Bài 6. Thuật ngữ

TRƯỜNG THCS THÁI TRỊ
Ngữ Văn 9
Chào mừng quý thầy cô về dự tiết học!
KIỂM TRA BÀI CŨ:
1. Nêu các cách làm phát triển từ vựng Tiếng việt?
2. Em hãy tìm những từ ngữ mới thời gian gần đây được cấu tạo trên cơ sở từ “môi trường”.
? So sánh hai cách diễn đạt
- Nước là chất lỏng không màu, không mùi, có trong sông, hồ, biển
- Nước là hợp chất của các nguyên tử hi-đrô và ôxi, có công thức là H2O
- Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường được tách từ nước biển, dùng để ăn
- Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít

* Nhận xét:
Cách 1 là cách giải thích dựa vào những đặc tính bên ngoài của sự vật được hình thành trên cơ sở những kinh nghiệm, có tính chất cảm tính.
Cách 2 dựa vào đặc tính bên trong của sự vật không thể nhận biết qua cảm tính mà phải qua sự nghiên cứu khoa học mới biết được.
- Nước là chất lỏng không màu, không mùi, có trong sông, hồ, biển
- Nước là hợp chất của các nguyên tử hi-đrô và ôxi, có công thức là H2O
- Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường được tách từ nước biển, dùng để ăn
- Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít
Cách giải thích nghĩa của từ ngữ thông thường.
Cách giải thích của thuật ngữ

2. Ví dụ 2:
Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.
ĐỊA LÝ
TIẾNG VIỆT
HOÁ HỌC
TOÁN HỌC
- Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hòa tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc
- Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít
-Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó
- Phân số thập phân là phân số mà mẫu là lũy thừa của mười
Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm
a. Muối là một hợp chất có thể hòa tan trong nước
b. Tay nâng chén muối đĩa gừng
Gừng cay, muối mặn xin đừng quên nhau
không có sắc thái biểu cảm, không gợi lên ý nghĩa bóng bẩy
chỉ tình cảm sâu đậm của con người - nó là 1 ẩn dụ.
-> Thuật ngữ
Thuật ngữ không có tính biểu cảm.

Bài 1: Vận dụng các kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Toán học, Vật lý, Hoá học, Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp điền vào chỗ trống. Và cho biết thuật ngữ đó thuộc lĩnh vực khoa học nào?
……………: là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.
…………….: là làm hủy hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân: gió, băng hà, nước chảy ….
………………………..: là hiện tượng trong đó sinh ra chất mới.
…………….................: là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
………………: là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.
……………….: là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với bầu nhụy.
………………..: là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo: m3/s
Bài 2: Đọc đoạn trích sau:
“Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối tim ta làm ngọn lửa”
Tố Hữu – Chào xuân 67
Từ “điểm tựa” ở đoạn trích trên có được dùng như một thuật ngữ vật lý không?
“Điểm tựa” ở đây có nghĩa gì?
-“Điểm tựa”(thuật ngữ Vật lý): Điểm cố định của một đòn bẩy thông qua đó lực tác động được truyền tới lực cản.
- “Điểm tựa” (trong đoạn trích) không được dùng như thuật ngữ, mà “điểm tựa” chỉ nơi làm chỗ dựa chính.
Bài 3:
Hỗn hợp (hóa học): là nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hóa hợp thành một chất khác.
Hỗn hợp (nghĩa thông thường): gồm có nhiều thành phần trong đó mỗi thành phần vẫn không mất tính chất riêng của mình.
Vậy cho biết hai câu sau, câu nào “hỗn hợp” là thuật ngữ? Câu nào “hỗn hợp” là nghĩa thông thường?
Nước tự nhiên ở ao, hồ, sông, biển …. Là một hỗn hợp.

Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.

Đặt câu với từ “hỗn hợp” hiểu theo nghĩa thông thường?
Ví dụ: Đây là loại thức ăn hỗn hợp nhằm thúc đẩy sự tăng trưởng của các loại gia cầm.
Bài 5.
Thị trường (thuật ngữ trong kinh tế học): nơi thường xuyên tiêu thụ hàng hóa. (Thị: chợ - yếu tố Hán Việt)
Thị trường (thuật ngữ trong vật lí): Chỉ phần không gian mà mắt có thể quan sát được. (Thị: thấy - yếu tố Hán Việt)
Hiện tượng đồng âm này có vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm đã nêu ở ghi nhớ không? Vì sao?
 Không vi phạm vì hai thuật ngữ này được dùng ở hai lĩnh vực khoa học riêng biệt chứ không phải ở cùng một lĩnh vực.
Em hãy giải thích các thuật ngữ sau:
Môi trường:
Bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và thiên nhiên."
Công nghệ môi trường:
"Công nghệ môi trường là tổng hợp các biện pháp vật lý, hoá học, sinh học nhằm ngăn ngừa và xử lý các chất độc hại phát sinh từ quá trình sản xuất và hoạt động của con người. Công nghệ môi trường bao gồm các tri thức dưới dạng nguyên lý, quy trình và các thiết bị kỹ thuật thực hiện nguyên lý và quy trình đó".