Bài 8. Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

Tiết: 38-39
Lục
Vân
Tiên
cứu
Kiều
Nguyệt
Nga
Trích "Truyện Lục Vân Tiên
Nguyễn Đình Chiểu
I, Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm

* Thõn th?: Nguyễn Đình Chiểu (1822 - 1888)
- Quê mẹ:TânThới - Gia Định (TPHCM)
- Quê cha: Phong Điền- Thừa Thiên Huế
* S? nghi?p: Đỗ tú tài năm 1843 (21 tuổi)
1849 bị mù.
Dạy học, làm thuốc chữa bệnh cho nhân dân
Tích cực tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp.
* Van chuong:
Là nhà thơ lớn của dân tộc v?i quan di?m van chuong:
Ch? bao nhiờu d?o thuy?n khụng kh?m
Dõm m?y th?ng gian bỳt ch?ng t�
* N?i dung tho van NDC:
+ Tho van lờn ỏn cỏi x?u, cỏi ỏc: Ngư Tiều y thuật vấn đáp,
Truy?n l?c Võn Tiờn
+ Tho van yờu nu?c ch?ng xõm lu?c: Chạy giặc,
Ngóng gió đông, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc,
Văn tế Trương Định, Văn tế nghĩa sĩ trận vong lục tỉnh,
Thơ điếu Phan Tòng

1- Tác giả
Một tấm gương sáng ngời về nghị lực và
đạo đức sống cao cả, suốt đời vì nước vì dân
Một thầy đồ mẫu mực, lấy việc dạy người
cao hơn dạy chữ.
Một thầy thu?c lấy việc chăm lo sức khoẻ cho
nhân dân làm y đức
Một chiến sĩ trên mặt trận văn hoá và tư
tưởng - lá cờ đầu của văn học yêu nước chống
thực dân Pháp xâm lược
Nguyễn Dình Chiểu
Bia mộ và
Nhà tưởng niệm
Nguyễn Đình Chiểu
* Hoàn cảnh Ra đời: Khoảng Trước thời kì thực dân Pháp xâm lược nước ta ( 1858)
* Là truyện thơ nôm (để kể hơn là đọc) dài 2082 câu thơ lục bát kết cấu kiểu chương hồi xoay quanh diễn biến cuộc đời nhân vật chính.
* Tóm tắt: SGK
2- Tác phẩm : Lục Vân Tiên
a. Giá trị nội dung:
- Truỵện được viết kể nhằm mục đích truyền dạy đạo lí làm người:

+Xem trọng tình nghĩa giữa con người với con người trong
xã hội: tình cha con, mẹ con, nghĩa vợ chồng, tình bè bạn,
tình yêu thương cưu mang những người gặp cơn hoạn nạn.
+ Đề cao tinh thần nghĩa hiệp, sẵn sàng cứu khốn phò nguy
(Vân Tiên đánh cướp, Hớn Minh "bẻ giò" cậu công tử con quan).
+ Thể hiện khát vọng của nhân dân hướng tới lẽ công bằng và
những điều tốt đẹp trong cuộc đời.
+ Lên án những thói gian tà lộng hành trong XH đương thời.
ở thời đại đó, chế độ phong kiến khủng hoảng nghiêm
trọng, kỉ cương trật tự xã hội lỏng lẻo, đạo đức suy vi,
một tác phẩm như thế đã đáp ứng nguyện vọng của nhân
dân. Tác phẩm vì lẽ đó đã được nhân dân Nam Bộ tiếp nhận
nồng nhiệt hơn bất kì một tác phẩm nghệ thuật nào.
? Vì sao tác giả lại muốn gửi gắm đạo lí làm người qua tác phẩm ?
- Kết cấu của tác phẩm theo kiểu truyền
thống của loại truyện phương Đông,
nghĩa là theo từng chương hồi, xoay
quanh diễn biến và cuộc đời các nhân
vật chính; gần với cổ tích, tạo nên
kết thúc có hậu

