Bài 6. Thuật ngữ

Giáo viên thực hiện: Vương Thị Ngọc Hồi - Đơn vị : Tổ Khoa học xã hội - Trường Trung học cơ sở Cộng Hoà.
Nhiệt liệt chào Mừng
Các thầy, cô giáo về dự tiết học
Môn ngữ văn 9

Giáo viên : Mai Diệu Thuý
Thuật ngữ

Tiết 29:
I.Thuật ngữ là gì?


1.Ví dụ

Thuật ngữ

1/ So sánh hai cách giải thích sau đây về nghĩa của từ "nước" và
từ "muối".
a/ Cách 1:
Nước là chất lỏng không màu, không mùi, có trong sông, hồ, biển.
-Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường tách từ nước biển, dùng để ăn.
b/ Cách 2:
- Nước là hợp chất của các nguyên tố hi-đrô và ô xi, có công thức là H2O
- Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.

Cách 1: Cách giải thích nghĩa của từ ngữ thông thường(dựa vào đặc tính bên ngoài của sự vật, theo cảm tính của con người)
Nhận xét:
Cách 2: Cách giải thích nghĩa của thuật ngữ (dựa vào đặc tính bên trong của sự vật, giải thích bằng nghiên cứu khoa học)

Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10

2/ Đọc những định nghĩa sau đây và trả lời câu hỏi.
Nhận xét:
a/
Địa lí
Hóa học
Ngữ văn
Toán học
b/
Những thuật ngữ này chủ yếu được dùng trong văn bản về khoa học, công nghệ.
I.Thuật ngữ là gì?
1.Ví dụ


Thuật ngữ là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ, thường được dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ.
2.Kết luận
Thuật ngữ

I.Thuật ngữ là gì?
1.Ví dụ
2.Kết luận

II.Đặc điểm của
thuật ngữ
1.Ví dụ

Thuật ngữ

2/ Thử tìm xem trong các thuật ngữ ở mục I.2 sau đây còn có nghĩa nào khác không?
- Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
- Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
- ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
- Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10

1. Các thuật ngữ ở mục I.2 không có nghĩa nào khác
Chỉ có một nghĩa
2. Nhận xét sắc thái biểu cảm của từ "muối" ở 2 ví dụ sau:
a/ Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước.
b/ Tay nâng chén muối đĩa gừng,
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.
(Ca dao)
Nhận xét
a/ Từ "muối" không có sắc thái biểu cảm
b/ Từ "muối" có sắc thái biểu cảm

Chỉ tình cảm sâu đậm của con người
Toán học:
- §­êng trßn, h×nh chãp côt, ®­êng kÝnh, ®­êng cao, chøng minh, ...
Địa lí:
- Nguyệt thực, nhật thực, trái đất, quỹ đạo, sông, hồ, ...
Văn học:
- Tác phẩm, nhân vật, nghệ thuật, khái niệm, nội dung, ...
Tin học:
- Con chuét, bµn phÝm, æ cøng, ®Üa mÒm, cöa sæ, vi rót, ...
Bài tập nhanh:
Vì sao thuật ngữ thị trường trong kinh tế học và thị trường trong quang học lại biểu thị những khái niệm khác nhau?
Trong trường hợp này, có thể coi đây là một hiện tượng đồng âm do sự trùng lặp ngẫu nhiên về vỏ âm thanh. Nghĩa này nhập vào hệ thống thuật ngữ của lĩnh vực quang học biểu thị một khái niệm mới trong lĩnh vực quang học .Vì thế hai thuật ngữ thị trường không vi phạm nguyên tắc "một thuật ngữ- một khái niệm"
I.Thuật ngữ là gì?
1.Ví dụ
2.Kết luận

II.Đặc điểm của thuật ngữ
1.Ví dụ

Thuật ngữ

- Về nguyên tắc, trong mỗi lĩnh vực khoa học, công nghệ nhất định, mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm, và ngược lại, mỗi khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ(có tính chính xác cao)
-Thuật ngữ không có tính biểu cảm.
I.Thuật ngữ là gì?
1.Ví dụ
2.Kết luận

II.Đặc điểm của
thuật ngữ
1.Ví dụ

2. Kết luận
Thuật ngữ

III. Luyện tập:
Bài 1: Vận dụng kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử. Địa lí, Toán học, Vật lí, Hoá học, Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp với mỗi ô trống. Cho biết mỗi thuật ngữ vừa tìm được thuộc lĩnh vực khoa học nào?
1. /... / là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.
2. /... / là làm huỷ hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân gió, băng hà, nước chảy ...
3. /... / là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới.
4. /... / là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
5. /... / là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.
6. /... / là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy.
7. /... / là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo: m3/s.
8. /... / là lực hút của trái đất.
9. /... / là sức ép của khí quyển lên bề mặt trái đất.
10. /.../ là những chất do một nguyên tố Hóa học cấu tạo nên
11. /... / là thị tộc theo dòng họ người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ.
12. /... / là đường thẳng vuông góc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn ấy
1./ ......./ là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.


2. / ............../ là làm huỷ hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân gió, băng hà, nước chảy .


..
3. / ............................/ là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới.
Vật lí
Địa lí
Hóa học
Lực
Xâm thực
Hiện tượng hoá học
4. / ......................./ là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.


5./ ................/ là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.

6./.................. / là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy.


Lịch Sử
Sinh học
Ngữ văn
Trường từ vựng
Di chỉ
Thụ phấn
Bài 2: Đọc đoạn trích sau:
Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối, tim ta làm ngọn lửa!
(Tố Hữu, Chào xuân 67)
Trong đoạn trích này, điểm tựa có được dùng như một thuật ngữ Vật lí hay không? ở đây, nó có ý nghĩa gì?
*/ Trong đoạn trích "điểm tựa" không được dùng như một thuật ngữ, ở đây "điểm tựa" chỉ nơi làm chỗ dựa chính, nơi gửi gắm niềm tin và hi vọng của nhân loại (được ví như điểm tựa của đòn bẩy)
Gợi ý: Điểm tựa nghĩa là điểm cố định của một đòn bẩy, thông qua đó lực tác động được truyền tới lực cản.
Bài 3:
Hỗn hợp theo nghĩa thuật ngữ: là nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hoá hợp thành một chất khác.
Hỗn hợp theo nghĩa thông thường: là gồm có nhiều thành phần trong đó, mỗi thành phần vẫn không mất tính chất riêng của nó.
Trong 2 câu dưới đây, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một thuật ngữ, hỗn hợp nào được dùng như một từ thông thường?
Nước tự nhiên ở ao, hồ, sông, biển,...là một hỗn hợp.
b. Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.
Thuật ngữ
Từ thông thường
Đặt câu:
-Phái đoàn quân sự hỗn hợp bốn bên.
-Lực lượng hỗn hợp của Liên hợp quôc.
-Thức ăn gia súc hỗn hợp.
Trong bài hôm nay các em cần nắm được nội dung chính sau:
Thuật ngữ
Là từ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ
Thường dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ
1/
2/

Đặc điểm của thuật ngữ
Chỉ biểu thị một khái niệm
(có tính chính xác cao)
Không có tính biểu cảm

Hướng dẫn về nhà
- Làm những bài tập còn lại.
- Học thuộc ghi nhớ.
- Chuẩn bị bài tiếp theo: Tiết sau trả bài số 1. Về nhà đọc lại đề và xây dựng lại dàn bài chi tiết.
Tiết học kết thúc
Xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo cùng các em học sinh