Bài 6. Thuật ngữ

KIỂM TRA MIỆNG
Câu 1:
Vốn từ vựng tiếng Việt được phát triển qua những cách nào?Cho ví dụ về mỗi cách? 6đ
Câu 2: 1đ
Trong tiếng Việt chúng ta dùng từ mượn của ngôn ngữ nào nhiều nhất?
A- Tiếng Anh B- Tiếng La- tinh
C- Tiếng Pháp D- Tiếng Hán
Câu 3: Em hiểu biết gì về thuật ngữ? 2 đ
TIẾT 28: THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1. Ví dụ:
-Vídụ 1: So sánh 2 cách giải thích sau đây về nghĩa của từ nước và từ muối.
Cách 1:- Nước là chất lỏng không màu, không mùi có trong sông, hồ, biển…
-Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường tách ra từ nước biển, dùng để ăn.
Cách 2:- Nước là hợp chất của các nguyên tố Hi-drô và ôxi, có công thức H2O .
- Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1. Ví dụ:
2- Nhận xét: -Vídụ 1:
Cách 1: Là cách giải thích dựa vào những đặc tính bên ngoài của sự vật được hình thành trên cơ sở những kinh nghiệm, có tính chất cảm tính.
Cách 2: Dựa vào đặc tính bên trong của sự vật không thể nhận biết qua cảm tính mà phải qua sự nghiên cứu khoa học mới biết được.
 Cách 2 giải thích dựa vào kiến thức hóa học
Rèn luyện theo mẫu
C1 Rượu : là chất lỏng, không màu, là thức uống được chế biến từ gạo, có pha với cồn được dùng để uống trong các bữa tiệc, gặp gỡ bạn bè...
 Cách giải thích theo kinh nghiệm và hiểu biết thông thường
C2 Rượu: là chất lỏng, không màu, sôi ở 78,3oc, nhẹ hơn nước, tan vô hạn trong nước (công thức hoá học của rượu : C2H5OH)
 Đây là cách giải thích về rượu có tính khoa học hơn , phải có kiến thức hoá học mới hiểu và giải thích được. Và thường xuất hiện trong các văn bản khoa học

THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1. Ví dụ:
- Vídụ 1:
- Ví dụ 2: Đọc những định nghĩa sau:
Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Ba-zơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
Ví dụ 1:
Ví dụ 2:

Nhận xét ví dụ 2: Địa lí, Hóa học, Ngữ văn, Toán học được định nghĩa chủ yếu được dùng trong các văn bản khoa học công nghệ.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1-Vídụ
2. Nhận xét
3. Kết luận: (Ghi nhớ SGK)
Thuật ngữ là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ thường được dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
1.Xét ví dụ 1.
Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Ba-zơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.
Nhận xét: Các thuật ngữ trên không có nghĩa nào khác thay thế
- Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm, ngược lại mỗi khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ.

Bài tập nhanh
Em hãy tìm thuật ngữ cho khái niệm sau:
……là những chất do một nguyên tố hóa học cấu tạo nên.
…là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
Đơn chất
Trường từ vựng
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
1.Xét ví dụ 1.
2.Xét ví dụ 2: (Thảo luận)
Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước.

b. Tay nâng chén muối đĩa gừng,
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.
(Ca dao)





