Bài 9. Nói quá

NÓI QUÁ
TIẾNG VIỆT 8
TRƯỜNG THCS XUÂN THẮNG
TIẾT 37
KIỂM TRA BÀI CŨ
Xác định biện pháp tu từ trong mỗi trường hợp sau:
1. Cậu ấy có chân trong đội tuyển bóng đá của trường.
2. Tiếng suối trong như tiếng hát xa
chân
(Hoán dụ)
(So sánh)
(nhân hoá)
Kể tên các biện pháp nghệ thuật tu từ đã học ở lớp 6,7 ?
Hoán dụ, so sánh, điệp ngữ, ẩn dụ,...
3. Trăng vào cửa sổ đòi thơ
Việc quân đang bận xin chờ hôm sau
A.- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng.
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
(Tục ngữ)
B.- Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
(Ca dao)
Đêm tháng năm rất ngắn
Ngày tháng mười rất ngắn
Nói quá sự thật
Mồ hôi đổ rất nhiều
Cách nói đúng sự thật
I.- NÓI QUÁ VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI QUÁ:
SO SÁNH HAI CÁCH NÓI
A.- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng.
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.

B.- Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần
Mồ hôi đổ rất nhiều
Đêm tháng năm rất ngắn
Ngày tháng mười rất ngắn
Cách nói của ca dao, tục ngữ hay hơn vì cách nói của ca dao, tục ngữ gây ấn tượng mạnh cho người đọc (người nghe).
CA DAO, TỤC NGỮ
NÓI ĐÚNG SỰ THẬT
I.- NÓI QUÁ VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI QUÁ:
Nhằm
nhấn mạnh,
gây ấn tượng,
tăng sức
biểu cảm
BIỆN
PHÁP
TU TỪ
NÓI QUÁ
Cách nói
phóng đại
mức độ, quy mô
tính chất
của sự vật,
hiện tượng
b. Mồ hôi đổ nhiều như thế mới thấy được nỗi vất vả của người nông dân như thế nào khi làm ra lúa gạo.
a. Đêm tháng năm và ngày tháng mười rất ngắn, ngắn đến mức độ chưa nằm đã sáng, chưa cười đã tối. Nó nhấn mạnh đặc điểm của đêm tháng năm và ngày tháng mười giúp người nông dân biết về thời gian mà điều chỉnh công việc cho hợp lí.
I.- NÓI QUÁ VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI QUÁ:
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
٭Ghi nhớ:
Nói quá còn gọi là khoa trương, thậm xưng, ngoa ngữ, cường điệu, phóng đại...

BÀI TẬP NHANH
Nối A và B cho phù hợp ?
A
B
1.- Con rận bằng con ba ba
Đêm nó ngáy cả nhà thất kinh.
2.- Sống để bụng, chết mang theo.
3.- Gươm mài đá đá núi cũng mòn
Voi uống nước nước sông phải cạn.
b.Thơ ca trữ tình
a. Lời nói hằng ngày
c.Thơ ca châm biếm, trong đó có ca dao, tục ngữ, thành ngữ.
Nói quá được dùng nhiều trong thơ ca châm biếm trong đó có ca dao,
tục ngữ, thành ngữ; thơ ca trữ tình và trong lời nói hằng ngày.
* Để nhận ra biện pháp nói quá cần đối chiếu nội dung lời nói với thực tế. Phải nắm được ý nghĩa hàm ẩn của lời nói (tức là hiểu theo nghĩa bóng chứ không hiểu theo nghĩa đen).
* Nói quá được dùng nhiều trong thơ văn châm biếm, trào phúng trong đó ca dao, tục ngữ, thành ngữ; cũng có thể dùng trong thơ văn trữ tình và lời nói thường ngày.

 Bài 1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng.
a.- Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
 Niềm tin vào lao động và thành quả lao động của con người.
b.- Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi.
Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.
 Trấn an người nghe rằng vết thương nhỏ, rất nhẹ, không sao cả, chỉ ngoài da thôi.
c.- […] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.
 Kẻ có quyền uy, hống hách, nói năng hay quát tháo, nhấn mạnh tính cách nhân vật
sỏi đá cũng thành cơm
đi lên đến tận trời
thét ra lửa
Bài 2: Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /..../ để tạo thành biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
- Vắt chân lên cổ:
thể hiện sự căm thù cao độ.
- Nở từng khúc ruột:
- Ruột để ngoài da:
- Bầm gan tím ruột:
- Chó ăn đá, gà ăn sỏi:
đất đai cằn cỗi không có gì ăn để sống.
rất vui sướng, phấn khởi.
sự hời hợt, không cố chấp
bỏ chạy với sự sợ hãi, khiếp sợ ...
Ở nơi ............................... thế này, cỏ không mọc nổi
nữa là trồng rau trồng cà.
b. Nhìn thấy tội ác của giặc ai ai cũng .........................
c. Cô Nam tính tình xởi lởi,.........................
d. Lời khen của cô giáo làm cho nó ...........................
e. Bọn giặc hoảng hồn ..........................mà chạy.
chó ăn đá gà ăn sỏi
bầm gan tím ruột
ruột để ngoài da
nở từng khúc ruột
vắt chân lên cổ
1
KHỎE NHƯ VOI
Bài tập 4: Nhìn hình đoán thành ngữ
2
ĐEN NHƯ CỘT NHÀ CHÁY
NHANH NHƯ CHỚP
3
CHẬM NHƯ RÙA
4
GẦY NHƯ QUE CỦI
5
ĂN NHƯ MÈO
6
Hãy phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác ?
Bài tập 6٭.
đình
a. Nhớ, nhớ. Chết xuống đất vẫn không quên.

