Bài 8. Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

Lục
Vân
Tiên
cứu
Kiều
Nguyệt
Nga
Trích tác phẩm "Truyện Lục Vân Tiên"
Nguyễn Đình Chiểu
I, Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm
- Nguyễn Đình Chiểu (1822 - 1888)
- Quê mẹ:TânThới - Gia Định (TPHCM)
- Quê cha: Phong Điền- Thừa Thiên Huế
- Đỗ tú tài năm 1843 (21 tuổi) 1849 bị mù.
Dạy học, làm thuốc chữa bệnh cho
nhân dân
Tích cực tham gia kháng chiến chống
thực dân Pháp.
- Là nhà thơ lớn của dân tộc.
1- Tác giả
Tác phẩm tiêu biểu:
Chạy giặc
Ngóng gió đông
Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
Văn tế Trương Định
Văn tế nghĩa sĩ trận vong
Lục tỉnh
Thơ điếu Phan Tòng
Ngư Tiều y thuật vấn đáp
Một tấm gương sáng ngời về nghị lực và
đạo đức sống cao cả, suốt đời vì nước vì dân
Một thầy giáo mẫu mực, lấy việc dạy người
cao hơn dạy chữ.
Một thầy lang lấy việc chăm lo sức khoẻ cho
nhân dân làm y đức
Một chiến sĩ trên mặt trận văn hoá và tư
tưởng - lá cờ đầu của văn học yêu nước chống
thực dân Pháp xâm lược
Nguyễn đình Chiểu
Bia mộ và
Nhà tưởng niệm
Nguyễn Đình Chiểu

* Là truyện thơ nôm (để kể hơn là đọc) dài 2082 câu thơ lục bát kết cấu kiểu chương hồi vòng quanh diễn biến cuộc đời nhân vật chính.
* Tóm tắt: SGK
2- Tác phẩm : Lục Vân Tiên
* Giá trị nội dung:
- Truỵện được viết kể nhằm mục đích truyền dạy đạo lí làm người
Đạo lí của tác phẩm có thể thâu tóm ở mấy điểm:
Xem trọng tình nghĩa giữa con người với con người trong
xã hội: tình cha con, mẹ con, nghĩa vợ chồng, tình bè bạn,
tình yêu thương cưu mang những người gặp cơn hoạn nạn.
Đề cao tinh thần nghĩa hiệp, sẵn sàng cứu khốn phò nguy
(Vân Tiên đánh cướp, Hớn Minh "bẻ giò" cậu công tử con quan).
Thể hiện khát vọng của nhân dân hướng tới lẽ công bằng và
những điều tốt đẹp trong cuộc đời.
ở thời đại đó, chế độ phong kiến khủng hoảng nghiêm
trọng, kỉ cương trật tự xã hội lỏng lẻo, đạo đức suy vi,
một tác phẩm như thế đã đáp ứng nguyện vọng của nhân
dân. Tác phẩm vì lẽ đó đã được nhân dân Nam Bộ tiếp nhận
nồng nhiệt hơn bất kì một tác phẩm nghệ thuật nào.
Kết cấu của tác phẩm theo kiểu truyền
thống của loại truyện phương Đông,
nghĩa là theo từng chương hồi, xoay
quanh diễn biến và cuộc đời các nhân
vật chính:

Sử dụng ngôn ngữ mộc mạc giản dị, gần với lời
ăn tiếng nói của nhân dân, đặc biệt là nhân dân
nam bộ.
- kết cấu gần với cổ tích, tạo nên kết thúc có hậu .
Truyện Lục Vân Tiên được coi là truyện Kiều
của nhân dân Nam bộ.
* Giá trị nghệ thuật


Truyện Lục Vân Tiên cũng như các truyện truyền thống
trong văn học Việt Nam thường có kết cấu ước lệ, gần
như đã trở thành khuôn mẫu. Người tốt thường gặp gian
truân, trắc trở trên đường đời, bị kẻ xấu hãm hại, lừa lọc
nhưng họ vẫn được phù trợ, cưu mang (khi thì nhờ con
người, khi thì nhờ các thế lực thần linh) để rồi cuối cùng
đều nạn khỏi tai qua, được đền trả xứng đáng, kẻ xấu
phải bị trừng trị. Đối với kiểu văn chương tuyên truyền
đạo đức, kiểu kết cấu đó vừa phản ánh chân thực cuộc
đời vốn đầy rẫy bất công, vô lí, vừa nói lên khát vọng
ngàn đời của nhân dân ta: chính nghĩa
thắng gian tà.


Truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu là một tác
phẩm có sức sống mạnh mẽ và lâu bền trong lòng nhân
dân, đặc biệt là nhân dân Nam Bộ. Ngay từ năm 1864, tức
là chỉ 50 năm sau ngày tác phẩm ra đời, một người Pháp
đã dịch tác phẩm này ra tiếng Pháp, mà điều thôi thúc
ông ta chính là hiện tượng đặc biệt "ở Nam Kì Lục Tỉnh,
có lẽ không một người chài lưới hay người lái đò nào lại
không ngâm nga vài ba câu (Lục Vân Tiên) trong khi đưa
đẩy mái chèo". Ông xem tác phẩm này như là một trong
những sản phẩm hiếm có của trí tuệ con người có cái ưu
điểm lớn là diễn tả được trung thực những tình
cảm của cả một dân tộc.
II, Tìm hiểu văn bản đoạn trích
Trước đoạn trích
Vân Tiên trên đường về
nhà thăm mẹ đã chứng
kiến cảnh nhân dân khốn
khổ "Đều đem nhau chạy
vào rừng, lên non". Mọi
người khuyên chàng hãy
tránh xa bọn cướp Phong
Lai hung hãn.
Vân Tiên nổi trận lôi đình
Hỏi thăm: lũ nó còn đình nơi nao?
Tôi xin ra sức anh hào
Cứu người cho khỏi lao đao buổi nầy
Dân rằng: lũ nó còn đây,
Qua xem tướng bậu thơ ngây đã đành
E khi họa hổ bất thành
Khi không mình lại xô mình xuống hang.
1. Hình ảnh Lục Vân Tiên
*Đối với bọn cướp:

Vân Tiên ghé lại bên đàng
Bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô
Kêu rằng:"bớ đảng hung đồ,
Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân"
....
Vân Tiên tả đột hữu xông
Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang
Lâu la bốn phía vỡ tan
Đều quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay
Phong Lai chẳng kịp trở tay
Bị Tiên một gậy thác rày thân vong
Lời nói: "bớ đảng hung đồ", "thói hồ đồ hại dân"
-> giận dữ, vạch mặt bọn cướp
Hành động: bẻ cây làm gậy, tả xung hữu đột, đánh tan bọn cướp -> quyết liệt dũng cảm
là người anh hùng có tài năng và tấm lòng vì nghĩa. Chàng vì nghĩa mà quên mình không sợ hiểm nguy .
*Đối với hai cô gái

Hỏi:"Ai than khóc ở trong xe nầy"
..
Vân Tiên nghe nói động lòng
Đáp rằng:"Ta đã trừ dòng lâu la"
.Tiểu thơ con cái nhà ai,
ĐI đâu nên nỗi mang tai bất kì?
Chẳng hay tên họ là chi?
Khuê môn phân gái việc gì đến đây?
...
Vân Tiên nghe nói liền cười
"Làm ơn há dễ trông người trả ơn
..
" Nhớ câu kiến nghĩa bất vi,
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng."
Ân cần hỏi han, tìm cách an ủi "ta đã trừ dòng lâu la,,
->con người giàu tình cảm, có thái độ ứng xử đẹp, biết động viên an ủi người khác khi gặp hoạn nạn.
- Vân Tiên nghe nói liền cười.
+ Làm ơn không phải trông mong người trả ơn. Bởi thấy việc nghĩa mà không làm thì không phải là người anh hùng.
+ Coi việc làm vì nghĩa là một bổn phận trách nhiệm chứ không phải là một công trạng. Chính vì thế chàng không muốn nhận cái lạy tạ ơn của hai cô gái, từ chối lời mời về thăm nhà của Nguyệt Nga để cha nàng đền đáp
Hình ảnh Lục Vân Tiên là hình ảnh lí tưởng mà Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm niềm tin và ước mong của mình: thấy việc nghĩa thì làm, diệt trừ cái ác cứu người đem lại sự bình yên cho cuộc sống con người.
Thái độ cư xử với Kiều Nguyệt
Nga sau khi đánh cướp bộc lộ tư
cách con người Lục Vân Tiên:
chính trực, hào hiệp, trọng nghĩa
khinh tài, cũng rất từ tâm,
nhân hậu.

Hình ảnh Lục Vân Tiên được khắc họa qua một môtip quen thuộc
của truyện Nôm truyền thống: một chàng trai tài giỏi cứu một cô
gái thoát khỏi tình huống hiểm nghèo, rồi từ ân nghĩa đến tình
yêu. như Thạch Sanh đánh đại bàng, cứu công chúa Quỳnh
Nga (Truyện Thạch Sanh). Môtip kết cấu đó thường biểu hiện
niềm mong ước của tác giả và cũng là của nhân dân. Trong thời
buổi nhiễu nhương hỗn loạn này, người ta trông mong ở những
người tài đức, dám ra tay cứu nạn giúp đời.

