Bài 8. Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự

CHÀO MỪNG THẦY, CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ, THĂM LỚP
KIỂM TRA BÀI CŨ

Yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự có vai trò gì ?
Trong văn bản “ Cảnh ngày xuân” trích Truyện Kiều, Nguyễn Du chọn những chi tiết gì để miêu tả và làm nổi bật cảnh sắc mùa xuân?

1. Yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự có vai trò gì ?
Trong văn bản tự sự, sự miêu tả cụ thể, chi tiết về cảnh vật, nhân vật và sự việc có tác dụng làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, gợi cảm, sinh động.
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự có vai trò gì ?
Trong văn bản tự sự, sự miêu tả cụ thể, chi tiết về cảnh vật, nhân vật và sự việc có tác dụng làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, gợi cảm, sinh động.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Mùa xanh bát ngát tới tận chân trời của đồng cỏ. Trên nền xanh dịu mát điểm xuyết một vài bông lê trắng. Tạo nên một bức tranh mùa xuân trong sáng, nhẹ nhàng, trẻ trung, đầy sức sống…
Tiết 40: MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I- TÌM HIỂU YẾU TỐ MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ.
Đọc lại đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”:
TIẾT 40 MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân,
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung.
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia.
Bẽ bàng mây sớm đèn khuya,
Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng,
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ?
Sân Lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu ?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mạt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
KIỀU Ở LẦU NGƯNG BÍCH
( TRÍCH TRUYỆN KIỀU)
Tìm những câu thơ tả cảnh và những câu thơ miêu tả tâm trạng của Thuý Kiều .
Nhóm 1:
Tìm những câu thơ tả cảnh trong đoạn trích? Dấu hiệu nào cho biết đó là những câu thơ tả cảnh?
Nhóm 2:
Tìm những câu thơ miêu tả tâm trạng của Thuý Kiều? Dấu hiệu nào cho biết đó là những câu thơ miêu tả tâm trạng?
- Những câu thơ tả cảnh sắc thiên nhiên:
hoặc
+ Cảnh thiên nhiên trước lầu Ngưng Bích: non xa, trăng gần, cát vàng, bụi hồng, cửa bể, thuyền, hoa, nội cỏ, chân mây, mặt đất, …
+ Cảnh được hiện lên qua sự quan sát bằng mắt thường kết hợp với sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ  giúp cho người đọc có thể hình dung ra cảnh vật.
- Những câu thơ tả nội tâm:
- Dấu hiệu nhận biết:
+ Các từ ngữ thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng của Kiều khi ở lầu Ngưng Bích: bẽ bàng, bơ vơ, trông, chờ, tưởng, xót.
+ Đó là những suy nghĩ của Kiều về thân phận cô đơn bơ vơ nơi đất khách, nỗi nhớ Kim Trọng, cha mẹ nơi quê nhà không ai chăm sóc, phụng dưỡng lúc tuổi già.
Qua tìm hiểu, em thấy đối tượng của miêu tả bên ngoài (hoàn cảnh, ngoại hình) và miêu tả nội tâm có gì khác nhau ?



Miêu tả bên ngoài là miêu tả cảnh vật và con người với màu sắc, đường nét, kích thước, chân dung, hình dáng, hành động, ngôn ngữ, …
Miêu tả nội tâm là miêu tả những suy nghĩ, tình cảm, những diễn biến tâm trạng của nhân vật,…
THẢO LUẬN

Thế nào là miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự?
Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự Là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm trạng của nhân vật.
Đọc lại những câu thơ diễn tả những cảm xúc, suy nghĩ, diễn biến tâm trạng của Kiều khi ở lầu Ngưng Bích. Qua đó, em thấy Kiều là một con người như thế nào?
Kiều là một cô gái thuỷ chung với người Kim Trọng, hiếu thảo với cha mẹ.
Việc sử dụng yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự có tác dụng gì?






Miêu tả nội tâm nhân vật là biện pháp quan trọng để xây dựng nhân vật, làm cho nhân vật sinh động.
Đọc lại các câu thơ miêu tả cảnh ở lầu Ngưng Bích?
“ Buồn trông cửa bể chiều hôm ,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa ,
Hoa trôi man mác biết là về đâu ?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu ,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh .
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh ,
Âm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi .
Mỗi câu thơ tả cảnh đã góp phần thể hiện tâm trạng của Kiều như thế nào ?

+ Hình ảnh “cánh buồm xa xa” gợi tâm trạng xót xa về cuộc đời cô đơn, lẻ loi giữa hành trình lưu lạc...

+ Hình ảnh “cánh hoa trôi man mác” gợi tâm trạng lo âu cho thân phận mỏng manh, nhỏ nhoi trôi dạt trên dòng đời vô định.

+ Hình ảnh “nội cỏ rầu rầu” nơi chân mây mặt đất gợi tâm trạng chua xót buồn tủi về tấm thân nhàu nát, về cuộc đời héo hon, tàn úa của nàng….

