Bài 8. Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự

Ngữ văn 9

Tiết 40

Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
GV: Nguyễn Thị Hồng Nhiên
Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung
Bốn bề bát ngát xa trông
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia

Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trong nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng,
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ?
Sân Lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
- Miªu t¶ bªn ngoµi:

- Miêu tả nội tâm:
Có thể quan sát được trực tiếp
Cảnh vật
(đường nét, màu sắc, âm thanh)
Con người
(hình dáng, hành động, lời nói)
Những suy nghĩ, tình cảm, diễn biến tâm trạng nhân vật.
Không thể quan sát được trực tiếp
Tả
ngoại
cảnh,
chõn
dung
ngu?i
Tả
nội
tâm
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
. . Xót người tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ?
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trong nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
- Cánh hoa trôi
- Cánh buồm thấp thoáng xa xa
- Nội cỏ rầu rầu
- Gió cuốn mặt duyềnh, sóng kêu
gợi nỗi buồn nhớ gia đình quê hương
gợi buồn cho thân phận lênh đênh không biết trôi dạt về đâu
buồn, lo lắng cho tương lai mờ mịt, cuộc sống vô vị.
buồn, sợ hãi về tai họa sắp ập xuống
- Miêu tả trực tiếp: bằng cách diễn tả tình cảm, tâm trạng, cảm xúc của nhân vật.
- Miêu tả gián tiếp:
+ Qua nét mặt, cử chỉ, lời nói, trang phục
+ Qua cảnh vật (Tả cảnh ngụ tình)

Nhận xét cách miêu tả nội tâm nhân vật của tác giả trong đoạn văn sau:
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít.
("Lão Hạc"-Nam Cao)
1) Đoạn văn được kể ở ngôi thứ mấy
A) Thứ nhất B) Thứ hai C) Thứ ba
2) Miêu tả tâm trạng của Lão Hạc như thế nào?
A) Đau khổ ân hận vì đã bán con vàng
B) Buồn nhớ thương con trai.
C) Đau khổ vì phải bán mảnh vườn.
3) Tâm trạng của lão Hạc được miêu tả:
A) Trực tiếp B) Gián tiếp qua cảnh vật.
C) Gián tiếp qua cử chỉ nét mặt.
C) Thứ ba
A) Đau khổ ân hận vì đã bán con vàng
C) Gián tiếp qua cử chỉ nét mặt.
*Ghi nhớ:SGK tr117

3) Tác dụng: miêu tả nội tâm, góp phần khắc họa sinh động đặc điểm tính cách nhân vật.
Tả ngoại hình B) Tả nội tâm
II)Luyện tập:
Bài tập1: Khoanh tròn chữ cái chỉ đáp án đúng ở đoạn thơ sau
Tả nội tâm trực tiếp B) Tả nội tâm gián tiếp
Tả nội tâm trực tiếp B) Tả nội tâm gián tiếp
Tả ngoại hình B) Tả nội tâm
Hướng dẫn về nhà

Học thuộc lý thuyết,
Làm bài tập 2, 3- trang 117
Bài tập2: Đọc kĩ đoạn trích sau, tìm hiểu xem
a)Tác giả đã miêu tả nội tâm nhân vật bằng những cách thức nào
b)Các cách thức miêu tả nội tâm nhân vật đó có làm nhân vật hiện lên thật hơn, sinh động hơn và gợi trong em nhiều cảm xúc hơn không?
Chiều hôm đó, tan buổi học ở trường ra, tôi chợt thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo giống như mẹ tôi.Tôi liền đuổi theo gọi bối rối:
-Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!. . .
Nếu người quay lại ấy là người khác thì thật là một trò cười tức bụng cho lũ bạn tôi, chúng khua guốc inh ỏi và nô đùa ầm ĩ trên hè. Và cái lầm đó không những làm tôi thẹn mà còn tủi cực nữa, khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm đã hiện ra trước con mắt gần rạn nứt của người bộ hành ngã gục giữa sa mạc
(Những ngày thơ ấu-Nguyên Hồng)

Gợi ý:
Bước1: Xác định tác giả miêu tả nội tâm nhân vật nào
Bước2: Nhận diện những cách thức miêu tả nội tâm từng nhân vật( đâu là miêu tả trực tiếp đâu là miêu tả gián tiếp.)
Bước3: Tìm hiểu tác dụng của các cách thức miêu tả nội tâm



Đáp án:
Bước 1:Tác giả miêu tả nội tâm nhân vật: Bé Hồng - lũ trẻ
Bước 2:- Miêu tả trực tiếp: Gọi bối rối, không những làm tôi thẹn mà còn tủi cực nữa
- Miêu tả gián tiếp qua cảm nhận của người khác, qua cử chỉ hành động: "Nếu người quay lại ấy là người khác thì thật là một trò cười tức bụng cho lũ bạn tôi, chúng khua guốc inh ỏi và nô đùa ầm ĩ trên hè".
- Miêu tả gián tiếp thông qua hình ảnh so sánh: "khác gì ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm . . .giữa sa mạc"