Bài 8. Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự

GV: Cao Tuyết Dung- THCS Hồng Phong
Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
Tiết 40
Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
Tiết 40
Miêu tả nội tâm trong vAn bản tự sự
Tiết 40
Kiều ở lầu Ngưng Bích

Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân,
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung.
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia.
Bẽ bàng mây sớm đèn khuya
Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng
Tin sương luống những rày trông mai chờ
Bên trời góc bể bơ vơ
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai
Xót người tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ
Sân Lai cách mấy nắng mưa
Có khi gốc tử đã vừa người ôm
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
(Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du)


- Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân,
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung.
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia.

- Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.


Miêu tả cảnh sắc thiên nhiên:
Mênh mông hoang vắng, rợn ngợp không một bóng người
Tả cảnh cửa bể chiều hôm:
Không gian, màu sắc, âm thanh của cảnh vật
Miêu tả hoàn cảnh ngoại hình là miêu tả cảnh vật và con người với màu sắc, đường nét, chân dung, hành động, ngôn ngữ…là những điều có thể quan sát được trực tiếp
Tác dụng: Làm cho cảnh vật và con người trở nên sinh động, hấp dẫn
Bên trời góc bể bơ vơ
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai
Xót người tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ
Sân Lai cách mấy nắng mưa
Có khi gốc tử đã vừa người ôm
Miêu tả suy nghĩ của Thúy Kiều về thân phận cô đơn, bơ vơ nơi đất khách, lòng xót thương cha mẹ tuổi già sức yếu không người chăm sóc.
Thúy Kiều là cô gái giàu lòng tự trọng, đa sầu, đa cảm, thủy chung, hiếu thảo, vị tha.
Miêu tả cảnh vật và con người với màu sắc đường nét, kích thước, chân dung, hành động, ngôn ngữ.
Là những điều có thể quan sát được trực tiếp
Là những suy nghĩ, tình cảm, những diễn biến tâm trang bên trong của nhân vật.
Không thể quan sát trực tiếp được từ bên ngoài
* Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm trạng của nhân vật. Đó là biện pháp quan trọng để xây dựng nhân vật, làm cho nhân vật sinh động.
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
Gợi tâm trang xót xa về cuộc đời cô đơn, lẻ loi, lưu lạc.
Gợi tâm trang lo âu cho thân phận mỏng manh, nhỏ nhoi, trôi dạt trên đường đời vô định
Gợi tâm trạng chua xót buồn tủi về cuộc đời héo hon tàn úa
Gợi tâm trạng lo âu, khiếp sợ, hãi hùng, sóng gió cuộc đời sẽ vùi dập cuốn trôi nàng vào bể khổ trầm luân
- Miêu tả nội tâm Thúy Kiều bằng cách tái hiện những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật qua ngôn ngữ độc thoại nội tâm.
- Miêu tả nội tâm Thúy Kiều thông qua cảnh vật
Ví dụ 2: Đọc đoạn văn sau và nhận xét cách miêu tả nội tâm nhân vật của tác giả.
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít.
(Nam Cao, Lão Hạc)
- Miêu tả nội tâm Thúy Kiều bằng cách tái hiện những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật qua ngôn ngữ độc thoại nội tâm.
Miêu tả nội tâm Thúy Kiều thông qua miêu tả cảnh vật.
Miêu tả nội tâm nhân vật lão Hạc thông qua miêu tả ngoại hình (cử chỉ, nét mặt)
 Miêu tả nội tâm trực tiếp
 Miêu tả nội tâm gián tiếp
Miêu tả những chuyển biến đột ngột trên nét mặt, miêu tả cử chỉ, hành động của lão Hạc.
Tâm trạng đau khổ, ân hận day dứt tột cùng của lão Hạc khi phải bán đi con chó vàng.
* Người ta có thể miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách diễn tả những ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm của nhân vật; cũng có thể miêu tả nội tâm gián tiếp bằng cách miêu tả cảnh vật, nét mặt, cử chỉ, trang phục.. của nhân vật.

* Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm trạng của nhân vật. Đó là biện pháp quan trọng để xây dựng nhân vật, làm cho nhân vật sinh động.
* Người ta có thể miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách diễn tả những ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm của nhân vật; cũng có thể miêu tả nội tâm gián tiếp bằng cách miêu tả cảnh vật, nét mặt, cử chỉ, trang phục.. của nhân vật.
Ghi nhớ:
Bài tập 1 : Xác định các chi tiết miêu tả ý nghĩ, tâm trạng, thái độ, cảm xúc của nhân vật trong đoạn trích sau và cho biết đó là các chi tiết miêu tả trực tiếp hay gián tiếp nội tâm nhân vật ?


Miêu tả trực tiếp nội tâm nhân vật Dế Mèn.
“Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế tôi hốt hoảng quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên mà than rằng :
-Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này ! Tôi hối lắm ! Tôi hối hận lắm ! Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ ?
Tôi không ngờ Dế Choắt lại nói với tôi một câu như thế này :
-Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh : ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.
Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình. Giá tôi không trêu chị Cốc thì đâu đến nỗi Choắt việc gì. Cả tôi nữa, nếu không nhanh chân chạy vào hang thì tôi cũng chết toi rồi.”
(Trích Dế Mèn phiêu lưu kí – Tô Hoài)
Bài tập 2 : .Phát hiện, nhận biết được những câu thơ miêu tả nội tâm nhân vật trong văn bản “Mã Giám Sinh mua Kiều – Nguyễn Du” và chỉ rõ tác dụng của nó ?
Mã Giám Sinh mua Kiều
Gần miền có một mụ nào, Đưa người viễn khách tìm vào vấn danh. Hỏi tên,rằng: “Mã Giám Sinh”, Hỏi quê,rằng: “Huyện Lâm Thanh cũng gần”. Qúa niên trạc ngoại tứ tuần, Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao. Trước thầy sau tớ lao xao, Nhà băng đưa mối rước vào lầu trang. Ghế trên ngồi tót sỗ sàng, Buồng trong mối đã giục nàng kíp ra. Nỗi mình thêm tức nỗi nhà, Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng ! Ngại ngùng dợn gió e sương, Ngừng hoa bóng thẹn trong gương mặt dày. Mối càng vén tóc bắt tay, Nét buồn như cúc điệu gầy như mai. Đắn đo cân sức cân tài,

Ép cung cầm nguyệt thử bài quạt thơ. Mặn nồng một vẻ một ưa, Bằng lòng khách mới tùy cơ dặt dìu. Rằng: “Mua ngọc đến Lam Kiều, Sính nghi xin dạy bao nhiêu cho tường?” Mối rằng : “Giá đáng nghìn vàng, Dớp nhà nhờ lượng người thương dám nài !” Cò kè bớt một thêm hai, Giờ lâu ngã giá vâng ngoài bốn trăm.
(Truyện Kiều – Nguyễn Du)
biến tâm trạng đau đớn, tủi nhục của Kiều khi bị xem như một món hàng.

Tác dụng:
tái hiện những cảm xúc, diễn
Bài tập 3: Ghi lại tâm trạng của em sau khi để xảy ra một chuyện có lỗi đối với bạn.
*Gợi ý :
- Kể lại việc không hay mà mình gây ra cho bạn là việc gì ?
- Sự việc ấy diễn ra như thế nào ?
- Chú ý miêu tả tâm trạng sau khi gây ra việc không hay đó ?
Hướng dẫn bài tập về nhà
- Học thuộc ghi nhớ
- Hoàn thành bài tập 3
- Chuẩn bị bài�: chuong trinh d?a phuong ph?n van