Bài 8. Chiếc lá cuối cùng

tiết 29 - 30
Chiếc lá cuối cùng
Trích
O. Hen - ri
Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Mai
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
O.Hen – ri là bút danh của William Sydney Porter.
Nhà văn Mỹ nổi tiếng, chuyên viết truyện ngắn.
Tác phẩm của ông thường toát lên tinh thần nhân đạo cao cả, thể hiện tình yêu thương giữa con người với con người chân thành, sâu sắc và cảm động.
O. Hen – ri (1862 -1910)
O.Hen-ri
( Uyliam – Xitnây-Potơ).
Nơi làm việc của O. Hen - ri
Nơi ở của O. Hen - ri
Một số tập truyện nổi tiếng của ông là:

Bắp cải và vua chúa (1904), Bốn triệu (1906), Trung tâm miền Tây (1907), Tiếng nói của thành phố (1908), Những sự lựa chọn (1909), Những con đường của số phận (1909), Hỗn loạn (1911), Đá lăn (1913), trong đó có một số truyện ngắn quen thuộc với bạn đọc Việt Nam như: Chiếc lá cuối cùng, Những giả định phá sản…

Từ năm 1918, Hội nghệ thuật và Khoa học Hoa Kỳ đã lập giải thưởng O. Hen – ri để tặng cho các truyện ngắn đặc sắc hàng năm ở nước này.
2. Tác phẩm
Là truyện ngắn xuất sắc bậc nhất của O. Hen-ri, tiêu biểu cho kiểu kết thúc bất ngờ (đặc trưng trong sáng tác của ông)
Được in trong tập Cây đèn thanh mảnh (1907)
Đoạn trích là phần cuối của tác phẩm.
Tóm tắt:
Bo-men, Xiu v� Giụn-xi l� nh?ng h?a s? nghốo ? tr? trong m?t khu ph? t?i t�n. Mựa dụng l?nh giỏ, Giụn-xi m?c ph?i b?nh sung ph?i. Cụ tin r?ng khi chi?c lỏ thu?ng xuõn cu?i cựng r?ng xu?ng, cụ s? lỡa d?i. Xiu núi di?u dú v?i c? Bo-men v� hai ngu?i l?y l�m lo l?ng cho Giụn-xi. M?c cho Xiu h?t lũng cham súc, Giụn-xi bu?ng b?nh v?n gi? ý nghi k? qu?c ?y. Nhung l? thay, sau dờm mua giú d? d?i, chi?c lỏ v?n cũn dú. M?t ng�y, r?i hai ng�y, Giụn-xi th?y b?i r?i v� nh?n ra "mu?n ch?t l� cú t?i". Chi?c lỏ thu?ng xuõn dai d?ng bỏm trờn b? tu?ng dó dem l?i ni?m tin s?ng cho Giụn-xi nhung cụ khụng bi?t d? cú du?c ki?t tỏc ?y, c? Bo-men dó ph?i d?i b?ng tớnh m?ng c?a mỡnh.
Bố cục đoạn trích
Gồm 3 phần:

Khi hai người… tảng đá.
Bác Bơ-men và Xiu lên gác thăm Giôn-xi

2.Sáng hôm sau… thế thôi.
Diễn biến tâm trạng của Giôn-xi.

3.Phần còn lại
Bí mật của chiếc lá cuối cùng.
Yêu cầu đọc:
+ Chú ý phân biệt lời kể, tả của tác giả đối với những câu đối thoại của nhân vật.
+ Lời kể của Xiu về cái chết của cụ Bơ-men đọc giọng rưng rưng, cảm động, nghẹn ngào.
Theo em, đoạn trích này phải đọc với giọng như thế nào?
II. Tìm hiểu văn bản
1. Sự hồi sinh kỳ diệu của Giôn – xi.
Hoàn cảnh đáng thương của Giôn – xi.
Cô gái trẻ, họa sỹ nghèo
đang bị bệnh viêm phổi nặng
sống trong một căn gác trọ tồi tàn.
- Bệnh tật khiến cô mệt mỏi tuyệt vọng, không muốn tiếp tục sống
- Có những ý nghĩ sai lầm: liên hệ số phận bản thân với những chiếc lá thường xuân đang rụng.
Những chiếc lá Giôn xi


Rụng Chết

mong manh, yếu ớt
Từ giã cuộc đời
- Con người tàn nhẫn: thờ ơ lạnh lùng với mọi người xung quanh và không quan tâm đến chính mình.
Chiếc lá thường xuân vẫn còn đó
Chiếc lá cuối cùng > < Giôn – xi