+ Hình ảnh “gió cuốn mặt duềnh” gợi tâm trạng lo âu, khiếp sợ, hãi hùng. Âm thanh ầm ầm dữ dội của tiếng sóng như dự báo, đe doạ phong ba bão táp của cuộc đời sẽ bủa vây, vùi dập , cuốn trôi nàng vào bể khổ trầm luân.
Miêu tả nội tâm nhân vật ở đoạn thơ này bằng cách nào ?
Miêu tả nội tâm nhân vật gián tiếp bằng miêu tả cảnh vật .

b. Qua các chi tiết miêu tả đó, em cảm nhận được tâm trạng của lão Hạc ra sao ?
Quan sát kĩ đoạn văn sau:
‘‘Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít .’’
(Lão Hạc- Nam Cao)
a. Tìm những từ ngữ miêu tả ngoại hình của lão Hạc?
Đó là tâm trạng dằn xé, ân hận… của Lão Hạc sau khi bán cậu vàng. Miêu tả nội tâm nhân vật thông qua miêu tả nét mặt.
Vậy có mấy cách miêu tả nội tâm nhân vật? Đó là những cách nào?
Có 2 cách miêu tả nội tâm nhân vật:
Miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách diễn tả những ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm của nhân vật.
Miêu tả nội tâm gián tiếp bằng cách miêu tả cảnh vật, nét mặt, cử chỉ, trang phục, ... của nhân vật.

Gần miền có một mụ nào
Đưa người viễn khách tìm vào vấn danh.
Hỏi tên, rằng: “Mã Giám Sinh”,
Hỏi quê, rằng:”Huyện Lâm Thanh cũng gần”
Quá niên trạc ngoại tứ tuần,
Mày râu nhẵn nhụi áo quân bảnh bao.
Trước thầy sau tớ lao xao,
Nhà băng đưa mối rước vào lầu trang
Ghế trên ngồi tót sỗ sàng,
Buồng trong mối đã giục nàng kíp ra.
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà,
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng!
Ngại ngùng dợn gió e sương,
Ngừng hoa bóng thẹn trông gương mặt dày

Mối càng vén tóc bắt tay,
Nét buồn như cúc điệu gầy như mai.
Trich : Truyện Kiều- Nguyễn Du

Bài tâp1: Tìm những câu thơ miêu tả ngoại hình, miêu tả nội tâm trong đoạn trích sau:
Bài 2: Hai đoạn văn sau, đoạn nào có sử dụng yếu tố miêu tả nội tâm? Đoạn văn nào miêu tả hình dáng bên ngoài? Dựa vào đâu em biết?
Miêu tả hình dáng của Dế Choắt: người gầy gò, lêu nghêu, cánh ngắn củn hở cả mạng sườn, đôi càng bè bè, râu cụt ...
Miêu tả suy nghĩ của Dế Mèn: ăn năn, hối hận, tự trách bản thân đã gây ra cái chết thương tâm cho Dế Choắt.
“ Chóng t«i cø ngåi im nh­ vËy. §»ng ®«ng, trêi höng dÇn. Nh÷ng b«ng hoa th­îc d­îc trong v­ên ®· tho¸ng hiÖn trong mµn s­¬ng sím vµ b¾t ®Çu khoe bé c¸nh rùc rì cña m×nh. Lò chim s©u, chim chiÒn chiÖn nh¶y nhãt trªn cµnh vµ chiªm chiÕp hãt. Ngoµi ®­êng, tiÕng xe m¸y, tiÕng « t« vµ tiÕng nãi chuyÖn cña nh÷ng ng­êi ®i chî mçi lóc mét rÝu ran. C¶nh vËt vÉn nh­ h«m qua, h«m kia th«i mµ sao tai häa gi¸ng xuèng ®Çu anh em t«i nÆng nÒ thÕ nµy.”
(Ng÷ v¨n 7 - tËp I)
Bài tập 3: Đọc và nhận xét cách miêu tả nội tâm nhân vật của tác giả trong đoạn văn sau?
Tâm trạng đau buồn của hai em Thành và Thủy phải xa nhau thông qua miêu tả cảnh vật.
Bài 4: Đọc và nhận xét cách miêu tả nội tâm nhân vật của tác giả trong đoạn văn sau?
a) “…Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư? Tôi nhìn như thôi miên dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi.”

(Bức tranh của em gái tôi - Tạ Duy Anh)


Miêu tả nội tâm trực tiếp của nhân vật tôi từ ngạc nhiên, ngỡ ngàng đến hãnh diện sau đó là xấu hổ trước bức tranh của em gái.
Bài tập 4: Ghi lại tâm trạng của em sau khi để xảy ra một chuyện có lỗi đối với bạn.
*Gợi ý :
- Kể lại việc không hay mà mình gây ra cho bạn là việc gì ?
- Sự việc ấy diễn ra như thế nào ?
- Chú ý miêu tả tâm trạng sau khi gây ra việc không hay đó ?
Hướng dẫn tự học
Học bài cũ
Tìm những đoạn văn miêu tả nội tâm nhân vật