Bài 7. Tình thái từ

Chúc mừng thầy cô đến dự giờ lớp 8A3
Trường Nguyễn Đăng Đạo - bắc ninh


? Xác định trợ từ trong câu sau:
a. Bạn có những hai cái áo mới ?
b.Những bông hoa đang khoe sắc .
Trợ từ
Lượng từ
Kiểm tra
? Thế nào là trợ từ ? Thán từ ? Cho ví dụ ?
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
I. Chức năng của tình thái từ.
a. - Mẹ đi làm rồi à ?
b. - Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi !
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu )
c. Thương thay cũng một kiếp người,
Khéo thay mang lấy sắc tài mà chi !
? Câu nghi vấn
? Câu cầu khiến
? Câu cảm thán
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
? Nếu lược bỏ những từ in đậm ở từng câu thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi ?
a. - Mẹ đi làm rồi à ?
b. - Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi !
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu )
c. Thương thay cũng một kiếp người,
Khéo thay mang lấy sắc tài mà chi !
(Nguyễn Du, Truyện Kiều )
d. Em chào cô ạ !
- Em chào cô !
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
? Nếu lược bỏ những từ in đậm ở từng câu thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi ?
a. - Mẹ đi làm rồi à ?
b. - Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi !
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu )
c. Thương thay cũng một kiếp người,
Khéo thay mang lấy sắc tài mà chi !
? Câu nghi vấn thành câu trần thuật đơn.
? không còn câu cầu khiến
? Không tạo được câu
cảm thán
.
.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều )
d. Em chào cô ạ !
- Em chào cô !
->Tính lễ phép, tình cảm không cao
? Các từ " à, đi, thay, ạ " là tình thái từ.
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
I. Chức năng của tình thái từ.
Chức năng:

Tình thái từ nghi vấn: à, ư, hả, hử, chứ, chăng.
Tình thái từ cầu khiến: đi, nào, với.
Tình thái từ cảm thán: thay, sao.
Tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm: ạ, nhé, cơ, mà,..
Một số loại tình thái từ
Là những từ được thêm vào trong câu để cấu tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán .
để biểu thị sắc thái tình cảm, thái độ, cách đánh giá của người nói.
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
I. Chức năng của tình thái từ.
Tình thái từ là những từ được thêm vào trong câu để cấu tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị sắc thái tình cảm của người nói.
Tình thái từ gồm một số loại đáng chú ý sau:
Tình thái từ nghi vấn: à, ư, hả, chứ, chăng.
Tình thái từ cầu khiến: đi, nào, với.
Tình thái từ cảm thán: thay, sao.
Tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm: ạ, nhé, cơ, mà,..
Ghi nhớ
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
I. Chức năng của tình thái từ.
Lưu ý: Tình thái từ không có khả năng độc lập tạo thành câu, không làm thành phần biệt lập của câu như thán từ.
Bài tập 1 ( SGK, Tr.81)
Trong các câu sau từ nào là tình thái từ, từ nào không phải là tình thái từ ?
Em thích trường nào thì thi vào trường ấy .
Nhanh lên nào anh em ơi !
tình thái từ
đại từ
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
II. Sử dụng tình thái từ.
? Các tình thái từ in đậm dưới đây được dùng trong những hoàn cảnh giao tiếp ( quan hệ tuổi tác, thứ bậc xã hội, tình cảm,.) khác nhau như thế nào ?
a. Bạn chưa về à ?
b.Thầy mệt ạ ?
c. Bạn giúp tôi một tay nhé !
d.Bác giúp cháu một tay ạ !
Ghi nhớ
Khi nói, khi viết, cần chú ý sử dụng tình thái từ phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp ( quan hệ tuổi tác, thứ bậc xã hội, tình cảm,.)
Chú ý: vai trên - dưới, vai ngang hàng, vai dưới - trên.
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
II. Sử dụng tình thái từ.
VD:
* Khi bày tỏ một ý khác người ta dùng từ kia.
Ông hỏi ai kia ?
* Khi bày tỏ sự miễn cưỡng thường dùng từ vậy:
- Thôi thì anh chia ra vậy.
* Khi bày tỏ sự phân trần giải thích:
- Mẹ đã nói rồi mà.
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
II. Sử dụng tình thái từ.
? Dùng tình thái từ để thay đổi sắc thái ý nghĩa của câu:
- Hoa học bài.
Hoa học bài à ?
Hoa học bài hả ?
Hoa học bài đi !
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
III. Luyện tập.
Bài 1: Trong các câu dưới đây, từ nào( trong các từ in đậm) là tình thái từ, từ nào không phải tình thái từ ?
c. Làm như thế mới đúng chứ !
d. Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần rồi chứ có phải không đâu.
e. Cứu tôi với !
g. Nó đi chơi với bạn từ sáng.
h. Con cò đậu ở đằng kia.
i. Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh kia.
TTT
TTT
TTT
QHT
Chỉ từ
trợ từ
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
III. Luyện tập.
Bài tập 2: Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ in đậm trong những câu dưới đây:
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:
- Bác trai đã khá rồi chứ ?
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
b. - Con chó là của cháu nó mua đấy chứ!...Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt.
( Nam Cao, Lão Hạc)
-> Nghi vấn , điều muốn hỏi đã ít nhiều khẳng đinh
-> Nhấn mạnh điều vừa khẳng định, cho là không thể khác được
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
III. Luyện tập.
Bài tập 2: Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ in đậm trong những câu dưới đây:
c. Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng.Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ?
(Nam Cao, Lão Hạc)
d. Bỗng Thủy lại xịu mặt xuống:
- Sao bố mãi không về nhỉ ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi.
( Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê )
->Hỏi với thái độ phân vân
->Hỏi với thái độ thân mật
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
III. Luyện tập.
Bài tập 2: Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ in đậm trong những câu dưới đây:
e. Cô giáo Tâm gỡ tay Thủy, đi lại phía bục, mở cặp lấy một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói:
Cô tặng em. Về trường mới, em cố gắng học tập nhé !
( Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê )
g. Em tôi sụt sịt bảo:
- Thôi thì anh cứ chia ra vậy .
( Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê )
-> dặn dò, thái độ thân mật
-> thái độ miễn cưỡng
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
III. Luyện tập.
Bài tập 3: Đặt câu với các tình thái từ mà, đấy, chứ lị, thôi, cơ, vậy.
- Tôi đã nói rồi mà !
- Bạn đi đâu đấy ?
- Bạn ấy hát hay thế chứ lị !
- Chúng ta đi học thôi !
- Con thích đi chơi Hà Nội cơ !
- Trời mưa, cả nhà ta ở nhà vậy!
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
III. Luyện tập.
Bài tập 5: Tìm một số tình thái từ trong tiếng địa phương em hoặc tiếng địa phương khác mà em biết.
há
hả
nhá,
nhé,
nhỉ
heng, ghen
mừ
mà
nào
nè
Tiết 27 T×nh th¸i tõ
III. Luyện tập.
Bài tập 6: Viết một đoạn văn ngắn từ ( 5 - 7 câu ) trong đó có sử dụng tình thái từ.
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc ghi nhớ.
Hoàn thành các bài tập còn lại.
Xem trước bài : Chương trình địa phương ( Phần Tiếng Việt )