Bài 6. Trợ từ, thán từ

Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Thế nào là từ ngữ địa phuương và biệt ngữ xã hội ?
Đáp án:
Từ ngữ địa phưuơng là từ ngữ chỉ đuược dùng ở một (hoặc một số) địa phuương nhất định.
Biệt ngữ xã hội là những từ ngữ chỉ đưuợc dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định.
Tiết 23
trợ từ, thán từ
I. Trợ từ


Nghĩa của các từ dưới đây có gì khác nhau?
Vì sao có sự khác nhau đó?
1. Nó ăn hai bát cơm.
=> Ngoài thông báo thông tin còn thêm thông tin bộc lộ, nhấn mạnh, việc nó ăn hai bát cơm là nhiều hơn mức bình thường.
=> Thông báo thông tin sự việc (nó ăn hai bát cơm).
2. Nó ăn những hai bát cơm.
3. Nó ăn có hai bát cơm.
=> Ngo�i thụng bỏo thụng tin s? vi?c cũn nh?n m?nh, dỏnh giỏ vi?c nú an hai bỏt com l� ớt hon bỡnh thu?ng
=> Cả ba câu đều có thông tin sự kiện nhưng câu hai và câu ba có thêm thông tin bộc lộ (bày tỏ thái độ về sự việc).
Các từ “những”và“có” trong mục I đi kèm từ ngữ nào trong câu và biểu thị thái độ gì của người nói đối với sự việc?
- Nó ăn những hai bát cơm.
- Nó ăn có hai bát cơm.
- Các từ “những” và “có” đi kèm với những từ ngữ sau nó.
- Bày tỏ thái độ đánh giá đối với sự việc được nói đến.

Nh?ng: h�m ý hoi nhi?u (so v?i bỡnh thu?ng)
Cú: h�m ý ch? hoi ớt (so v?i bỡnh thu?ng)
Từ những ví dụ trên hãy cho biết trợ từ là gì?
Ghi nhớ:

Trợ từ là những từ chuyên đi kèm một từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc được nói đến ở từ ngữ đó.
- Các loại trợ từ: Những; đích; có; chính; ngay;…
Lưuu ý
Có những từ có hình thức âm thanh giống với các trợ từ nhưung không phải là trợ từ.
VD:
- Chính nó đã nói với tôi điều đó .( Trợ từ)
- Chị Dậu là nhân vật chính của tác phẩm tắt đèn. ( Tính từ)
- Nó dó cho tôi những 10 000 đồng .(Trợ từ)
- Nó dó cho tôi những đồng tiền cuối cùng.(Lưu?ng từ)
- Em có quyền tự hào về tôi và cả em nữa.(Trợ từ)
- Ao sâu nưu?c cả khôn chài cá. ( Tính từ )
.
II. Thán từ
Các từ này, a, vâng trong những đoạn trích sau đây biểu thị điều gì ?.
a, Này! Ông giáo ạ! Cái giống nó cũng khôn! Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?”.
b, - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải nếu lại phải một trận đòn , nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng, cháu cũng nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp đã.
- Từ “này” dùng để gọi, để gây chú ý với người đối thoại.
-Từ “A” là tiếng thốt ra để biểu thị sự tức giận khi nhận ra điều gì đó
không tốt.
Từ “Vâng” là để đáp lời người khác.
-Từ “này” dùng để gọi, để gây chú ý với người đối thoại.
Nhận xét về cách dùng các từ này, a và vâng bằng cách lựa chọn những câu trả lời đúng.
a, Các từ ấy có thể làm thành một câu độc lập;
b, Các từ ấy không thể làm thành một câu độc lập;
c, Các từ ấy không thể làm một bộ phận của câu;
d, Các từ ấy có thể cùng những từ khác làm thành một câu và thường đứng đầu câu.
a, Các từ ấy có thể làm thành một câu độc lập;
VD: - A!
- Gì thế?
- Con mèo đó đáng yêu ghê!

d, Các từ ấy có thể cùng những từ khác làm thành một câu và thường đứng đầu câu.
VD: - Ấy, cậu đừng làm bẩn tường.
- Vâng, con sẽ đi chợ ngay.
VÍ DỤ
1
2
3
4
5
6
7
8
Trò chơi: Bí Mật Trong Những Quả Bóng
Tổng kết -ghi nhớ
Chúc Mừng Bạn!!!
Phần quà của bạn là một cục tẩy
ohhhhhhhhh!!!
Sai rồi! Chúc bạn may mắn lần sau!
Câu hỏi: Điền vào chỗ trống
- Trợ từ là những từ ………………..một từ ngữ trong câu để …………………………….thái độ đánh giá …………………được nói đến ở từ ngữ đó.

chuyên đi kèm
nhấn mạnh hoặc biểu thị
sự vật, sự việc
Thán từ là những từ dùng để ………………...........
của người nói hoặc dùng để………….
- Thán từ thường đứng ở…………, có khi được tách ra thành…………………….

bộc lộ tình cảm, cảm xúc
gọi đáp
đầu câu
một câu đặc biệt
ohhhhhhhhh!!!
Sai rồi! Chúc bạn may mắn lần sau!
Chúc Mừng Bạn!!!
Phần quà của bạn là một cái bánh

1- Chính nó là người nói dối.

