Bài 8. Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự

CHÀO MỪNG

Quý thầy, cô và các em
Tiết 127 – Tập làm văn


MIÊU TẢ NỘI TÂM
TRONG VĂN BẢN
TỰ SỰ
Học sinh lưu ý một số kí hiệu trợ giúp
(?)
Câu hỏi
Câu hỏi thảo luận nhóm
Hướng dẫn tự học
Ghi bài vào vở (Chữ xanh)
Đọc văn bản
1/ Nêu đặc điểm của yếu tố miêu tả trong văn tự sự và tác dụng tố miêu tả trong văn tự sự?
KIỂM TRA BÀI CŨ
- Yếu tố miêu tả là tái hiện lại những hình ảnh, những trạng thái, đặc điểm, tính chất, … của sự vật, con người và cảnh vật trong tác phẩm.
- Việc miêu tả làm cho lời kể trở nên cụ thể, sinh động và hấp dẫn hơn.
2/ Giới thiệu trước lớp vẻ đẹp chị em Thúy
Kiều bằng lời văn của mình.
Tiết 40 – TLV
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG
VĂN BẢN TỰ SỰ


I/ Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự:
1. Xét các vd – SGK117
(?) Nhắc lại yếu tố miêu tả trong VB tự sự?
 Yếu tố miêu tả là tái hiện lại những hình ảnh, những trạng thái, đặc điểm, tính chất, … của sự vật, con người và cảnh vật trong tác phẩm.
(?) Bằng kiến thức của mình em hãy cho biết “nội tâm” có nghĩa là gì?
 Là tâm tư, tình cảm riêng của mỗi con người (nói khái quát) - (Từ điển tiếng Việt)
 (Trong tác phẩm)

- Nội tâm là suy nghĩ, tâm trạng, thái độ, tình cảm sâu kín của nhân vật.
2. Bài học
Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích.
(?) Tìm những câu thơ tả cảnh và những câu thơ miêu tả tâm trạng của Thúy Kiều?
 Tả cảnh:
“Trước lầu Ngưng Bích … bụi hồng dặm kia”.
Hoặc:
“Buồn trông cửa bể … kêu quanh ghế ngồi”.
 Miêu tả tâm trạng:
“Tưởng người … vừa người ôm”
Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung
Bốn bề bát ngát xa trông
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia

Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trong nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng,
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ?
Sân Lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
(?) Dấu hiệu nào cho em biết đoạn văn này là miêu tả nội tâm?
 Vì đoạn thơ tập trung miêu tả những suy nghĩ của Kiều: nghĩ thầm về thân phận cô đơn, bơ vơ nơi đất khách, nghĩ về Kim Trọng, nghĩ về cha mẹ chốn quê nhà ai chăm sóc lúc tuổi già?
(?) Vậy qua đó em hãy cho biết miêu tả nội tâm trong VB tự sự là gì?
- Miêu tả nội tâm trong VB tự sự là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm trạng của nhân vật.
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng,
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ?
Sân Lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
Miêu tả nội tâm trực tiếp
Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung
Bốn bề bát ngát xa trông
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia

Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trong nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
(?) Vậy những câu thơ tả cảnh trên có mối quan hệ với việc thể hiện nội tâm nhân vật không? Vì sao?
 Những câu thơ tả cảnh có liên quan đến việc thể hiện nội tâm nhân vật, vì nhiều khi từ việc miêu tả ngoại cảnh, ngoại hình mà người viết cho thấy được tâm trạng bên trong của nhân vật, ví dụ:
- Cảnh vật thiên nhiên trong 4 câu thơ đầu càng bao la, hoang vắng thì càng làm nổi bật nỗi cô đơn của Kiều.
- Cảnh vật thiên nhiên 8 câu thơ cuối buồn vắng mênh mông thì đó cũng chính là tâm trạng của Kiều khi ngồi ở lầu Ngưng Bích.
Ví dụ 2 – SGK117
(?) Đoạn trích miêu tả hình dáng bên ngoài hay miêu tả nội tâm của nhân vật lão Hạc?
 Miêu tả hình dáng bên ngoài của lão Hạc.
(?) Thế thông qua miêu tả hình dáng bên ngoài đó cho em thấy được tâm trạng gì của lão Hạc? Đây là cách miêu tả trực tiếp hay gián tiếp?
3 phút
 Thông qua miêu tả bên ngoài cho thấy được tâm trạng của lão Hạc: Đau đớn tột cùng, dằn vặt, hối hận (khi bán đi “cậu Vàng” thương yêu) .
 Miêu tả gián tiếp.
(?) Tóm lại qua tìm hiểu em hãy cho biết ta có mấy cách để miêu tả nội tâm nhân vật? Đó là những cách nào?
 Có 2 cách: diễn tả trực tiếp và diễn tả gián tiếp.
(?) Thế nào là cách diễn tả trực tiếp? Cách diễn tả gián tiếp?
- Những thách thức khác nhau để miêu tả nội tâm nhân vật: diễn tả trực tiếp những ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm của nhân vật; cũng có thể miêu tả nội tâm gián tiếp thông qua miêu tả ngoại hình của nhân vật.
(?) Nếu trong văn tự sự ta bỏ đi phần miêu tả nội tâm nhân vật thì em thử hình dung nhân vật đó như thế nào?
 Nhân vật không sinh động, không thể hiện lên tích cảnh rõ, không có linh hồn…
 Cần phải sử dụng miêu tả nội tâm nhân vật trong quá trình làm văn tự sự để bài viết của mình đạt hiệu quả cao nhất.
II/ LUYỆN TẬP:
Bài tập 3: Ghi lại tâm trạng của em sau khi để xảy ra một chuyện có lỗi với bạn:
* Lưu ý HS: Không phải kể lại sự việc mà ghi lại tâm trạng của em khi gây ra sự việc đó.
Phân tích một đoạn văn tự sự có sử dụng các yếu tố miêu tả tâm trạng nhân vật đã học.
CỦNG CỐ KIẾN THỨC
(?) Miêu tả nội tâm trong VB tự sự là gì?
(?) Có mấy cách để miêu tả nội tâm nhân vật? Là những cách gì?
CÔNG VIỆC VỀ NHÀ
- Học bài. Xem lại bài tập.
- Chuẩn bị bài tt: Luyện tập trau dồi vốn từ
+ Xem lại phần Lí thuyết.
+ Làm tất cả các bài tập còn lại.
CÁM ƠN QUÝ THẦY CÔ
VÀ CÁC EM