Bài 6. Thuật ngữ

THUẬT NGỮ



Câu 1: Hãy nêu các cách phát triển số lượng từ ngữ tiếng Việt ?



KIỂM TRA BÀI CŨ




Câu 2: Trong những từ sau đây, từ nào mượn của tiếng Hán,từ nào mượn của các ngôn ngữ châu Âu: Mãng xà, xà phòng,biên phòng,ca nô,ra-đi-ô, tham ô , phê bình.
Hoa : cơ quan sinh sản hữu tính của cây hạt kín, thường có màu sắc và hương thơm.
Trường từ vựng : là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
TIẾT 29 - THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1/ Xét ví dụ:Sgk/87,88
-Vídụ 1: So sánh 2 cách giải thích sau đây về nghĩa của từ nước và từ muối.
Cách 1:- Nước là chất lỏng không màu, không mùi có trong sông, hồ, biển…
-Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường tách ra từ nước biển, dùng để ăn.
Cách 2:- Nước là hợp chất của các nguyên tố hi-đrô và ôxi, có công thức H2O .
- Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1/ Xét ví dụ: :Sgk/87,88
-Vídụ 1
* Nhận xét:
Cách 1: Là cách giải thích dựa vào những đặc tính bên ngoài của sự vật được hình thành trên cơ sở những kinh nghiệm, có tính chất cảm tính.
Cách 2: Dựa vào đặc tính bên trong của sự vật không thể nhận biết qua cảm tính mà phải qua sự nghiên cứu khoa học mới biết được.
Hãy cho biết cách giải thích nào không thể hiểu được nếu thiếu kiến thức về hóa học?
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ ?
1. Xét ví dụ:
- Vídụ 1
- Ví dụ 2: Đọc những định nghĩa sau:
Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.
ĐỊA LÝ
TIẾNG VIỆT
HOÁ HỌC
TOÁN HỌC
Những từ ngữ được định nghĩa chủ yếu được dùng trong loại văn bản nào?
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ ?
1/ Xét ví dụ:Sgk/87,88
-Ví dụ 1:
-Ví dụ 2:
* Nhận xét: Những từ ngữ được định nghĩa chủ yếu được dùng trong các văn bản khoa học công nghệ.
2/Kết luận: Thuật ngữ là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học,
công nghệ thường được dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ.
*Ghi nhớ1:Sgk/ T 88
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
1.Xét ví dụ 1.
Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
1.Xét ví dụ 1.
*Nhận xét:
- Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm, ngược lại mỗi khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ.

Ví dụ
Em hãy tìm thuật ngữ cho khái niệm sau:
……là những chất do một nguyên tố hóa học cấu tạo nên.
…là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
Đơn chất
Trường từ vựng
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
1.Xét ví dụ 1.
*Nhận xét:
- Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm, ngược lại mỗi khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ.

THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
1.Xét ví dụ 1.
2.Xét ví dụ 2: (Thảo luận 2 phút)
Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước.

b. Tay nâng chén muối đĩa gừng,
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.
(Ca dao)


ĐÁP ÁN
Thuật ngữ
mang tính biểu cảm
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
2/ Kết luận:Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm, ngược lại mỗi khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ.
Thuật ngữ không mang tính biểu cảm.