2- Anh ấy là diễn viên chính.

3- Những ngón tay ngoan.

4- Tôi mua những năm cuốn sách.

5- Nó về đích đầu tiên.

6- Đích thân tôi dẫn nó về.
Câu hỏi: Cỏc t? in d?m trong nh?ng cõu sau t? n�o l� tr? t??
Trợ từ
Không phải trợ từ
Trợ từ
Trợ từ
Không phải trợ từ
Không phải trợ từ
ohhhhhhhhh!!!
Sai rồi! Chúc bạn may mắn lần sau!
Chúc Mừng Bạn!!!
Phần quà của bạn là 3 cái bookmark (tự làm)
So sánh sự khác nhau giư?a trợ từ và thán từ?
*Thán từ
- Có thể đu?c tách ra thành một câu đặc biệt.
- Thán từ bộc lộ tình cảm, cảm xúc, gọi đáp
*Trợ từ:
- Không tách riêng ra thành một câu mà luôn phải đi kèm với từ, ngữ khác.
- Nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc.

Đáp án
Chúc Mừng Bạn!!!
Phần quà của bạn là 1 cái bút chì
ohhhhhhhhh!!!
Sai rồi! Chúc bạn may mắn lần sau!
Câu hỏi: Hãy đặt một câu có sử dụng trợ từ và một câu có sử dụng thán từ.
VD: A! Cái ví da này đẹp quá! (Thán từ "A")
VD: Chính nó đã gây ra vụ nổ này. (Trợ từ "Chính")

