Bài 9. Chương trình địa phương (phần Văn)

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HƯỚNG HOÁ
TRƯỜNG THCS HƯỚNG TÂN
BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ
MÔN: NGỮ VĂN 9
GV: NGUYỄN TRÌNH
NĂM HỌC 2008 - 2009
KíNH CHàO Quý THầY cô GIáO
Và CáC EM HọC SINH
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
VĂN HỌC DÂN GIAN QUẢNG TRỊ
I. GIỚI THIỆU CHUNG
- Thơ Ca Hò Vè là sản phẩm
của người nông dân, phản
ánh bao trùm mọi sinh hoạt
với một loại ngôn ngữ bình
dân mang tính đại chúng,tính
chân chất mộc mạc nhưng
thắm đậm nhân tính của con
người Quảng Trị.
- Thể loại:
+ Tục ngữ, Ca dao, Vè.
+ Câu đố, Đồng dao, Câu đối.
II. NỘI DUNG
1. TỤC NGỮ:
a) Về thời tiết và sản xuất
Cò ăn ruộng sâu thì nắng
Cò ăn ruộng cạn thì mưa
Công cấy thì bỏ, công làm cỏ thì ăn
Chớp ngã Cồn Tiên, mưa liền gặp trộ
Đập đát nhỏ, luống đánh to
Xung quanh rắc đậu, trồng ngô xen vào
Đói thì ăn môn ăn khoai
Đừng thấy ló lỗ giêng hai mà mừng
Trăng rằm đã to lại tròn
Khoai lang đất cát đã ngon lại bùi
Xứ Cùa đất đỏ ba dan
Ai ơi trồng mía làm giàn thả tiêu
b) Về đời sống xã hội

Liệu cơm mà gắp mắm ra
Liệu cựa liệu nhà mà gả con vô
Khun ba năm không ai biết
Dại một giờ bạn hay
Đi buôn bữa lỗ bữa lời
Ra câu giữa vời bữa có bữa không
Ai ơi chớ lấy học trò
Dài lưng tốn vải ăn no lại nằm
Khoai lang cổ bở cổ trân
Làm rễ họ Trần khổ lắm ai ơi
Bỏ công múc nước đường xa
Có trong thì múc, nước ngà thì thôi
Sui gia là bà con tiên
Ăn ở không hiền là bà con quỷ
2. CÂU ĐỐ
a) Hai người ở hai buồng
Ngó đi nhìn lại như tuồng cấm cung
Đêm về sập cửu thả thông
Ngày thì vòi vọi đứng trông nhau hoài

b) Họ hàng chỉ sống trên non
Tìm cây hút nhuỵ nuôi con tháng ngày
Không may lửa dậy khói bay
Thảm thương ấu tử sống rày thác mai

c) Cây xanh mà lá cũng xanh
Dầm mưa dãi nắng theo anh võ vàng
Một mai lửa đỏ thành than
Mây bay khói lượn trước mặt chàng,
chàng ơi
a) Là con gì?
b) Là cái gì?
Hai con mắt
Tổ ong bị đốt
c) Là cây gì?
Cây thuốc lá
3. VÈ: Vè thằng nhác
Lặng lặng mà nghe
Kể vè thằng nhác
Gia đình khổ cực
Vợ yếu con thơ
Chồng ai được nhờ
Chẵng nên trò trống
Nửa ngày thức dậy
Lục đục soong nồi
Vắt áo đi chơi
La cà hàng xóm
Vợ nhờ cày ruộng
Tao bị đau chân
Vợ nhờ quét sân
Đau lưng vẹo cổ
Vợ nhờ bửa củi
Cái búa nó hư
Vợ bảo đi bừa
Sợ rằng trâu húc
Vợ nhờ đi gặt
Tao gánh đau vai
Thở ngắn than dài
Tội tình chị vợ
Ấy thế mà!
Nồi cơm vừa dở
Chưa kịp ai mời
Cúi cổ cúi tai
Một hồi chén sạch
Là cái thằng nhác
Ăn dữ không làm
Hỡi xóm hỡi làng
Nghe vè thằng nhác
4. ĐỒNG DAO
Bập bong bong tay mô
không tay mô có
Bập bò bọ tay mô có
tay mô không
Chị lấy dôông em ở quá
Chị ăn cá em
mút xương
Chị đường em mật
Chị vật em coi
Chị voi em ngựa
Chị bựa em bèn
Chị kèn em trống
Chị trống em mái
Chị méo em tròn
Hai hòn về chị
Rầm rà rầm rị
Xây lúa Đồng Nai
Cơm gạo phần ngài
Tấm cám phần tui
Lờ đệng cháy nhà
Bà già chạy chựa
Cháy nữa bồ thóc
Lóc cóc chạy về
Ông Đề hỏi răng
Cu Nhăng cắn nhện

Heo chi - Heo Lang - Lang chi - Lang cẳng - Cẳng chi
Cẳng giò - Giò chi - Giò móng - Móng chi- Móng heo.
5. CÂU ĐỐI
Văn vận tuột quần Văn vận vận
Bích La đau bụng Bích La La
Cam Lộ buôn cam, Cam Lộ Lộ
Bích giang không nón,
Bích giang giang
Tân Trúc trồng tre, thở hoi hóp
Đông Hà xúc hến hát ngêu ngao
6. CA DAO
a) Quan hệ gia đình
Biết răng chừ cá gáy hoá rồng
Để đền công ơn Thầy Mẹ
ẵm bồng ngày xưa
Chị em như chuối nhiều tàu
Tấm lành che tấm rách, đừng
nói nhau nặng lời
Cây kia ăn quả ai trồng
Sông kia uống nước hỏi
giòng từ đâu
Cơ đồ gây dựng bấy lâu
Công lao tiên tổ lẽ đâu quên hoài
Mộ phần gìn giữ hôm nay
Những ngày lễ tết chẳng
sai lệ thường
Có chồng rồi khác chi con ngựa
có dây cương
Lôi mô chạy nấy khổ trăm đường ai ơi
Còn cha gót đỏ như son
Một mai cha chết, gót con
đen sì
Mẹ già ham việc tiếc công
Cầm duyên con lại thu
đông mãn rồi
Mãn rồi cái đội hồi hương
Trai về làm ruộng, gái
buôn nuôi chồng
Ra đi bố mẹ ở nhà
Gối nghiêng ai sửa, chén
trà ai bưng
b) Quan hệ xã hội
Ai về Đông Hà, ai qua Cam Lộ
Ai về Gia Độ, ai đến Gio Linh
AI về Triệu Phong, Quảng Trị quê mình
Cho em nhắn gởi chút tình
nhớ nhớ thương
Bạn về không có chi đưa
Môn khoai đang dại, mít dừa đang non
Cây cao bóng mát chẳng ngồi
Lại ngồi trửa nắng trách trời không dim
Cây khô xuống nước cũng khô
Phận nghèo đi tới chổ mô cũng nghèo
Con quan lấy đứa mần than
Nắng mưa phải chịu cơ hàn phải theo
`
Xin chân thành cảm ơn!