Bài 9. Chương trình địa phương (phần Văn)

Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG

TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG
TRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC
I- Hệ thống hóa kiến thức:
Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNGTRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC
- Từ ngữ toàn dân.
- Từ ngữ địa phương.
- Biệt ngữ xã hội.
Từ ngữ toàn dân
là những từ ngữ
được sử dụng
rộng rãi
trong toàn dân.
Từ ngữ địa phương
là những từ ngữ
chỉ được sử dụng ở
một hoặc
một số địa phương
nhất định
Biệt ngữ xã hội là những
từ ngữ chỉ được sử dụng
ở một tầng lớp xã hội
nhất định.
II- Từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
1. Vai trò và tác dụng của việc sử dụng từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
Ví dụ:
Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNGTRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC
Tìm các từ ngữ địa phương có trong các đoạn trích sau:
a/ … Nghe mẹ nó bảo gọi ba vào ăn cơm thì nó bảo lại:
- Thì má cứ kêu đi.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại. Con bé bực quá, quay lại mẹ và bảo:
- Con kêu rồi mà người ta không nghe.
(Chiếc lược ngà, Nguyễn Quang Sáng)
-> Hiện thực sinh hoạt trong cuộc sống của một gia đình ở nông thôn Nam Bộ, thời kỳ kháng chiến chống Mĩ.
II- Từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
- Tái hiện hiện thực cuộc sống qua thời gian, không gian cụ thể.
- Khắc họa hiện thực đời sống con người một cách chân thực, sống động , từ đó giúp người đọc hiểu hơn về văn hóa, cuộc sống con người,…của địa phương.
Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNGTRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC
Vai trò và tác dụng của việc sử dụng từ ngữ
địa phương trong sáng tác văn học:
… Nhà chúng tôi ở cạnh nhau, gần vàm kinh nhỏ đổ ra con sông Cửu Long. ( Chiếc lược ngà, Nguyễn Quang Sáng)
Long Xuyên có núi Thái Sơn,
Có rạch Ông Chưởng có sông Đốc Vàng.
(Ca dao)
b/ Tìm các từ địa phương trong các ví dụ sau. Cho biết các từ địa phương đó chỉ những gì?
vàm kinh, rạch: chỉ địa hình
Long Xuyên có núi Thái Sơn,
Có rạch Ông Chưởng có sông Đốc Vàng.
c/ Tìm các từ địa phương trong các ví dụ sau. Cho biết các từ địa phương đó chỉ những gì?
-Tàu Nam Vang chạy ngang cồn cát
Xuồng câu tôm đậu sát mé nga
Anh thấy em có một mẹ già
Muốn vô hoạn dưỡng biết là được không?
- Đồng Súc là xứ quê mùa
Đi thăm cháu ngoại cho vùa cà na.
- Xuồng, vùa: đồ vật
- Cà na: sản vật
- vô, hoạn dưỡng: cách nói đặc trưng của người Nam Bộ
=> Thể hiện địa hình, đồ vật, sản vật, cách nói đặc trưng trong giao tiếp,…của vùng miền.
- Tái hiện hiện thực cuộc sống qua thời gian, không gian cụ thể.
- Khắc họa hiện thực đời sống con người một cách chân thực, sống động , từ đó giúp người đọc hiểu hơn về văn hóa, cuộc sống con người,…của địa phương
- Thể hiện địa hình, đồ vật, sản vật, cách nói đặc trưng trong giao tiếp,…của vùng miền.
Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNGTRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC
Vai trò và tác dụng của việc sử dụng từ ngữ
địa phương trong sáng tác văn học:
- Tái hiện hiện thực cuộc sống qua thời gian, không gian cụ thể.
- Khắc họa hiện thực đời sống con người một cách chân thực, sống động , từ đó giúp người đọc hiểu hơn về văn hóa, cuộc sống con người,…của địa phương
- Thể hiện địa hình, đồ vật, sản vật, cách nói đặc trưng trong giao tiếp,…của vùng miền.
1. Vai trò và tác dụng của việc sử dụng từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
- Từ ngữ địa phương trong tác phẩm được chọn lọc rất kỹ và có dụng ý nghệ thuật của nhà văn.
Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNGTRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC.