*Ghi nhớ 2:(Sgk/89)
1.Xét ví dụ 1
2.Xét ví dụ 2
*Nhận xét: Từ muối trong ví dụ b có sắc thái biểu cảm.
Cho biết từ “hoa” trong 2 câu sau đây từ “hoa” nào mang tính biểu cảm?
1. Hoa : cơ quan sinh sản hữu tính của cây hạt kín, thường có màu sắc và hương thơm.
2. Nỗi mình thêm tức nỗi nhà
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng.
Nhận xét:
Từ “Hoa” trong câu 1 là thuật ngữ
Từ “Hoa” trong câu 2 mang tính biểu cảm.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
1- Nhận định nào nói đúng đặc điểm của thuật ngữ?
A. Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm.
B. Thuật ngữ không có tính biểu cảm.
C. Thuật ngữ có tính biểu cảm
D. Cả A và C đều đúng
2. Tìm thuật ngữ trong câu sau:
Trong sinh học, vi – rút có nghĩa là một sinh vật nhỏ ,
đơn giản, chưa có cấu tạo tế bào, gây ra các bệnh truyền nhiễm.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:
Bài tập 1: Vận dụng các kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Toán học, Vật lý, Hoá học, Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp điền vào chổ trống. Và cho biết thuật ngữ đó thuộc lĩnh vực khoa học nào?
1. Lực
là tác dụng đẩy,kéo của vật này lên vật khác.
2. Xâm thực:
là hiện tượng làm huỷ hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân: gió, băng hà,nước chảy..
3.Hiện tượng hoá học:
là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới.
là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy
4. Di chỉ
là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.
Bài tập 1/89
III- LUYỆN TẬP
5. Thụ phấn
7. Lưu lượng
là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ.Đơn vị đo:m/s
6. Trọng lực
là lực hút của Trái Đất
8. Khí áp
là sức ép của khí quyển lên bề mặt Trái Đất.
là đường thẳng vuông gốc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn ấy.
9. Thị tộc phụ hệ
là thị tộc theo dòng họ người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ.
Bài tập 1/90
III- LUYỆN TẬP
10. Đường trung trực
Đọc đoạn trích:
“Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối, tim ta làm ngọn lửa!”
(Tố Hữu, Chào xuân 67)
-Điểm tựa (thuật ngữ vật lý):điểm cố định của một đòn bẩy, thông qua đó lực tác động được truyền tới lực cản .
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:
Bài tập 1/89
Bài tập 2/90
-Điểm tựa ở trong khổ thơ này là chỗ dựa chính, là niềm tin.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:
Bài tập 1/89
Bài tập 2/90
Bài tập 3/90
Trong hoá học, thuật ngữ hỗn hợp được định nghĩa là” nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hoá hợp thành chất khác”,còn từ hỗn hợp hiểu theo nghĩa thông thường là “ gồm có nhiều thành phần trong đó mỗi thành phần vẫn không mất tính chất riêng của mình”
Cho biết trong 2 câu sau đây, trường hợp nào “ hỗn hợp” được dùng như một thuật ngữ, trường hợp nào “ hỗn hợp” được dùng như một từ thông thường?
a. Nước tự nhiên ở ao,hồ,sông ,biển….là một hỗn hợp.
b. Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.
a/Thuật ngữ
b/Theo nghĩa thông thường
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:
Bài 1/89
Bài 2/90
Bài 3/90
Hãy đặt câu với từ hỗn hợp theo nghĩa
thông thường.
- Thức ăn gia súc là thức ăn hỗn hợp.
- Đội quân nhà Thanh là đội quân hỗn hợp.


- Định nghĩa từ cá của sinh học: Cá là động vật có xương sống, ở dưới nước; bơi bằng vây, thở bằng mang…
-Theo cách hiểu thông thường của người Việt, khi ta nói cá voi, cá heo, cá sấu…nghĩa là ta gọi tên bằng “trực giác” vì thấy môi trường sống của chúng là “ở dưới nước” và không nhất thiết phải thở bằng mang.
Bài tập 4/90
Bài tập 5/90
-Trong kinh tế học, thuật ngữ thị trường (thị:chợ-yếu tố Hán Việt) chỉ nơi thường xuyên tiêu thụ hàng hóa.
- Còn trong quang học(phân ngành vật lý nghiên cứu về ánh sáng và tương tác của ánh sáng với vật chất), thị trường (thị: thấy-yếu tố Hán Việt) chỉ phần không gian mà mắt có thể quan sát được.
 Đây là hiện tượng đồng âm khôngcó vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ một khái niệm đã nêu ở phần ghi nhớ .Vì mỗi từ được dùng ở một lĩnh vực riêng.
IV/HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Về nhà xem lại lí thuyết.
- Đặt câu có thuật ngữ
- Học thuộc ghi nhớ.
-Hoàn tất các bài tập
- Xem bài: Trau dồi vốn từ
Tại sao phải trau dồi vốn từ ?.
Trau dồi vốn từ giúp ta điều gì?.
Xem bài tập , làm bài tập sgk.
TIẾT HỌC KẾT THÚC