Ngôn ngữ mộc mạc giản dị, gần với lời
ăn tiếng nói của nhân dân, đặc biệt là nhân dân
Nam bộ.
>Truyện Lục Vân Tiên được coi là� Truyện Kiều
của nhân dân Nam bộ.
b. Giá trị nghệ thuật


Truyện Lục Vân Tiên cũng như các truyện truyền thống
trong văn học Việt Nam thường có kết cấu ước lệ, gần
như đã trở thành khuôn mẫu. Người tốt thường gặp gian
truân, trắc trở trên đường đời, bị kẻ xấu hãm hại, lừa lọc
nhưng họ vẫn được phù trợ, cưu mang (khi thì nhờ con
người, khi thì nhờ các thế lực thần linh) để rồi cuối cùng
đều nạn khỏi tai qua, được đền trả xứng đáng, kẻ xấu
phải bị trừng trị. Đối với kiểu văn chương tuyên truyền
đạo đức, kiểu kết cấu đó vừa phản ánh chân thực cuộc
đời vốn đầy rẫy bất công, vô lí, vừa nói lên khát vọng
ngàn đời của nhân dân ta: chính nghĩa
thắng gian tà.


Truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu là một tác
phẩm có sức sống mạnh mẽ và lâu bền trong lòng nhân
dân, đặc biệt là nhân dân Nam Bộ. Ngay từ năm 1864, tức
là chỉ khoảng 20 năm sau ngày tác phẩm ra đời, một người
Pháp đã dịch tác phẩm này ra tiếng Pháp, mà điều thôi thúc
ông ta chính là hiện tượng đặc biệt "ở Nam Kì Lục Tỉnh,
có lẽ không một người chài lưới hay người lái đò nào lại
không ngâm nga vài ba câu (Lục Vân Tiên) trong khi đưa
đẩy mái chèo". Ông xem tác phẩm này như là một trong
những sản phẩm hiếm có của trí tuệ con người có cái ưu
điểm lớn là diễn tả được trung thực những tình
cảm của cả một dân tộc.
II, Tìm hiểu Do?n trớch L?c Võn Tiờn
c?u Ki?u Nguy?t Nga
Trước đoạn trích
Vân Tiên trên đường về
nhà thăm mẹ đã chứng
kiến cảnh nhân dân khốn
khổ "Đều đem nhau chạy
vào rừng, lên non". Mọi
người khuyên chàng hãy
tránh xa bọn cướp Phong
Lai hung hãn.
Vân Tiên nổi trận lôi đình
Hỏi thăm: lũ nó còn đình nơi nao?
Tôi xin ra sức anh hào
Cứu người cho khỏi lao đao buổi nầy
Dân rằng: lũ nó còn đây,
Qua xem tướng bậu thơ ngây đã đành
E khi họa hổ bất thành
Khi không mình lại xô mình xuống hang.
1. Hình ảnh Lục Vân Tiên
a. Vân Tiên đánh cướp:


- Lời nói : Kêu rằng: bớ đảng hung đồ
Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân

-> Rất giận dữ, mắng, vạch mặt bọn cướp.

Hành động: Ghé lại bên đàng,
bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô.
->Rất khẩn trương, không so đo tính toán
+ tả đột hữu xông, khác nào .Đương Dang
->VT chỉ có một mình,vũ khí đơn sơ mà
quyết liệt, quả cảm vô song, đánh nhanh,
kín võ
.=>Vân Tiên là người anh hùng xả thân
vì nghĩa bênh vực kẻ yếu.
VT đại diện cho chính nghĩa, cho cái thiện,
là nhân vật lí tưởng của thời đại.