Tái hiện
hiện thực
cuộc sống
qua thời gian
không gian
cụ thể.
Khắc họa hiện
thực đời sống
con người
hiểu hơn về
văn hóa
cuộc sống của
địa phương.
Thể hiện
dụng ý
nghệ thuật
của nhà văn.
Thể hiện về
địa hình, đồ
vật, sản vật,
cách nói
đặc trưng
trong giao tiếp
của vùng miền.
Từ ngữ địa phương trong
sáng tác văn học
II. Từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
1. Vai trò và tác dụng của việc sử dụng từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNGTRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC.
2. Đặc điểm của từ ngữ địa phương Nam Bộ
trong việc sử dụng các yếu tố đi sau tính từ
chỉ mức độ, cảm xúc:
Điền các yếu tố nhách, tát, hổi, tanh, thui, khè vào chỗ trống để cấu tạo từ ngữ địa phương thích hợp .
a/ Vàng ………, nóng………..., lạnh………..
b/ Trắng………., đen……….., ốm……………
khè
tát
hổi
thui
tanh
nhách
Các từ ngữ địa phương được tạo thành có
nét chung gì về sắc thái biểu cảm?
Mang đậm màu sắc biểu cảm, cảm xúc của địa phương.
II. Từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
1. Vai trò và tác dụng của việc sử dụng từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNGTRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC
2. Đặc điểm của từ ngữ địa phương Nam Bộ
trong việc sử dụng các yếu tố đi sau tính từ
chỉ mức độ, cảm xúc:
3. Tìm các từ chỉ địa hình, đồ vật, sản vật
hoặc cuộc sống sinh hoạt của người dân
Nam Bộ trong các câu văn:
Đợi tới đêm 30 lâu thấy mồ. Mày lấy giày ra, tụi mình trượt vài đường thôi mà.
Tệ gì cũng có cơm nguội với mắm sống – ăn no rồi cứ rửa chén úp vô chạn xuống xuồng chèo đi, khỏi
thưa gởi làm mất giấc ngủ của má.
Ông Sáu muốn cởi áo lội sông, nhưng thấy sông lớn quá đành đứng thở ra.
Ngược lại hia Kim trông chẳng khác người nông dân mặc đồ đen, quần lá nem dây lưng rút, lại để râu càm.
Chú mầy là người tốt, qua không lấy tiền.
Bà ngó sững tía tôi. Sau cái phút bất ngờ ấy, má tôi xụ xuống, không hỏi han, nói năng chi nữa.
Con nào coi cũng sướng con mắt hén anh. Tôi mới nuôi có ba tháng hai ngày mà cỡ đó. Tết anh vô chơi, thấy lủ khủ cho mà coi.
I- Hệ thống hoá kiến thức:
II. Từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
1. Vai trò và tác dụng:
Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNGTRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC.
2. Đặc điểm của từ ngữ địa phương Nam Bộ
trong việc sử dụng các yếu tố đi sau tính từ
chỉ mức độ, cảm xúc:
3. Tìm các từ chỉ địa hình, đồ vật, sản vật
hoặc cuộc sống sinh hoạt của người dân
Nam Bộ trong các câu văn:
4. Nguyên tắc sử dụng từ ngữ địa phương
trong sáng tác văn học:
4. Nguyên tắc sử dụng từ ngữ địa phương
trong sáng tác văn học:
- Người viết cần chọn lọc, cân nhắc kĩ càng
khi đưa các từ ngữ địa phương vào văn bản.

- Không nên lạm dụng từ ngữ địa phương.
I- Hệ thống hoá kiến thức:
II. Từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học:
Tiết 61: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG
TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNGTRONG SÁNG TÁC VĂN HỌC.
III. Luyện tập:

Hãy tìm các từ ngữ chỉ địa hình, đồ vật, sản vật, hoặc cuộc sống sinh hoạt đặc trưng của người dân Nam Bộ trong truyện ngắn Ông cá hô, Thằng Cung của Lê Văn Thảo
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC:
* Bài vừa học:
- Nắm kĩ tác dụng của các lớp từ ngữ địa phương trong sáng tác văn học.
- Sưu tầm các tác phẩm có sử dụng từ ngữ địa phương trên đất nước ta.
* Bài mới: Làng của Kim Lân.
- Đọc kỹ tác phẩm chú thích (phần chữ lớn)
- Tìm hiểu tình huống truyện, diễn biến tâm trạng của ông Hai khi nghe tin làng mình theo giặc?
- Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật ông Hai của tác giả?