Bài 6. Trợ từ, thán từ

Bài cũ:
Đặt một câu có trợ từ? Đặt một câu có thán từ ? Gạch chân dưới trợ từ và thán từ?


Trợ từ là gì? Thán từ là gì?
Tiết 27- Tiếng Việt
TÌNH THÁI TỪ
TÌM HIỂU CHUNG:
1.CHỨC NĂNG CỦA TÌNH THÁI TỪ
a. Ví dụ: SGK/80
b. Nhận xét:
b) Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi!
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
c) Thương thay cũng một kiếp người
Khéo thay mang lấy sắc tài làm chi !
(Nguyễn Du, Truyên Kiều)
a) Mẹ đi làm rồi à?
Hãy đọc các ví dụ a) ,b), c) và cho biết các câu có từ in đậm thuộc những kiểu câu gì ?
Câu nghi vấn
Câu cầu khiến
Câu cảm thán
I.CHỨC NĂNG CỦA TÌNH THÁI TỪ
b) Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
c) Thương cũng một kiếp người
Khéo mang lấy sắc tài làm chi !
(Nguyễn Du, Truyên Kiều)
a) Mẹ đi làm rồi
H2: Nếu ta lược bỏ các từ in đậm ở từng câu thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi?
Không còn là câu nghi vấn
không còn
Câu cầu khiến
không tạo được Câu cảm thán
à?
đi!
thay
thay
.
I.CHỨC NĂNG CỦA TÌNH THÁI TỪ
Những từ : ạ , đi, thay, à là những tình thái từ
là những từ được thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói.
d) Em chào cô ạ!
a.Ví dụ:
b. Nhận xét:
Nếu ta bỏ từ ạ thì sẽ có gì thay đổi?
Tính lễ phép không cao
Chức năng:
d) Em chào cô!
Một số loại tình thái từ
-Tình thái từ nghi vấn : à , ư , hả , chứ , chăng, .
-Tình thái từ cầu khiến: đi , nào , với , . . .
-Tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm:ạ,nhỉ,nhé,cơ,mà
-Tình thái từ cảm thán : thay , sao , . . .
Ghi nhớ
Tình thái từ là những từ được thêm vào câu để cấu
tạo câu nghi vấn , câu cầu khiến, câu cảm thán và
để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói.
Tình thái từ gồm một số loại đáng chú ý sau :
-Tình thái từ nghi vấn : à , ư , hả , chứ , chăng, . . .
-Tình thái từ cầu khiến: đi , nào , với , . . .
-Tình thái từ cảm thán : thay , sao , . . .
-Tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm: ạ,nhé,cơ,mà ...
Làm bài tập nhanh:
Xác định tình thái từ trong các câu sau:

Anh đi đi !

Chị đã nói thế ư !
Sao mà lắm nhỉ nhé thế cơ chứ ?

2. SỬ DỤNG TÌNH THÁI TỪ
a. Ví dụ: SGK/81
b) Thầy mệt ạ?
c) Bạn giúp tôi một tay nhé!
a) Bạn chưa về à?
d) Bác giúp cháu một tay ạ!
Khi nói, khi viết cần chú ý sử dụng
tình thái từ phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp
(quan hệ tuổi tác, thứ bậc xã hội, tình cảm ...).
Ghi nhớ
Hỏi với ý thân mật- ngang hàng
Hỏi vớí ý kính trọng - dưới hàng
Cầu khiến thân mật- ngang hàng
Cầu khiến kính trọng- dưới hàng
Làm bài tập nhanh:
Dùng tình thái từ để thay đổi kiểu câu cho ví dụ sau:
Nam đi học.

Nam đi học à ? ( Câu nghi vấn)
Nam đi học ư ! ( Câu cảm thán)
Nam đi học đi ! ( Câu cầu khiến)
II. LUYỆN TẬP
a) Em thích trường nào thì thi vào trường ấy.
b) Nhanh lên nào, anh em ơi!
c) Làm như thế mới đúng chứ !
Trong các câu dưới đây, từ nào(trong các
từ in đậm) là tình thái từ, từ nào không phải là tình
thái từ ?
Câu 1
d) Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần rồi chứ có phải không đâu .
III. LUYỆN TẬP
e) Cứu tôi với !
g) Nó đi chơi với bạn từ sáng.
a) Bạn chưa về à?
h) Con cò đậu ở đằng kia.
Trong các câu dưới đây, từ nào (trong các
từ in đậm) là tình thái từ, từ nào không phải là tình
thái từ ?
Câu 1
d) Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh kia.
III. LUYỆN TẬP
a)Bà lão láng giềng lật đật chạy sang:
-Bác trai đã khá rồi chứ? (Ngô Tất Tố – Tắt đèn)
(Nghi vấn)
Giải thích ý nghĩa của các từ tình thái
trong những câu dưới đây:
Câu 2
b)-Con chó là của cháu nó mua đấy chứ !
(Nhấn mạnh)
(Nam Cao – Lão Hạc)
III. LUYỆN TẬP
d)Bỗng Thuỷ laị xịu mặt xuống:
-Sao bố mãi không về nhỉ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi.
(Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê)
Giải thích ý nghĩa của các từ tình thái
trong những câu dưới đây:
Câu 2
c)Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm láng giềng…Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ?
(Nam Cao – Lão Hạc)
III. LUYỆN TẬP
d)Bỗng Thuỷ laị xịu mặt xuống:
-Sao bố mãi không về nhỉ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi.
(Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê)
Giải thích ý nghĩa của các từ tình thái
trong những câu dưới đây:
Câu 2
c)Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm láng giềng…Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ?
(Nam Cao – Lão Hạc)
III. LUYỆN TẬP
g)Em tôi sụt sịt baỏ :
-Thôi thì anh cứ chia ra vậy !
(Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê)
Giải thích ý nghĩa của các từ tình thái
trong những câu dưới đây:
Câu 2
e) Cô giáo Tâm gỡ tay Thuỷ, đi lại phía bục, mở cặp lấy một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói :
-Cô tặng em. Về trường mới cố gắng học tập nhé!
(Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê)
h)Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi.
-Các em đừng khóc.Trưa nay các em được về nhà cơ mà.
(Thanh Tịnh – Tôi đi học)
III. LUYỆN TẬP
Đặt câu với các tình thái từ :
mà, chứ lị, thôi cơ, vậy.
Câu 3:
Con thích chơi nữa mà !
Cho con đi với chứ lị !
Con thích cái cặp này thôi cơ !
Thôi chúng ta nghỉ vậy !
III. LUYỆN TẬP
Đặt câu có dùng các tình thái từ nghi vấn
phù hợp với những quan hệ xã hội sau đây :
Câu 4:
a) Học sinh với thầy giáo hoặc cô giáo;
b) Bạn nam với bạn nữ cùng lứa tuổi;
c) Con với bố mẹ hoặc chú, bác , cô, dì.
a) Thầy mệt không ạ ?
b)Bạn học bài hay làm gì đấy ?
c)Bố cho con đi với được không ạ ?
III. LUYỆN TẬP
Tìm một số tình thái từ trong tiếng địa
phương em hoặc tiếng địa phương khác mà em biết.
Câu 5:
a)mô (đâu), răng (sao), chi (gì).... TTTnghi vấn
b) nghe, nghen, hỉ (nhé)... TTT biểu thị
sắc thái tình cảm
b) nà , cái na (nào) ... TTT cầu khiến