Dũng cảm kiên cường Yếu đuối tuyệt vọng

Chiếc lá còn sống Giôn – xi sẽ sống
Tâm trạng Giôn – xi có sự biến đổi đột ngột vào lớn lao:
-muốn buông trôi, muốn chết  nhận ra muốn chết là một tội: thức tỉnh khát vọng sống.
-không đoái hoài đến chuyện ăn uống  muốn ăn cháo, uống sữa: đó là dấu hiệu của sự sống.
-nằm bất động đếm lá rụng  muốn soi gương: thức dậy bản tính muốn làm đẹp của một cô gái trẻ.
-không để ý đến chị Xiu làm gì  muốn ngồi dậy xem chị Xiu nấu nướng: quan tâm đến chị Xiu.
-tuyệt vọng hoàn toàn  lóe sáng hi vọng, muốn vẽ vịnh Naplơ: thức tỉnh khát vọng sáng tạo của người nghệ sỹ.
 Cô đã hồi sinh hoàn toàn, bình phục một cách kỳ diệu.
? Theo em nguyên nhân sâu xa nào quyết định tâm trạng hồi sinh của Giôn – xi?
-Giôn – xi lấy lại được nghị lực, niềm tin vào cuộc sống chính nhờ sự dũng cảm kiên cường trước thiên nhiên khắc nghiệt của chiếc lá đơn độc.
-Xiu luôn ân cần quan tâm chăm sóc cho Giôn – xi với tất cả sự trìu mến yêu thương, chị đã thắng.
-Giôn – xi tự giải lời nguyền, quyết định bước một bước từ ranh giới cái chết sang lãnh địa của sự sống.
2. Tấm lòng của Xiu
Giôn – xi và Xiu có tình cảm gắn bó sâu sắc. Xiu coi Giôn – xi như người em gái ruột thịt của mình.
Xiu đã hết lòng quan tâm, chăm sóc chu đáo, cố gắng chữa bệnh cho Giôn – xi.
Xiu rất lo lắng trước những ý nghĩ kỳ quặc của Giôn – xi, luôn động viên an ủi cô.
Xiu là người cầu cứu bác Bơ – men, kể cho bác nghe về bệnh tình và tâm trạng của Giôn – xi, cô cũng là một động lực để chiếc lá cuối cùng xuất hiện và tồn tại.
Xiu rất ngạc nhiên và vui mừng khi chiếc lá không rụng và Giôn – xi bình phục.
Xiu là người kể lại sự thật về chiếc lá cuối cùng để Giôn – xi hiểu và biết trân trọng cuộc sống của mình hơn.
3. Bác Bơ – men và kiệt tác chiếc lá cuối cùng.
Bác Bơ – men được giới thiệu trong tác phẩm:
Là một họa sỹ già, sống nghèo túng và đơn độc.
Có tình yêu lớn đối với hội họa, có khát vọng vẽ được một kiệt tác.
Rất yêu mến hai cô gái trẻ, luôn muốn bênh vực và bảo vệ họ.
Thái độ của bác Bơ – men khi biết về suy nghĩ của Giôn – xi:
Bực bội, tức giận, cho đó là điên rồ.
Thương xót lo lắng cho sự sống của cô.
Hiểu và thông cảm với Giôn – xi, muốn cứu cô
 Quyết định vẽ chiếc lá cuối cùng
Những chiếc lá của thiên nhiên
Chiếc lá cuối cùng của bác Bơ - men
Rụng xuống
Tồn tại mãi
Sự tuyệt vọng Cái chết
Niềm hi vọng Sự sống
Tiêu cực
Tích cực
> <
Chiếc lá cuối cùng được gọi là kiệt tác
Lá vẽ rất giống: cuống lá còn giữ màu xanh sẫm, rìa lá hình răng cưa đã nhuốm màu vàng úa khiến hai họa sỹ như Xiu và Giôn – xi tưởng như thật.
Nó truyền cho Giôn – xi niềm tin vào cuộc sống và cứu sống cô. Đó là sức mạnh nhiệm màu của nghệ thuật.
Chiếc lá không phải chỉ vẽ bằng bút lông, bột màu mà bằng cả tình thương bao la và lòng hi sinh cao thượng. Để có nó, cụ Bơ – men đã đổi bằng mạng sống của mình.
? Em nghĩ có nên để cho Xiu biết trước việc làm của cụ Bơ – men không? Nếu vậy sức hấp dẫn của câu chuyện sẽ thế nào?
Không thể để Xiu biết trước việc làm của cụ Bơ – men vì Xiu sẽ không bất ngờ và chúng ta sẽ không được thưởng thức cả một đoạn truyện nói lên tâm trạng lo lắng thấm đượm tình người của cô.
Truyện cũng giảm tính hấp dẫn, và như thế mới thấy rõ tấm lòng cao cả của cụ Bơ – men, cụ đã âm thầm lặng lẽ thực hiện một hành động cao thượng.
Cách kết thúc truyện đầy ý nghĩa
Cái chết của bác Bơ – men là cái chết gieo mầm sự sống.
Dù bác đã vĩnh viễn ra đi nhưng hình ảnh bác và chiếc lá cuối cùng sẽ còn sống mãi trong tâm hồn người đọc.
Sự im lặng của Giôn-xi ở cuối truyện thể hiện:
+ Sự xúc động và biết ơn sâu sắc.
+ Sự kính trọng tài năng và ngưỡng mộ nhân cách của bác Bơ – men.
+ Sự hối hận tự trách mình vì đã không biết quí trọng cuộc sống.
+ Là lời hứa thầm sẽ sống tốt hơn trong tương lai.
III. Tổng kết
Nội dung
Bài ca về tình yêu thương con người
Gửi gắm thông điệp: niềm tin vào cuộc sống và nghị lực sống là sức mạnh tinh thần quí giá nhất giúp con người vượt lên mọi khó khăn.
Ca ngợi ý nghĩa và giá trị nhân sinh của sáng tạo nghệ thuật chân chính.
Nghệ thuật
Nghệ thuật đảo ngược tình huống hai lần tạo nên sự bất ngờ và sức hấp dẫn đặc biệt.
IV. Luyện tập
Nghe đọc truyện Hạnh phúc vô biên, so sánh các nhân vật và so sánh ý nghĩa của truyện này với tác phẩm Chiếc lá cuối cùng.
Trong các nhân vật của truyện ngắn Chiếc lá cuối cùng em thích nhân vật nào nhất, vì sao?