Bài 8. Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự

GV: Nguyễn Văn Đức.
Nhiệt liệt chào mừngcác thầy cô giáo về dự giờ Ngữ văn lớp 9a
PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO CẨM GIÀNG
TRƯỜNG THCS CẨM ĐIỀN.
Kiểm tra bài cũ:
1. Kiểu bài tập làm văn:
2. Tự sự là :
3. Có ý kiến cho rằng:
Trong văn bản tự sự chỉ sử dụng duy nhất
một phương thức biểu đạt là tự sự.
4. Vai trò của yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự?
- Trong văn bản tự sự, miêu tả cụ thể chi tiết về cảnh vật, nhân vật và sự việc giúp cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, gợi cảm, sinh động.
Tự sự (kể chuyện)
Kể người, kể việc
Đúng
B. Sai
Tiết 40. Tập làm văn:
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
1. Xét ví dụ
a. Đọc đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” (trích “Truyện Kiều” của Nguyễn Du)
Nhóm 1: Tìm những câu thơ tả cảnh trong đoạn trích?
Dấu hiệu nào cho biết đó là những câu thơ tả cảnh?
Nhóm 2: Tìm những câu thơ miêu tả tâm trạng của Thuý Kiều? Dấu hiệu nào cho biết đó là những câu thơ miêu tả tâm trạng?
Nhóm 3: Xác định đối tượng của miêu tả cảnh và đối tượng miêu tả nội tâm ? Tác dụng?
KIỀU Ở LẦU NGƯNG BÍCH

Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân,
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung.
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia.
Bẽ bàng mây sớm đèn khuya,
Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng,
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ?
Sân Lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu ?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mạt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
Tiết 40. Tập làm văn:
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
1. Xét ví dụ
a. Đọc đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” (trích “Truyện Kiều” của Nguyễn Du)
- Những câu thơ miêu tả cảnh :
 Bức tranh thiên nhiên nhuốm màu tâm trạng:
4 câu đầu và 8 câu cuối
- Dấu hiệu nhận biết:
+ Cảnh thiên nhiên trước lầu Ngưng Bích: non xa, trăng gần, cát vàng, bụi hồng, cửa bể, thuyền, hoa, nội cỏ, chân mây, mặt đất, …
- Tác dụng: Giúp cho người đọc có thể hình dung ra cảnh vật.
+ Tâm trạng buồn, cô đơn
+ Kiều buồn cho cảnh ngộ của mình; lo sợ, hãi hùng giông tố cuộc đời ập xuống đầu nàng.
Miêu tả nội tâm nhân vật gián tiếp bằng miêu tả cảnh vật (Tả cảnh ngụ tình).
- Đối tượng tả : Cảnh sắc thiên nhiên.
Tiết 40. Tập làm văn:
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
1. Xét ví dụ
a. Đọc đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” (trích “Truyện Kiều” của Nguyễn Du)
- Tác dụng: Tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc của nhân vật Thuý Kiều
- Những câu thơ miêu tả tâm trạng Kiều
Kiều là người con gái thuỷ chung, hiếu thảo, giàu đức hi sinh, vị tha…
- Dấu hiệu nhận biết:
+ Các từ ngữ thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng: bẽ bàng, tưởng, bơ vơ, trông, chờ, xót.
- Đối tượng tả : Những suy nghĩ, cảm xúc của Kiều về chàng Kim, về cha mẹ (Miêu tả nội tâm trực tiếp).
b. Đoạn văn tả nội tâm lão Hạc
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít.
(Nam Cao, “Lão Hạc”)
- Tả ngoại hình: nét mặt, cử chỉ…
 Tác giả tái hiện diễn biến tâm trạng lão Hạc sau khi bán cậu Vàng: dằn vặt, ân hận, đau khổ, day dứt…
- Tác dụng: Khắc họa đặc điểm tính cách nhân vật; làm cho nhân vật trở nên sinh động.
Hãy đọc và cho biết câu thơ nào miêu tả ngoại cảnh, câu thơ nào tả nội tâm nhân vật?
Cỏ non xanh rợn chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà,
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng!
Ngại ngùng dợn gió e sương,
Ngừng hoa bóng thẹn trông gương mặt dày
(Truyện Kiều-Nguyễn Du)
Tả
ngoại
cảnh
Tả
nội
tâm
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
Tiết 40. Tập làm văn:

Gần miền có một mụ nào
Đưa người viễn khách tìm vào vấn danh.
Hỏi tên, rằng: “Mã Giám Sinh”,
Hỏi quê, rằng:”Huyện Lâm Thanh cũng gần”
Quá niên trạc ngoại tứ tuần,
Mày râu nhẵn nhụi áo quân bảnh bao.
Trước thầy sau tớ lao xao,
Nhà băng đưa mối rước vào lầu trang
Ghế trên ngồi tót sỗ sàng,
Buồng trong mối đã giục nàng kíp ra.
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà,
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng!
Ngại ngùng dợn gió e sương,
Ngừng hoa bóng thẹn trông gương mặt dày

