Bài 6. Trợ từ, thán từ

Tiết 23
Trợ từ, thán từ
Thứ 3 ngày 5 tháng 10 năm 2010.

Tìm 5 từ tượng hình gợi tả dáng đi. Đặt câu với mỗi từ đó.
Bài tập cho 5 học sinh làm dưới lớp
Kiểm tra bài cũ
Kiểm tra bài cũ
1. Thế nào là từ tượng hình, tượng thanh?
2.Tìm từ tượng hình, tượng thanh trong những câu sau ( Trích từ tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố ):
Thằng Dần vục đầu vừa thổi vừa húp soàn soạt. Chị Dậu rón rén bưng một bát lớn đến chỗ chồng nằm. Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch rồi sấn đến để trói anh Dậu.
Rồi chị túm lấy cổ hắn ấn, dúi ra cửa.Sức lẻo khẻo của anh chàng nghiện chạy không kịp với sức xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất, miệng vẫn nham nhảm thét trói vợ chồng kẻ thiếu sưu.
soàn soạt
rón rén
bịch
bịch
lẻo khẻo
chỏng quèo
nham nhảm
Nó ăn hai bát cơm
CN
vN
Nó ăn những hai bát cơm
CN
vN
Nó ăn có hai bát cơm
CN
vN
Thông báo sự việc khách quan
Ngoài diễn đạt sự việc khách quan còn có ý nhấn mạnh, biểu thị thái độ đánh giá sự việc.
Ví dụ:(SGK-69)
Nó ăn hai bát cơm
Nó ăn có hai bát cơm
Nó ăn những hai bát cơm
những
có
hai
hai
=>việc nó ăn hai bát cơm là nhiều là vượt quá bình thường
=>việc nó ăn hai bát cơm là ít là không đạt mức độ bình thường.
*Trợ từ là những từ chuyên đi kèm một từ ngữ ở trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc được nói đến ở từ ngữ đó.
Ví dụ: Cô ấy đẹp ơi là đẹp!
những, có , là
Cô ấy là công nhân.
=> trợ từ
a. Này! Ông giáo ạ! Cái giống nó cũng khôn! Nó cứ l�m in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: " A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?``.
( Nam Cao, Lão Hạc)

b. Này , bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)


Từ này có tác dụng gây sự chú ý ở người đối thoại - dùng để gọi
Từ a bộc lộ cảm xúc : thái độ tức giận khi nhận ra một điều gì đó không tốt
Từ vâng là lời đáp lại lời người khác một cách lễ phép tỏ ý nghe theo.
Nhận xét cách dùng từ này, a và vâng bằng cách chọn câu trả lời đúng:
A, Các từ ấy có thể thành một câu độc lập.
B, Các từ ấy không thể thành một câu độc lập.
C, Các từ ấy không thể làm một bộ phận của câu.
D, Các từ ấy có thể cùng những từ khác làm thành một câu và thường đứng đầu câu.
D, Các từ ấy có thể cùng những từ khác làm thành một câu và thường đứng đầu câu.
A, Các từ ấy có thể thành một câu độc lập.
- Thán từ dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người nói hoặc để gọi đáp.
- Thán từ thường đứng đầu câu, có khi tách ra thành một câu đặc biệt.
- Thán từ gồm 2 loại
+ Bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
+ Gọi đáp.

Bài tập 1: Trong các từ sau đây, từ nào ( trong các từ in đậm) là trợ từ, từ nào không phải là trợ từ.
A, Chính thầy hiệu trưởng đã tặng tôi quyển sách này.
B, Chị Dậu là nhân vật chính của tác phẩm Tắt đèn.
C, Ngay tôi cũng không biết đến việc này.
D, Anh phải nói ngay điều này cho cô giáo biết .
H, Tôi nhớ mãi những kỉ niệm thời niên thiếu .
I, Tôi nhắc anh những ba bốn lần mà anh vẫn không nghe. .
TRỢ TỪ
TRỢ TỪ
TRỢ TỪ
Bài tập 3: Chỉ ra những thán từ trong những câu dưới đây:
A, Đột nhiên lão bảo tôi:
- Này, thằng cháu nhà tôi, đến một năm nay, chẳng có giấy má gì đấy, ông giáo ạ!
- A! Thì ra lão đang nghĩ đến thằng con lão.
B, - Con chó là của cháu nó mua đấy chứ!...Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt…
Ấy! Sự đời cứ thường như vậy đấy. Người ta định rối chẳng bao giờ làm được.
C, - Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
D, Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm hiểu họ , thì ta chỉ thấy họ gàn giở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi…toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn[…]
Này
Ấy
A
Vâng
Chao ôi
E, Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết…
Hỡi ơi
Bài tập 2.Gi?i thớch nghia cu? cỏc tr? t? in d?m trong cỏc cõu.
- l?y: nghĩa là không có một lá thư, không có một lời nhắn gửi...
- nguyên : nghĩa là chỉ riêng tiền thách cưới đã quá cao.
- dến: là quá vô lý.
- cả: nhấn mạnh việc ăn quá mức bình thường.
- c?: nh?n m?nh vi?c l?p di l?p l?i nh�m chỏn .
Bài tập 4.
- kìa: tỏ ý đắc chí.
- ha ha: khoái chí.
- ái ái: tỏ ý van xin.
- than ôi: tỏ ý nuối tiếc.
Bài tập 5.
Đặt 5 câu v?i 5 thán từ khỏc nhau.
Bài tập 6: Hãy giải thích ý nghĩa của câu tục ngữ gọi dạ bảo vâng.
Nghĩa đen:
Câu tục ngữ gọi dạ bảo vâng dùng để gọi đáp.
Nghĩa bóng:
Câu tục ngữ gọi dạ bảo vâng dùng để chỉ việc nghe lời một cách máy móc.
Hướng dẫn tự học:
Vận dụng kiến thức đã học để nhận biết trợ từ, thán từ trong những văn bản tự chọn.
Viết một đoạn văn khoảng 10 câu trình bày cảm xúc của em sau khi học xong đoạn trích Trong lòng mẹ (Nguyên Hồng) có sử dụng trợ từ, thán từ thích hợp.