Bài 6. Thuật ngữ

Ngữ Văn 9
Chào mừng quý thầy cô về dự tiết học!
KIỂM TRA BÀI CŨ:
1. Nêu các cách làm phát triển từ vựng Tiếng Việt? Cho ví dụ ?

2. Em hãy tìm những từ ngữ mới thời gian gần đây được cấu tạo trên cơ sở từ “môi trường ”?
Có 3 cách làm phát triển từ vựng:
+ Phát triển nghĩa của từ dựa vào nghĩa gốc.
+ Tạo từ ngữ mới.
+ Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài.
T©y H­ng, ngày 27 tháng 9 năm 2012
Tiết 29 – Tiếng Việt:
THUẬT NGỮ
TIẾT 29: THUẬT NGỮ
I.THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1.Vídụ 1: So sánh 2 cách giải thích sau đây về nghĩa của từ nước và từ muối.
a, Cách thứ 1:
- Nước là chất lỏng không màu, không mùi có trong sông, hồ, biển…
-Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường tách ra từ nước biển, dùng để ăn.
b, Cách thứ 2:
-Nước là hợp chất của các nguyên tố Hi-drô và ôxi, có công thức H2O .
-Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.
I.THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1. Vídụ 1:
* Nhận xét:
Cách 1 là cách giải thích dựa vào những đặc tính bên ngoài của sự vật được hình thành trên cơ sở những kinh nghiệm, có tính chất cảm tính.
Cách 2 dựa vào đặc tính bên trong của sự vật không thể nhận biết qua cảm tính mà phải qua sự nghiên cứu khoa học mới biết được.

THUẬT NGỮ
I.THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1. Ví dụ 1:
2. Ví dụ 2:
Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.
ĐỊA LÝ
TIẾNG VIỆT
HOÁ HỌC
TOÁN HỌC
THUẬT NGỮ
THUẬT NGỮ
I .THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
VÍ DỤ: Hướng tới xã hội giao thông an toàn
8:10 PM Thứ năm, ngày 01 tháng bảy năm 2012- Chuyên mụcGiáo dục|

Honda Việt Nam tổ chức nhiều chương trình như "Tôi yêu Việt Nam" nhằm giáo dục an toàn giao thông cho giới trẻ; hướng dẫn kỹ năng lái xe an toàn cho khách hàng và chia sẻ giáo trình đào tạo lái xe mô tô hạng A1. Đầu tháng 6, chương trình giáo dục an toàn giao thông (ATGT) mang tên “Tôi yêu Việt Nam” phiên bản 2011 do Công ty Honda Việt Nam phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam và Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia đã được phát sóng trên kênh VTV1 và VTV3 với những bài học an toàn giao thông hấp dẫn, gần gũi với các bạn trẻ. Phiên bản năm 2011 có tựa đề là “Tiểu thư giao thông” và được lên sóng đều đặn trong các khung giờ: 19h55 thứ 7 và phát lại vào lúc 10h40 chủ nhật trên VTV3; 7h20 trên VTV1 thứ 4, 5 và 6 hàng tuần. …..
(Cẩm Ly)
Hướng tới xã hội giao thông an toàn
8:10 PM Thứ năm, ngày 01 tháng bảy năm 2012- Chuyên mụcGiáo dục|