- Tướng: Phong lai mặt đỏ phừng
phừng.vào đây? Truyền quân.
-> Dữ tợn, đe dọa, thách thức kiêu căng.
- Quân: bốn phía bủa vây bịt bùng.
-> Rất đông, trang bị vũ khí đầy đủ,
đều rất hung hãn.
Hậu quả: Lâu la .vỡ tan, quăng
gươm giáo tìm đường chạy ngay;
tướng chẳng trở kịp tay.
thác rày thân vong.
=>Chúng quen thói lộng hành trong
một xã hội thiếu kỉ cương.
Bọn cướp đại diện cho những
cái xấu, cái ác, cái gian tà
& thế lực bạo tàn.

Thảo luận nhóm:
?Nhận xét về ý nghĩa của hình ảnh Vân Tiên, hình ảnh bọn cướp?

Lêi b×nh:
Hµnh ®éng ®¸nh c­íp tr­íc hÕt béc lé tÝnh c¸ch
anh hïng, tÊm lßng vÞ nghÜa cña V©n Tiªn.
V©n Tiªn chØ cã mét m×nh, hai tay kh«ng trong khi bän c­íp
®«ng ng­êi, g­¬m gi¸o ®ñ ®Çy, thanh thÕ lÉy lõng. VËy mµ
V©n Tiªn kh«ng hÒ sî ,“bÎ c©y lµm gËy” x«ng vaß ®¸nh c­íp.
VÎ ®Ñp cña V©n Tiªn trong trËn ®¸nh ®­îc miªu t¶ thËt ®Ñp
Theo kiÓu ng­êi anh hïng TriÖu Tö Long trong “Tam Quèc”:
V©n Tiªn t¶ ®ét h÷u x«ng
Kh¸c nµo TriÖu Tö ph¸ vßng §­¬ng Dang.
Hµnh ®éng cña V©n Tiªn chøng tá c¸i ®øc cña con ng­êi “vÞ
nghÜa vong th©n”, c¸i tµi cña bËc anh hïng vµ søc m¹nh bªnh
vùc kÎ yÕu, chiÕn th¾ng nh÷ng thÕ lùc b¹o tµn.




*Đối với hai cô gái

Hỏi:"Ai than khóc ở trong xe nầy"
..
Vân Tiên nghe nói động lòng
Đáp rằng:"Ta đã trừ dòng lâu la"
.Tiểu thơ con cái nhà ai,
Đi đâu nên nỗi mang tai bất kì?
Chẳng hay tên họ là chi?
Khuê môn phân gái việc gì đến đây?
...
Vân Tiên nghe nói liền cười
"Làm ơn há dễ trông người trả ơn
..
" Nhớ câu kiến nghĩa bất vi,
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng."
b. Đối với hai cô gái

Hỏi: "Ai than khóc ở trong xe nầy"
.Vân Tiên nghe nói động lòng
Đáp rằng: "Ta đã trừ dòng lâu la"
Khoan khoan ngồi đó chớ ra
Nàng là phận gái ta là phận trai
Tiểu thơ con cái nhà ai,.
Khuê môn phân gái việc gì đến đây?



->Ân cần hỏi han,
tìm cách an ủi, d?ng viờn
-> Rất từ tâm, nhân hậu
ứng xử đẹp:
tế nhị, lịch sự, giàu văn hóa


Vân Tiên nghe nói liền cười:
"Làm ơn há dễ trông người trả ơn

=>Thấy việc nghĩa mà không
làm thì không phải là người
anh hùng . Chàng không muốn
nhận cái lạy tạ ơn của hai
cô gái, từ chối sự đền đáp.
"Nhớ câu kiến nghĩa bất vi
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng"
Chàng trai vô tư hào hiệp,
trọng nghĩa khinh tài.
Lời bình:
Khoan khoan ngồi đó chớ ra
Nàng là phận gái lại là phận trai
Câu thơ có phần câu nệ của lễ giáo phong kiến
"nam nữ thụ thụ bất thân" nhưng chủ yếu là đức
tính khiêm nhường của Vân Tiên . Chàng từ chối cái lạy cảm tạ của Nguyệt Nga vì "làm ơn há dễ trông
người trả ơn". Đối với Vân Tiên, làm việc nghĩa
là một bổn phận, một lẽ tự nhiên. Con người
trọng nghĩa khinh tài ấy không coi đó là công
trạng. Đó là cách cư xử mang tinh thần nghĩa
hiệp của các bậc anh hùng hảo hán.
* Hình ảnh Lục Vân Tiên là hình ảnh lí tưởng mà Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm niềm tin và ước mong của mình: thấy việc nghĩa thì làm, diệt trừ cái ác cứu người đem lại sự bình yên cho cuộc sống con người.