VD: - Con đi học về rồi à?
- Vâng ạ! Con vừa mới về!
ohhhhhhhhh!!!
Sai rồi! Chúc bạn may mắn lần sau!
Chúc Mừng Bạn!!!
Phần quà của bạn là một kẹo
A. Đối tượng giao tiếp
B. Ngữ điệu
C. Cả A và B
D. Cả A và B đều sai
Câu hỏi:
Khi sử dụng thán từ gọi đáp, cần chú ý đến những điểm gì?
Chúc Mừng Bạn!!!
Phần quà của bạn là một cái bút chì
ohhhhhhhhh!!!
Sai rồi! Chúc bạn may mắn lần sau!
Câu hỏi: Đọc đoạn văn sau:
Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... Ngày mai con chơi với ai? Con ngủ với ai?
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Câu văn nào trong đoạn văn trên có chứa thán từ?
A. Trời ơi!
B. Ngày mai con chơi với ai?
C. Khốn nạn thân con thế này?
D. Con ngủ với ai?
ohhhhhhhhh!!!
Sai rồi! Chúc bạn may mắn lần sau!
Chúc Mừng Bạn!!!
Phần quà của bạn là 1 cục tẩy
Câu hỏi
Trong những từ in đậm ở các câu sau, từ nào không phải là trợ từ?
A. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
B. Chính lúc này toàn thân các cậu cũng đang run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp.
C. Xe kia rồi! Lại cả ông Toàn quyền đây rồi!
D. Những người nghèo nhiều tự ái vẫn thường như thế.
ohhhhhhhhh!!!
Sai rồi! Chúc bạn may mắn lần sau!
Câu hỏi: Từ “chao ôi: trong câu văn bộc lộ cảm xúc gì của nhà văn?
“Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi,… toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn; không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương; không bao giờ ta thương….” 
(Lão Hạc) 
A. Than thở vì xúc động mạnh.
B. Than thở vì bất lực.
C. Than thở vì đau đớn.
D. Cả A, B, C đều sai.
Chúc Mừng Bạn!!!
Phần quà của bạn là 3 cái bookmark (tự làm).
Tổng kết - ghi nhớ
I. Trợ từ:
- Trợ từ là những từ chuyên đi kèm một từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc được nói đến ở từ ngữ đó.
- Các loại trợ từ: Những; có; chính; đích; ngay;…
II. Thán từ:
- Thán từ là những từ dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người nói hoặc dùng để gọi đáp.
- Thán từ thường đứng ở đầu câu, có khi được tách ra thành một câu đặc biệt.
- Thán từ gồm 2 loại chính:
+ Thán từ bộc lộ tình cảm, cảm xúc: a; ái; ơ; ôi;…
+ Thán từ gọi đáp: này; dạ; vâng; ơi; ừ;…
B�i t?p 1: Trong các câu sau đây, từ nào( trong các từ in đậm) là trợ từ, từ nào không phải là trợ từ ?
a) Chính thầy hiệu trưu?ng đã tặng tôi quyển sách này.
b) Chị Dậu là nhân vật chính của tác phẩm tắt đèn.
c) Ngay tôi cũng không biết đến việc này.
d) Anh phải nói ngay điều này cho cô giáo biết.
e) Cha tôi là công nhân.
g) Cô ấy đẹp ơi là đẹp.
h) Tôi nhớ mãi những kỉ niệm thời niên thiếu.
Tôi nhắc anh những ba bốn lần mà anh vẫn quên.
B�i t?p 2: Giải thích nghĩa của các trợ từ in đậm trong các câu sau?
a) Nhưung đời nào tình thưuơng yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thu,ư nhắn ngưuời thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà.
? Trợ từ lấy có ý nghĩa nhấn mạnh
b) Hai đứa mê nhau lắm. Bố mẹ đứa con gái biết vậy, nên cũng bằng lòng gả. Nhuưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rưuợu.cả cuưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc.
Nguyên: Chỉ tính có đến nhưu thế, không có thêm, không có gì khác.
Đến:Biểu thị ý nhấn mạnh mức độ cao ? ngạc nhiên
Tính ra cậu vàng cậu ấy ăn khoẻ hơn cả tôi, ông giáo ạ !
? Cả: Có ý nghĩa nhấn mạnh về mức độ cao, phạm vi không hạn chế
Rồi cứ mỗi năm rằm tháng tám
Tựa nhau trông xuống thế gian cuười
? Cứ : Biểu thị ý khẳng định về hoạt động, trạng thái nhất định nhuư thể bất chấp mọi điều kiện. Nhấn mạnh một việc lặp đi lặp lại
3) Chỉ ra các thán từ trong các câu duưới đây
Đột nhiên lão bảo tôi:
Này ! Thằng cháu nhà tôi, đến một năm nay, chẳng có giấy má gì đấy, ông giáo ạ !
à ! Thì ra lão đang nghĩ đến thằng con lão.
Thán từ : này, à
b) Con chó là của cháu nó mua đấy chứ ! .Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưuới vợ thì giết thịt.
ấy ! Sự đời lại cứ thưuờng nhưu vậy đấy. Nguười ta định rồi chẳng bao giờ nguười ta làm đưuợc.
? Thán từ: ấy
d) Chao ôi ! đối với những nguười ở quanh ta nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi.toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn .
? Thán từ : Chao ôi.
e) Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều nhuư ai hết .
?thán từ : Hỡi ơi.
4) Các thán từ in đậm trong các câu sau bộc lộ cảm xúc gì ?
a) Chuột Cống chùi bộ râu và gọi đám bộ hạ : Kìa chúng bay đâu, xem thằng Nồi Dồng hôm nay có gì chén đuược không?
Lũ chuột bò lên chạn, leo lên bác Nồi đồng. Năm sáu thằng xúm lại húc mõm vào, cố mãi mới lật đưuợc cái vung nồi ra. "Ha ha ! Cơm nguội ! Lại có một bát cá kho ! Cá rô kho khế : vừa dừ vừa thơm. Chít chít, anh em ơi, lại đánh chén đi thôi !"
? Thán từ ha ha bộc lộ cảm xúc khoái chí
4) Các thán từ in đậm trong các câu sau bộc lộ cảm xúc
gì ?
Bác nồi đồng run nhuư cầy sấy :" Bùng boong. ái ái ! Lạy các cậu, các ông , ăn thì ăn, nhuưng đừng đánh đổ tôi xuống đất. Cái chạn cao thế này, tôi ngã xuống không vỡ cũng bẹp chết mất !"
Thán từ ái ái : bộc lộ cảm xúc, thái độ khó chịu, đau đớn đột ngột do tác động của sự vật hiện tưtuợng từ bên ngoài đến ? đau đớn, van xin
Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?
? Than ôi : Bộc lộ cảm xúc buồn bã, nuối tiếc.
5) - Đặt năm câu với năm trợ từ khác nhau
(Nhóm 1)
- Đặt năm câu với năm thán từ khác nhau
(Nhóm 2)
6) Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ gọi dạ bảo vâng
(Nhóm 3)
Câu tục ngữ khuyên chúng ta dùng thán từ gọi đáp để bộc lộ sự lễ phép .
Ngoài ra câu tục ngữ còn phê phán những nguười chỉ biết nghe lời một cách máy móc.

Củng cố
- Thế nào là trợ từ, thán từ ?
- Đặt hai câu có dùng trợ từ và thán từ ?
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc hai phần ghi nhớ
Hoàn chỉnh bài tập
Viết một đoạn văn có sử dụng trợ từ, thán từ
Chuẩn bị bài tình thái từ
- Đọc trước, trả lời các câu hỏi và
bài tập trong SGK
Chúc các em học giỏi