Mối càng vén tóc bắt tay,
Nét buồn như cúc điệu gầy như mai.
Trich : Truyện Kiều- Nguyễn Du

Tìm những câu thơ miêu tả ngoại hình, miêu tả nội tâm trong đoạn trích sau:
Hai đoạn văn sau, đoạn nào có sử dụng yếu tố miêu tả nội tâm? Đoạn văn nào miêu tả hình dáng bên ngoài? Dựa vào đâu em biết?
Miêu tả hình dáng của Dế Choắt: người gầy gò, lêu nghêu, cánh ngắn củn hở cả mạng sườn, đôi càng bè bè, râu cụt ...
Miêu tả suy nghĩ của Dế Mèn: ăn năn, hối hận, tự trách bản thân đã gây ra cái chết thương tâm cho Dế Choắt.
a) Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ. Đã vậy, tính nết lại ăn xổi ở thì có một cái hang ở cũng chỉ bới nông sát mặt đất, không biết đào sâu rồi khoét ra như hang tôi.
b) Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này. Tôi hối hận lắm! Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Theo Tô Hoài)
" Chúng tôi cứ ngồi im như vậy. Đằng đông, trời hửng dần. Những bông hoa thược dược trong vườn đã thoáng hiện trong màn sương sớm và bắt đầu khoe bộ cánh rực rỡ của mình. Lũ chim sâu, chim chiền chiện nhảy nhót trên cành và chiêm chiếp hót. Ngoài đường, tiếng xe máy, tiếng ô tô và tiếng nói chuyện của những người đi chợ mỗi lúc một ríu ran. Cảnh vật vẫn như hôm qua, hôm kia thôi mà sao tai họa giáng xuống đầu anh em tôi nặng nề thế này."
(Cu?c chia tay c?a nh?ng con bỳp bờ Ng? van 7 - t?p I)
Đọc và nhận xét cách miêu tả nội tâm nhân vật của tác giả trong đoạn văn sau?
-> Tâm trạng đau buồn của hai em Thành và Thủy phải xa nhau thông qua miêu tả cảnh vật.
Đọc và nhận xét cách miêu tả nội tâm nhân vật của tác giả trong đoạn văn sau?
a) “…Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư? Tôi nhìn như thôi miên dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi.”
(Bức tranh của em gái tôi - Tạ Duy Anh)


 Miêu tả nội tâm trực tiếp của nhân vật tôi từ ngạc nhiên, ngỡ ngàng đến hãnh diện sau đó là xấu hổ trước bức tranh của em gái.
Tiết 40. Tập làm văn:
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
1. Xét ví dụ
a. Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” (trích “Truyện Kiều” của Nguyễn Du)
b. Đoạn văn tả nội tâm lão Hạc
2. Ghi nhớ:
Có hai cách miêu tả nội tâm nhân vật:
- Trực tiếp bằng cách diễn tả ý nghĩa cảm xúc, tình cảm của nhân vật.
- Gián tiếp băng cách miêu tả cảnh vật, nét mặt cử chỉ, trang phục của nhân vật.
Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm trạng của nhân vật. Đó là biện pháp quan trọng để xây dựng nhân vật, làm cho nhân vật sinh động.
+ Xây dựng nhân vật, làm cho nhân vật sinh động. (khắc hoạ rõ hơn đặc điểm, tính cách nhân vật)
+ Tác động tới nhận thức, tình cảm của người đọc đối với nhân vật.
II. Luyện tập
Tiết 40. Tập làm văn:
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
1. Xét ví dụ
2. Ghi nhớ
Bài tập: Xác định các chi tiết miêu tả ý nghĩ, tâm trạng, thái độ, cảm xúc của nhân vật trong đoạn trích sau và cho biết đó là các chi tiết miêu tả trực tiếp hay gián tiếp nội tâm nhân vật ?
“Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế tôi hốt hoảng quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên mà than rằng:
- Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này ! Tôi hối lắm ! Tôi hối hận lắm ! Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
Tôi không ngờ Dế Choắt lại nói với tôi một câu như thế này:
-Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh : ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy!
Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình. Giá tôi không trêu chị Cốc thì đâu đến nỗi Choắt việc gì. Cả tôi nữa, nếu không nhanh chân chạy vào hang thì tôi cũng chết toi rồi.”
(Trích Dế Mèn phiêu lưu kí - Tô Hoài)
Tiết 40. Tập làm văn:
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
II. Luyện tập
- Chi tiết miêu tả ý nghĩ, tâm trạng, thái độ, cảm xúc của Dế Mèn?
- Miêu tả nội tâm bằng cách nào?
“Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế tôi hốt hoảng quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên mà than rằng:
- Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này ! Tôi hối lắm ! Tôi hối hận lắm ! Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
Tôi không ngờ Dế Choắt lại nói với tôi một câu như thế này:
-Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy!
Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình. Giá tôi không trêu chị Cốc thì đâu đến nỗi Choắt việc gì. Cả tôi nữa, nếu không nhanh chân chạy vào hang thì tôi cũng chết toi rồi.”
(Trích Dế Mèn phiêu lưu kí - Tô Hoài)
Tiết 40. Tập làm văn:
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
II. Luyện tập
- Chi tiết miêu tả ý nghĩ, tâm trạng, thái độ, cảm xúc của Dế Mèn:
- Miêu tả nội tâm bằng cách:
trực tiếp
Nghe tin Kiều bán mình chuộc cha, nhờ bà mối dẫn dắt, Mã Giám Sinh tìm đến nhà Kiều với danh nghĩa hỏi cưới nàng làm vợ.Họ Mã xuất hiện với bộ dạng quá tỉa tót, nói năng thì cộc lốc, cử chỉ thô lỗ, xấc xược. Theo sau y là một đám tuỳ tùng ồn ào, bát nháo. Thuý Kiều cảm nhận mình bị lừa dối nhưng trước tình cảnh gia đình, nàng buộc phải chấp nhận. Nghe lời bà mối giục giã, Kiều từ trong phòng bước ra mà lòng đau đớn, tủi nhục ê chề. Nàng cảm thấy hổ thẹn cả với những vật vô tri. Trước mặt khách, Kiều bị coi như một món hàng thực sự. Kiều phải ngồi yên cho khách ngắm nghía, xem xét kĩ lưỡng, bắt buộc thử tài, cân sắc. Tên họ Mã bỉ ổi sau một hồi cò kè, mặc cả, đã chấp nhận mua Kiều với giá bốn trăm lạng vàng. Tình cảnh của Kiều lúc ấy thật đáng thương biết bao. Tấm lòng hiếu thảo của Kiều cũng thật đáng trân trọng biết bao.
BÀI TẬP 1/117
BÀI TẬP 2/117