Honda Việt Nam tổ chức nhiều chương trình như "Tôi yêu Việt Nam" nhằm giáo dục an toàn giao thông cho giới trẻ; hướng dẫn kỹ năng lái xe an toàn cho khách hàng và chia sẻ giáo trình đào tạo lái xe mô tô hạng A1. Đầu tháng 6, chương trình giáo dục an toàn giao thông (ATGT) mang tên “Tôi yêu Việt Nam” phiên bản 2010 do Công ty Honda Việt Nam phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam và Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia đã được phát sóng trên kênh VTV1 và VTV3 với những bài học an toàn giao thông hấp dẫn, gần gũi với các bạn trẻ. Phiên bản năm 2011 có tựa đề là “Tiểu thư giao thông” và được lên sóng đều đặn trong các khung giờ: 19h55 thứ 7 và phát lại vào lúc 10h40 chủ nhật trên VTV3; 7h20 trên VTV1 thứ 4, 5 và 6 hàng tuần. …..
(Cẩm Ly)
Bài 1/ 89/sgk: Vận dụng các kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Toán học, Vật lý, Hoá học, Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp điền vào chỗ trống. Và cho biết thuật ngữ đó thuộc lĩnh vực khoa học nào?
……………: là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.
…………….: là làm hủy hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân: gió, băng hà, nước chảy ….
………………………..: là hiện tượng trong đó sinh ra chất mới.
…………….................: là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
………………: là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.
……………….: là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với bầu nhụy.
………………..: là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo: m3/s
1. Ví dụ 1:
Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.
II.ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
- Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.
 Thuật ngữ này không còn có nghĩa nào khác.
a, Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước.
b, Tay nâng chén muối đĩa gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.
(Ca dao)
Từ muối trong ví dụ nào cón sắc thái biểu cảm?
Em hiểu câu ca dao này có ý nghĩa gì?
2. Ví dụ 2:
II.ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
Từ xuân nào sau đây là thuật ngữ:
a. Ôi, những nàng xuân rất dịu dàng.
b. Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân.
c. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội.
d. Xuân: có nghĩa là năm, dùng để tính thời
gian trôi qua hay tuổi con người.
Bài tập trắc nghiệm
d
I.THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II.ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III. LUYỆN TẬP:
THUẬT NGỮ
Bài 2/90/sgk : Đọc đoạn trích sau:
“Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối tim ta làm ngọn lửa”
(Tố Hữu – Chào xuân 67)
Từ “điểm tựa” ở đoạn trích trên có được dùng như một thuật ngữ vật lý không?
“Điểm tựa” ở đây có nghĩa gì?
-“Điểm tựa”(thuật ngữ Vật lý): Điểm cố định của một đòn bẩy thông qua đó lực tác động được truyền tới lực cản.
- “Điểm tựa” (trong đoạn trích) không được dùng như thuật ngữ, mà “điểm tựa” chỉ nơi làm chỗ dựa chính.
Bài 3/90/sgk:
Hỗn hợp (hóa học): là “nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hóa hợp thành một chất khác”.
Hỗn hợp (nghĩa thông thường): “gồm có nhiều thành phần trong đó mỗi thành phần vẫn không mất tính chất riêng của mình”.
Vậy cho biết hai câu sau, câu nào “hỗn hợp” là thuật ngữ? Câu nào “hỗn hợp” là nghĩa thông thường?
Nước tự nhiên ở ao, hồ, sông, biển …. là một hỗn hợp.

Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.

Đặt câu với từ “hỗn hợp” hiểu theo nghĩa thông thường?
Bài 4/90/sgk
- Định nghĩa từ cá của sinh học: Cá là động vật có xương sống, ở dưới nước; bơi bằng vây, thở bằng mang…
-Theo cách hiểu thông thường của người Việt, khi ta nói cá voi, cá heo, cá sấu…nghĩa là ta gọi tên bằng “trực giác” vì thấy môi trường sống của chúng là “ở dưới nước” và không nhất thiết phải thở bằng mang.
Bài 5/90/sgk
Thị trường (thuật ngữ trong kinh tế học): nơi thường xuyên tiêu thụ hàng hóa. (Thị: chợ - yếu tố Hán Việt)
Thị trường (thuật ngữ trong vật lí): Chỉ phần không gian mà mắt có thể quan sát được. (Thị: thấy - yếu tố Hán Việt)
Hiện tượng đồng âm này có vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm đã nêu ở ghi nhớ không? Vì sao?
 Không vi phạm vì hai thuật ngữ này được dùng ở hai lĩnh vực khoa học riêng biệt chứ không phải ở cùng một lĩnh vực.
Em hãy giải thích các thuật ngữ sau:
Môi trường:
Bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và thiên nhiên."
Công nghệ môi trường:
"Công nghệ môi trường là tổng hợp các biện pháp vật lý, hoá học, sinh học nhằm ngăn ngừa và xử lý các chất độc hại phát sinh từ quá trình sản xuất và hoạt động của con người. Công nghệ môi trường bao gồm các tri thức dưới dạng nguyên lý, quy trình và các thiết bị kỹ thuật thực hiện nguyên lý và quy trình đó".
TIẾT 29: THUẬT NGỮ
Chơi trò chơi tiếp sức (2 phút)
Tìm các thuật ngữ có liên quan đến môi trường sống của con người ?
Nhóm1: Nhóm hoa học trò
Nhóm 2: Nhóm sơn ca
Nhóm 3: Nhóm học tập

IV.HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Về nhà xem lại lí thuyết.
- Đặt câu có thuật ngữ
- Học thuộc ghi nhớ.
-Hoàn tất các bài tập
- Xem bài: Trau dồi vốn từ
Tại sao phải trau dồi vốn từ ?.
Trau dồi vốn từ giúp ta điều gì?.
Xem bài tập , làm bài tập sgk.
CHÂN THÀNH CẢM ƠN THẦY CÔ