Bài 6. Thuật ngữ

Về dự giờ lớp 9A
Chuyên đề :

Sử dụng phương tiện hiện đại trong d¹y häc m«n ng÷ v¨n

Các cách phát triển từ vựng

Tạo từ ngữ mới
Mượn tiếng Hán
Mượn từ ngữ của
tiếng nước ngoài
Mượn tiếng các
ngôn ngữ khác
Ngữ văn. Tiết 29. Tiếng việt
I.Thuật ngữ là gì?:
Bài tập: So sánh hai cách giải thích sau về nghĩa của từ nước và từ muối.
a. Cách 1:
Nước là chất lỏng không màu, không mùi,
có trong sông, hồ, biển, ....
Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường
tách từ nước biển, dùng để ăn.
b. Cách 2:
- Nước là hợp chất của các nguyên tố hi-đrô và ôxi, có công thức là H2O.
- Muối là hợp chất mà các phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.
Bài tập 2: Đọc những định nghĩa sau đây và trả lời câu hỏi:
? Em đã học các định nghĩa này ở những bộ môn nào?
? Những từ ngữ được định nghĩa (in đậm) chủ yếu được dùng trong loại văn bản nào?
- Thạch ngũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít-các-bô-níc.
- Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
- ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
- Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.


ThuËt ng÷ lµ nh÷ng tõ ng÷ biÓu thÞ kh¸i niÖm khoa häc, c«ng nghÖ, th­êng ®­îc dïng trong c¸c v¨n b¶n khoa häc, c«ng nghÖ.


Ghi nhớ: SGK trang 88

Bài tập tr?c nghi?m
Khoanh tròn vào câu trả lời em cho là đúng:
Thế nào là thuật ngữ??
A. Là những từ ngữ được dùng trong lời ăn tiếng nói hàng ngày của nhân dân lao động và mang sắc thái biểu cảm.
B. Là từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ thường được dùng trong các văn bản khoa học công nghệ..
C. Là những từ ngữ được sử dụng trên báo chí để cung cấp thông tin về các lĩnh vực trong đời sống hàng ngày.
D. Là từ ngữ dùng trong các văn bản hành chính của các cơ quan Nhà nước.

II.Đặc điểm của thuật ngữ:
1.Tìm hiểu bài tập:
? Trong hai ví dụ sau, ví dụ nào từ "muối" có sắc thái biểu cảm?


b. Tay nâng chén muối đĩa gừng.
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau. ( Ca dao )
Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước.
Thảo luận nhóm
Bài tập tr?c nghi?m
Khoanh tròn vào câu trả lời em cho là đúng:

Nhận định nào nói đúng đặc điểm của thuật ngữ?

Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm.

B. Thuật ngữ không có tính biểu cảm.

C. Cả A, B đều đúng.

D. Cả A, B đều sai.




Về nguyên tắc, trong một lĩnh vực khoa học, công nghệ nhất định, mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm, và ngược lại, mỗi khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ.
Thuật ngữ không có tính biểu cảm

2. Ghi nhớ: SGK/89


III. Luyện tập:
Vận dụng kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Toán học, Vật lí, Hoá học, Sinh học, để tìm thuật ngữ thích hợp với mỗi chỗ trống. Cho biết mỗi thuật ngữ vừa tìm được thuộc lĩnh vực khoa học nào.

Bài 1

- Lùc lµ t¸c dông ®Èy, kÐo cña vËt nµy lªn vËt kh¸c.
- X©m thùc lµm huû ho¹i dÇn dÇn líp ®Êt ®¸ phñ trªn mÆt ®Êt do c¸c t¸c nh©n: giã, b¨ng hµ, n­íc ch¶y,..
- HiÖn t­îng ho¸ häc lµ hiÖn t­îng trong ®ã cã sinh ra chÊt míi.
- Tr­êng tõ vùng lµ tËp hîp nh÷ng tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa.
- Di chØ lµ n¬i cã dÊu vÕt c­ tró vµ sinh sèng cña ng­êi x­a.
- Thô phÊn lµ h¹t phÊn tiÕp xóc víi ®Çu nhuþ.
- L­u l­îng lµ l­îng n­íc ch¶y qua mÆt c¾t ngang lßng s«ng ë mét ®iÓm nµo ®ã, trong mét gi©y ®ång hå. §¬n vÞ ®o: m3/s.
- Träng lùc lµ lùc hót cña Tr¸i §Êt.
- KhÝ ¸p lµ søc Ðp cña khÝ quyÓn lªn bÒ mÆt Tr¸i §Êt.
- §¬n chÊt lµ nh÷ng chÊt do mét nguyªn tè hãa häc cÊu t¹o nªn.
- ThÞ téc phô hÖ lµ thÞ téc theo dßng hä ng­êi cha, trong ®ã nam cã quyÒn h¬n n÷.
- §­êng trung trùc lµ ®­êng th¼ng vu«ng gãc víi mét ®o¹n th¼ng t¹i ®iÓm gi÷a cña ®o¹n Êy.
Đọc đoạn trích sau đây:

Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối, tim ta làm ngọn lửa
Trong đoạn trích này, "điểm tựa" có được dùng như một thuật ngữ vật lí hay không? ở đây, nó có nghĩa gì?
Bài 2
Trong hoá học, thuật ngữ "hỗn hợp" được định nghĩa là "nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hoá hợp thành một chất khác", còn từ "hỗn hợp" hiểu theo nghĩa thông thường là "gồm nhiều thành phần trong đó mỗi thành phần vẫn không mất tính chất riêng của mình".
? Cho biết trong hai câu sau đây, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một thuật ngữ, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một từ thông thường.
Nước tự nhiên ở ao, hồ, sông, biển,.là một hỗn hợp.
Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.
? H·y ®Æt c©u víi tõ hçn hîp dïng theo nghÜa th«ng th­êng.

Bài 3


Bài 4


Bài 5

Cho các thuật ngữ, em hãy sắp xếp theo nhóm (môn học):
tác phẩm, giá trị hiện thực, đa thức, thụ phấn, kiệt tác, di truyền, file, tam giác, góc, cạnh, vi rút, đơn thức, đường cao, fire wall, giá trị nhân đạo, nhiễm sắc thể, internet.
- đa thức
- tam giác
- góc
- cạnh
-đường cao
- đơn thức
-tác phẩm
-giá trị
hiện thực
-kiệt tác
-giá trị
nhân đạo
Văn học
Tin học

Sinh vật

Toán học

- Vi rut
-thụ phấn
-di truyền
-nhiễm
sắc thể
- file
- vi rút
-fire wall
-internet
Em hãy viết 3 đến 4 câu văn có sử dụng một trong các thuật ngữ sau:
tác phẩm, giá trị hiện thực, kiệt tác, giá trị nhân đạo.
Bài 6
Hướng dẫn học ở nhà
- Học thuộc ghi nhớ.
- Soạn bài: Miêu tả trong văn bản tự sự