Sau khi Kiều được Từ Hải cứu khỏi lầu xanh lần thứ hai, chàng còn giúp Kiều báo ân báo oán. Trên ghế công đường, Kiều cho gọi những người có ơn cứu nàng đến để trả ơn. Nghe gọi tên, Thúc Sinh không biết nguồn cơn nên vô cùng hoảng hốt. Kiều nhắc lại với Thúc Sinh quãng thời gian ân nghĩa, ân tình mà lòng đầy xúc cảm. Nàng dùng những từ ngữ thật trân trọng để nói về ân nghĩa ấy với Thúc Sinh. Nàng còn ban tặng cho thúc Sinh hàng trăm cuốn lụa là gấm vóc, hàng nghìn cân bạc để “ đền ơn gọi là”. Trả ơn xong, Kiều gọi Hoạn Thư lên để quyết tâm báo oán. Hoạn Thư khôn ngoan đã cúi đầu nhận tội và xin được khoan hồng. Trước sự khôn ngoan đến quỷ quyệt ấy của Hoạn Thư, cùng với một tấm lòng đầy khoan dung, nhân nghĩa, Kiều đã hạ lệnh tha bổng cho Hoạn Thư. Tấm lòng đầy lương thiện của Kiều khiến ta vô cùng xúc động.
Em hãy thử diễn tả tình huống đánh vỡ chiếc bình hoa của một người thân bằng một đoạn kịch câm ngắn.
BÀI TẬP VẬN DỤNG
- Viết đoạn văn ngắn cho tình huống trên.
Tiết 40. Tập làm văn:
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
Vẽ bản đồ tư duy
khái quát kiến thức bài học:
Tiết 40. Tập làm văn:
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
1. Xét ví dụ
2. Ghi nhớ
- Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm trạng của nhân vật.
- Có hai cách miêu tả nội tâm:
+ Miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách diễn tả ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm của nhân vật.
+ Miêu tả nội tâm gián tiếp bằng cách miêu tả cảnh vật, nét mặt, cử chỉ, trang phục,…của nhân vật.
II. Luyện tập
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
2. Chuẩn bị: - Chuẩn bị bài : ĐỒNG CHÍ
+ Nêu hoàn cảnh ra đời bài thơ
+ Xác định bố cục bài thơ
+ Trả lời câu hỏi : Đọc - hiểu văn bản (Sgk – 130)
- Học thuộc ghi nhớ
- Hoàn thành bài tập 3: Ghi lại tâm trạng của em sau khi để xảy ra một chuyện có lỗi đối với bạn.
+ Kể lại việc không hay mà mình gây ra cho bạn là việc gì ?
+ Sự việc ấy diễn ra như thế nào ?
+ Chú ý miêu tả tâm trạng sau khi gây ra sự việc.
Các thầy, cô giáo mạnh khoẻ - hạnh phúc
Chúc các em học giỏi - chăm ngoan
Kính chúc
Trân trọng cám ơn!