Nói khoác
Nói quá
Nói quá và nói khoác có những điểm gì giống nhau, khác nhau?
Giống nhau: cùng phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự việc, hiện tượng lên.
- Nói quá là biện pháp tu từ, phóng đại sự việc lên nhằm nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng giá trị biểu cảm, tạo độ tin cậy cao cho người đọc (người nghe).
→ tác động tích cực.
Nói khoác nhằm làm cho người nghe tin vào điều không có thực, tạo ra sự khôi hài hoặc chê bai làm cho người đọc (người nghe) bật cười, chế nhạo.


→ tác động tiêu cực.
* Khác nhau:
NÓI QUÁ
NÓI KHOÁC
* So sánh:
Bài tập nhanh
Đọc câu chuyện sau và cho biết nhân vật người chồng trong truyện đã dùng biện pháp tu từ nói quá hay nói khoác?
CON RẮN VUÔNG
Anh chàng nọ tính khoác lác đã quen. Bữa kia đi chơi về bảo vợ: - Này mình ạ! Hôm nay tôi đi vào rừng trông thấy một con rắn, chao ôi, to đến là to, dài đến là dài. Bề ngang thì chắc chắn là bốn mươi thước rồi, còn bề dài thì dễ đến hơn trăm thước.
Vợ không tin, nhưng cũng định trêu chồng một mẻ: - Tôi nghe người ta nói có rắn dài đã nhiều. Nhưng làm gì có giống rắn dài như anh nói thế. Tôi nhất định không tin.
Chồng làm như thật: - Thật quả có rắn như thế. Dài hơn một trăm thước thì chẳng đến, nhưng tám mươi thì nhất định.
Vợ bĩu môi: - Cũng chẳng đến!
Chồng cương quyết: - Tôi chắc chắn là nó dài sáu mươi thước chứ không ngoa.
Vợ vẫn khăng khăng: - Vẫn không dài đến nước ấy đâu!
Chồng rút lui một lần nữa: - Lần này tôi nói thật nhé. Con rắn dài đến bốn mươi thước, không kém một phân.
Vợ bò lăn ra cười: - Con rắn anh thấy, bề ngang đã chắc chắn là bốn mươi thước, bề dài cũng lại đến bốn mươi thước không kém một phân thì chẳng hoá ra là con rắn vuông à?
Theo: Truyện cười dân gian
 Bài 3: Đặt câu với các thành ngữ sau đây: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.
Thúy Kiều trong tác phẩm cùng tên của Nguyễn Du là người phụ nữ đẹp nghiêng nước nghiêng thành.
Khi có sức mạnh của sự đoàn kết thì chúng ta có thể dời non lấp biển.
Nếu anh em trong nhà mà biết yêu thương, giúp đỡ nhau thì dù lấp biển vá trời cũng có thể làm xong.
Mẹ giống như một chiến sĩ mình đồng da sắt đã chống chọi với mọi khó khăn trong cuộc đời để bảo vệ con.
Mình nghĩ nát óc mà vẫn chưa giải được bài toán này.
Nghiêng nước nghiêng thành:

Dời non lấp biển, Lấp biển vá trời:
Mình đồng da sắt:
Nghĩ nát óc:
vẻ đẹp của người phụ nữ làm khuynh đảo đất nước
Với ý chí, nghị lực, con người có thể làm nên những điều kì diệu.
Chỉ những người có ý chí, chịu đựng được mọi gian nan, thử thách.
Rất khó, đến mức nghĩ mãi cũng không ra
Bài tập 5٭:
Viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ có dùng biện pháp nói quá.
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC:
I.- BÀI VỪA HỌC:
Hiểu được phép tu từ nói quá.
Nắm được tác dụng của biện pháp tu từ nói quá.
Sưu tầm thơ văn, thành ngữ, tục ngữ, ca dao có sử dụng biện pháp nói quá.
Làm bài tập về nhà.