Lục Vân Tiên là một nhân vật lí tưởng của tác phẩm (thể
hiện lí tưởng thẩm mĩ của tác giả về con người trong cuộc
sống đương thời.). Đây là một chàng trai vừa rời trường
học bước vào đời, lòng đầy hăm hở, muốn lập công danh,
cũng mong thi thố tài năng cứu người, giúp đời. Gặp tình
huống "bất bằng" này là một thử thách đầu tiên, cũng là
m ột cơ hội hành động dành cho chàng.
Hình ảnh Lục Vân Tiên được thể hiện qua hai tình huống
hành động bộc lộ tư cách con người:

Hành động đánh cướp trước hết bộc lộ tính cách
anh hùng, tấm lòng vị nghĩa của Vân Tiên.
Vân Tiên chỉ có một mình, hai tay không trong khi bọn cướp
đông người, gươm giáo đủ đầy, thanh thế lẫy lừng. Vậy mà
Vân Tiên không hề sợ ,"bẻ cây làm gậy" xông vaò đánh cướp.
Vẻ đẹp của Vân Tiên trong trận đánh được miêu tả thật đẹp
Theo kiểu người anh hùng Triệu Tử Long trong "Tam Quốc":
Vân Tiên tả đột hữu xông
Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang.
Hành động của Vân Tiên chứng tỏ cái đức của con người "vị
nghĩa vong thân", cái tài của bậc anh hùng và sức mạnh bênh
vực kẻ yếu, chiến thắng những thế lực bạo tàn.



Khoan khoan ngồi đó chớ ra
Nàng là phận gái lại là phận trai
Câu thơ có phần câu nệ của lễ giáo phong kiến
(nam nữ thụ thụ bất thân) nhưng chủ yếu là đức
tính khiêm nhường của Vân Tiên - từ chối cái lạy
cảm tạ của Nguyệt Nga vì "làm ơn há dễ trông
người trả ơn". Đối với Vân Tiên, làm việc nghĩa
là một bổn phận, một lẽ tự nhiên. Con người
trọng nghĩa khinh tài ấy không coi đó là công
trạng. Đó là cách cư xử mang tinh thần nghĩa
hiệp của các bậc anh hùng hảo hán.
Thưa rằng: "Tôi Kiều Nguyệt Nga,
Con nầy tì tất tên là Kim Liên.
Quê nhà ở quận Tây Xuyên,
Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê.
Sai quân đem bức thơ về,
Rước tôi qua đó định bề nghi gia.
Làm con đâu dám cãi cha,
Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành.
2. Hình ảnh Kiều Nguyệt Nga
- Trình bày vấn đề rõ ràng khúc triết, vừa đáp ứng đầy đủ những điều Lục Vân Tiên thăm hỏi vừa thể hiện chân thành niềm cảm kích, xúc động của mình.
- Xưng hô: trước xe quân tử.
Xin cho tiện thiếp.
- Nói năng: chút tôi liễu yếu đào thơ
->Cô gái thùy mị nết na, có học thức, biết cách cư xử lễ nghi.
- Cư xử: làm con đâu dám cãi cha
Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi
->băn khoăn, áy náy tìm cách đền ơn người cứu mạng dù hiểu rằng đền đáp bao nhiêu cũng là chưa đủ.
Kiều Nguyệt Nga là cô gái khuê các, thùy mị có học thức và rất mực đằm thắm, ân tình.
3. Nghệ thuật đoạn trích


Đoạn trích ngắn nhưng đã thể hiện thành công hình ảnh
của hai nhân vật chính với những nét đẹp trong hành
động và tính cách. Tác giả ít chú ý khắc họa chân dung
ngoại hình, càng ít đi sâu vào diễn biến nội tâm mà chủ
yếu đặt nhân vật trong những mối quan hệ xã hội, những
tình huống, những xung đột của đời sống rồi bằng hành
động, cử chỉ, lời nói của mình, nhân vật tự bộc tính cách
và chiếm lĩnh tình cảm yêu ghét của người đọc, người
nghe. Ngôn ngữ thơ mộc mạc, bình dị, đậm màu sắc Nam
Bộ. Đặc biệt rất đa dạng, phù hợp với diễn biến tình tiết:
khi thì nhanh, đầy phẫn nộ, khi thì mềm
mỏng, xúc động, chân thành.