thước chứ không ngoa.
Vợ vẫn khăng khăng:
- Vẫn không dài đến nước ấy đâu!
Chồng rút lui một lần nữa:
- Lần này tôi nói thật nhé. Con rắn dài đến bốn mươi thước, không kém một phân.
Vợ bò lăn ra cười:
- Con rắn anh thấy, bề ngang đã chắc chắn là bốn mươi thước, bề dài cũng lại đến bốn mươi thước không kém một phân thì chẳng hoá ra là con rắn vuông à?
Theo: Truyện cười dân gian
CON RẮN VUÔNG
* Giống nhau: Cựng núi quỏ s? th?t, phúng d?i quy mụ, tớnh ch?t, m?c d? c?a s? v?t, s? vi?c du?c núi d?n.
* Khác nhau:
+ Núi quỏ:
L� bi?n phỏp tu t? cú tớnh ngh? thu?t nh?m gõy ?n tu?ng m?nh, tang s?c bi?u c?m trong di?n d?t.
+ Núi khoỏc:
Nh?m l�m cho ngu?i nghe tin v�o di?u khụng cú th?c t?o ra s? khụi h�i ho?c chờ bai l�m ngu?i d?c ngu?i nghe b?t cu?i ch? nh?o.
(ở mục đích)
thảo luận nhóm - 3 phỳt
Phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác:
1
KHỎE NHƯ VOI
XEM HÌNH ĐOÁN CHỮ
Học vui,vui học!
2
ĐEN NHƯ CỘT NHÀ CHÁY
XEM HÌNH ĐOÁN CHỮ
NHANH NHƯ CHỚP
3
XEM HÌNH ĐOÁN CHỮ
CHẬM NHƯ RÙA
4
XEM HÌNH ĐOÁN CHỮ
Ném tiền qua cửa sổ
XEM HÌNH ĐOÁN CHỮ
LUYỆN TẬP
BT5/103: Viết một đoạn văn (3-5 câu) hoặc làm một bài thơ có dùng biện pháp nói quá.
BÀI TẬP NÂNG CAO:

Tìm hiểu giá trị biểu hiện của biện pháp tu từ nói quá được sử dụng trong các câu thơ sau:

Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn
Đánh một trận, sạch không kình ngạc
Đánh hai trận, tan tác chim muông.
(Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trãi)

Hướng dẫn học ở nhà.
* Học thuộc phần ghi nhớ.
* Xem lại các ví dụ đã phân tích.
* Làm và bổ sung bài tập từ 1 đến 4.
* Sưu tầm một số câu ca dao và thơ văn có sử dụng phép nói quá .
* Chuẩn bị cho tiết 38 Ôn tập truyện kí Việt Nam.