Hình ảnh Lục Vân Tiên được khắc họa qua một môtip quen thuộc
của truyện Nôm truyền thống: một chàng trai tài giỏi cứu một cô
gái thoát khỏi tình huống hiểm nghèo, rồi từ ân nghĩa đến tình
yêu. như Thạch Sanh đánh đại bàng, cứu công chúa Quỳnh
Nga (Truyện Thạch Sanh). Môtip kết cấu đó thường biểu hiện
niềm mong ước của tác giả và cũng là của nhân dân. Trong thời
buổi nhiễu nhương hỗn loạn này, người ta trông mong ở những
người tài đức, dám ra tay cứu nạn giúp đời.

Lục Vân Tiên là một nhân vật lí tưởng của tác phẩm (thể
hiện lí tưởng thẩm mĩ của tác giả về con người trong cuộc
sống đương thời.). Đây là một chàng trai vừa rời trường
học bước vào đời, lòng đầy hăm hở, muốn lập công danh,
cũng mong thi thố tài năng cứu người, giúp đời. Gặp tình
huống "bất bằng" này là một thử thách đầu tiên, cũng là
m ột cơ hội hành động dành cho chàng.
2. Hình ảnh
Kiều Nguyệt Nga
- Xưng hô: quân tử.tiện thiếp
- Nói năng: chút tôi liễu yếu đào thơ
->Cô gái thùy mị nết na, biết phép tắc lễ nghi.
- Cư xử: Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi
->băn khoăn, áy náy tìm cách đền ơn người cứu mạng dù hiểu rằng đền đáp bao nhiêu cũng là chưa đủ.

* Kiều Nguyệt Nga là cô gái khuê các, thùy mị có học thức, trọng ân nghĩa và rất mực đằm thắm, chân tình.

Thưa rằng: "Tôi Kiều Nguyệt Nga..
..Rước tôi qua đó định bề nghi gia.
->Trình bày vấn đề rõ ràng khúc triết,
vừa đáp ứng đầy đủ những điều
Lục Vân Tiên thăm hỏi vừa
thể hiện chân thành niềm
cảm kích, xúc động
Khi bị đi cống giặc Ô Qua, nàng vẫn đem tấm
hình VT và nhảyxuống sông tự vẫn. Nàng được
Phật Bà Quan Âm cứu, rồi. sống nương nhờ
bà lão dệt vải ở trong rừng.
III. T?ng k?t : Chi nh? SGK
1. N?i dung đoạn trích 2. Nghệ thuật đoạn trích


Đoạn trích ngắn nhưng đã thể hiện thành công hình ảnh
của hai nhân vật chính với những nét đẹp trong hành
động và tính cách. Tác giả ít chú ý khắc họa chân dung
ngoại hình, càng ít đi sâu vào diễn biến nội tâm mà chủ
yếu đặt nhân vật trong những mối quan hệ xã hội, những
tình huống, những xung đột của đời sống rồi bằng hành
động, cử chỉ, lời nói của mình, nhân vật tự bộc tính cách
và chiếm lĩnh tình cảm yêu ghét của người đọc, người
nghe. Ngôn ngữ thơ mộc mạc, bình dị, đậm màu sắc Nam
Bộ. Đặc biệt rất đa dạng, phù hợp với diễn biến tình tiết:
khi thì nhanh, đầy phẫn nộ, khi thì mềm
mỏng, xúc động, chân thành.
Chúc các em học tốt!