Thuật ngữ
 Muối trong câu ca dao ngoài nghĩa chỉ muối có tính mặn, có thể hoà tan trong nước thì còn được dùng để thể hiện những vất vả, gian truân mà con người phải nếm trải trong cuộc đời 
Có tính đa nghĩa và mang sắc thái biểu cảm.( Không phải là thuật ngữ)
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
*Ghi nhớ:(SGK)
Đặc điểm quan trọng nhất của thuật ngữ là tính chính xác với các biểu hiện dễ nhận thấy
Về nguyên tắc trong một lĩnh vực khoa học, công nghệ nhất định, mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm và ngược lại mỗi khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ.
Thuật ngữ không có tính biểu cảm
Bài tập mở rộng:
Cho biết từ “hoa” trong 2 câu sau đây từ “hoa” nào mang tính biểu cảm?
1. Hoa : cơ quan sinh sản hữu tính của cây hạt kín, thường có màu sắc và hương thơm.
2. Nỗi mình thêm tức nỗi nhà
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng.
Nhận xét:
Từ “Hoa” trong câu 1 là thuật ngữ
Từ “Hoa” trong câu 2 mang tính biểu cảm.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:
Bài 1: Vận dụng các kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Toán học, Vật lý, Hoá học, Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp điền vào chổ trống. Và cho biết thuật ngữ đó thuộc lĩnh vực khoa học nào?
Trò chơi tiếp sức giữa hai đội
1. Lực
Là tác dụng đẩy,kéo của vật này lên vật khác. ( Vật lí)
2. Xâm thực:
Là làm huỷ hoại dần dần lớp đất đá phủ trên bề mặt đất do các tác .. (Địa lí)
3.Hiện tượng hoá học:
Là hiện tượng trong đó có ...(Hóa Học)
Là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy (Sinh học)
5. Di chỉ
Là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.(Lịch sử)
Bài 1:
III- LUYỆN TẬP
6. Thụ phấn
4-Trường từ vựng:
Là tập hợp những từ … ( Ngữ Văn)
7. Lưu lượng
Là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó trong một giây.(Địa lí)
8. Trọng lực
Là lực hút của trái đất (Vật lí)
9. Khí áp
Là sức ép của khí quyển lên bề mặt ...(Địa lí)
Là đường thẳng vuông gốc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn ấy(Toán học)
11. Thị tộc phụ hệ
Là thị tộc theo dòng họ người cha, tronh đó nam có quyền hơn nữ (Lịch sử)
Bài 1:
III- LUYỆN TẬP
12. Đường trung trực
Là những chất do một nguyên tố hóa học cấu tạo nên (Hóa học)
10. Đơn chất
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:
Bài 1:
Bài 2:
Đọc đoạn trích sau đây:
Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối tim ta là ngọn lửa!

Trong đoạn trích này, điểm tựa có được dùng như một thuật ngữ vật lí không? ở đây nó có nghĩa gì?
Điểm tựa ở trong khổ thơ này là chỗ dựa chính, là niềm tin.
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:
Bài 1:
Bài 2:
Bài 3:
Trong hoá học, thuật ngữ “hỗn hợp” được định nghĩa
là” nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hoá hợp thành chất khác”,còn từ hỗn hợp được hiểu theo nghĩa thông thường là” gồm có nhiều thành phần trong đó mỗi thành phần vẫn không mang tính chất riêng của mình”
Cho biết trong 2 câu sau đây, trường hợp nào “ hỗn hợp” được dùng như một thuật ngữ, trường hợp nào “ hỗn hợp” được dùng như một từ thông thường?
A, Nước tự nhiên ở ao,hồ,sông ,biển….là một hỗn hợp.
B. Đó là một chương trình biểu dĩên hỗn hợp nhiều tiết mục
Thuật ngữ
Theo nghĩa thông thường
THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:
Bài 1:
Bài 2:
Bài 3:
? Hãy đặt câu với từ hỗn hợp theo nghĩa thông thường.
- Thức ăn gia súc là thức ăn hỗn hợp
- Đội quân nhà Thanh là đội quân hỗn hợp

THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:
Tổng kết:
1- Thế nào là Thuật ngữ?


2. Tìm thuật ngữ trong câu sau:
Trong sinh học, vi – rút có nghĩa là một sinh vật nhỏ ,
đơn giản, chưa có cấu tạo tế bào, gây ra các bệnh truyền nhiễm.
3- Sơ đồ tư duy
THUẬT NGỮ
Định nghĩa: là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học công nghệ
Ví dụ: Thạch nhủ, bazơ, phân số…
Đặc điểm:
Tính chính xác cao
Biểu thị một khái niệm
Không có tính biểu cảm
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
*Đối với bài học ở tiết học này
Học bài ghi nhớ, hoàn chỉnh các bài tập vào vở bài tập
Tìm và sửa lỗi do sử dụng thuật ngữ không đúng trong một văn bản cụ thể
- Đặt câu có sử dụng thuật ngữ
* Đối với bài học ở tiết tiếp theo
Chuẩn bị bài “Trau dồi vốn từ”
Đọc các ví dụ qua các ý kiến SGK/99-100 và trả lời các câu hỏi để tìm hiểu vấn đề muốn sử dụng tốt tiếng Việt và làm thế nào để trau dồi vốn từ.
Tham khảo trước các bài tập.