Bài 6. Thuật ngữ

Chào mừng các thầy cô về dự giờ
môn Ngữ văn lớp 9B
Giáo viên: Đặng Thị Vân Hằng
Trường THCS Lê Quý Đôn
Tiết 29: Thuật ngữ

KIỂM TRA BÀI CŨ:
? Nêu các cách phát triển từ vựng tiếng Việt?
? Hãy tạo ba từ mới theo mô hình X + trường? Giải thích nghĩa của một trong 3 từ đó?

Các cách phát triển
từ vựng
Phát triển nghĩa của
từ ngữ
Phát triển số lượng
từ ngữ
Thêm nghĩa
Chuyển nghĩa
Tạo từ ngữ mới
Vay mượn
- Ba từ mới theo mô hình: x + trường:
thương trường, lâm trường, ngư trường
Ngữ liệu 1:
Cách 1:
- Nước là chất lỏng không màu, không mùi, có trong sông, hồ, biển,…
-Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường tách ra từ nước biển, dùng để ăn.
Cách 2:
-Nước là hợp chất của các nguyên tố Hi-đrô và ôxi, có công thức là H2O .
-Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.
Ngữ liệu 2:
Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.
ĐỊA LÝ
TIẾNG VIỆT
HOÁ HỌC
TOÁN HỌC
Ngữ liệu 2:
- Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
- Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
- Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.
Ngữ liệu:
a. Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước.

b. Tay nâng chén muối đĩa gừng,
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.
(Ca dao)



Thuật ngữ
mang tính biểu cảm
Bài tập nhanh:
? Cho biết từ “ hoa” trong 2 câu sau đây từ “ hoa” nào là thuật ngữ, từ hoa nào mang tính biểu cảm?
1. Hoa : cơ quan sinh sản hữu tính của cây hạt kín, thường có màu sắc và hương thơm.
2. Nỗi mình thêm tức nỗi nhà
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng.
Lực
- ….........là tác dụng đẩy,kéo của vật này lên vật khác.
Xâm thực
- ...................là làm huỷ hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân gió, băng hà, nước chảy...
Hiện tượng hoá học
- ..............................…...là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới.
Trường từ vựng
- ............................... là tập hợp những từ ít nhất một nét chung về nghĩa.
Di chỉ
- .............là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.
III - LUYỆN TẬP:
Bài 1: Vận dụng các kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Toán học, Vật lý, Hoá học, Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp điền vào chỗ trống. Và cho biết thuật ngữ đó thuộc lĩnh vực khoa học nào?
(Vật lý)
(Địa lý)
(Hóa học)
(Ngữ văn)
(Lịch sử)
Thảo luận nhóm: 3’
Nhóm 1,2 (tổ 1): bài 2
Nhóm 3,4 (tổ 2): bài 3
Nhóm 5,6 (tổ 3): bài 5
Bài 2: Đọc đoạn trích sau đây:
Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối tim ta là ngọn lửa!
(Tố Hữu, Chào xuân 67)
Điểm tựa (vật lí): điểm cố định của một đòn bẩy, thông qua đó lực tác động được truyền tới lực cản.
Điểm tựa: là chỗ dựa chính, là niềm tin.
không phải là thuật ngữ
Bài 3:
Trong hoá học, thuật ngữ “hỗn hợp” được định nghĩa là” nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hoá hợp thành một chất khác”,còn từ “hỗn hợp” được hiểu theo nghĩa thông thường là “gồm có nhiều thành phần trong đó mỗi thành phần vẫn không mất tính chất riêng của mình”.
Cho biết trong 2 câu sau đây, trường hợp nào “ hỗn hợp” được dùng như một thuật ngữ, trường hợp nào “ hỗn hợp” được dùng như một từ thông thường?
a. Nước tự nhiên ở ao,hồ,sông ,biển,….là một hỗn hợp.
b. Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.
=> Từ hỗn hợp trong câu a là thuật ngữ.
Từ hỗn hợp trong câu b là từ được hiểu theo nghĩa thông thường.
Bài tập 5 / 90
Bài 5:
Trong kinh tế học, thuật ngữ “thị trường” chỉ nơi thường xuyên tiêu thụ hàng hóa, còn trong quang học, thuật ngữ “thị trường” chỉ phần không gian mà mắt có thể quan sát được.
Hiện tượng đồng âm này có vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm đã nêu ở phần Ghi nhớ không? Vì sao?
=> Hiện tượng đồng âm này không vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm đã nêu ở phần Ghi nhớ. Vì 2 thuật ngữ này thuộc hai lĩnh vực khác nhau, mà về nguyên tắc, trong một lĩnh vực khoa học công nghệ nhất định, mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm và ngược lại.
Câu1:Thuật ngữ là gì?
A. Là từ ngữ thể hiện những kinh nghiệm, cảm tính.
B. Là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ .
C. Là những từ ngữ có tính đa nghĩa.
D. Là những từ ngữ được dùng trong các văn bản thông thường.
Bài tập củng cố:
Câu 2:Nhận định nào nói đúng nhất về đặc điểm của thuật ngữ ?
A. Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm.
B. Thuật ngữ không có tính biểu cảm.
C. Thuật ngữ có tính biểu cảm
D. Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm; thuật ngữ không có tính biểu cảm.
Thuật ngữ
Khái niệm

biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ

dùng trong văn bản khoa học, công nghệ
Đặc điểm

một thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm

không có tính biểu cảm
Hướng dẫn về nhà:

- Học bài theo nội dung bài học.
- Hoàn thành bài tập 1, 4.
- Viết đoạn văn ngắn ( từ 5 – 7 câu) có sử dụng thuật ngữ.
- Soạn bài: “Trau dồi vốn từ”:
+ Đọc và tìm hiểu ngữ liệu trong SGK/99, trả lời các câu hỏi trong SGK.
+ Tìm hiểu về các cách để trau dồi vốn từ, làm tăng vốn từ cho bản thân.
+ Xem trước bài tập.