Bài 6. Thuật ngữ

TRƯỜNG THCS PÔ KÔ

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN 9

Giáo viên thực hiện: Trần Thị Việt Hà
KIỂM TRA BÀI CŨ
Em hãy vẽ sơ đồ tư duy tổng kết sự phát triển từ vựng tiếng Việt
So sánh 2 cách diễn đạt sau:
- Nước là chất lỏng không màu, không mùi, có trong sông, hồ, biển
- Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít
- Nước là hợp chất của các nguyên tử hi-đrô và ôxi, có công thức là H2O
- Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường được tách từ nước biển, dùng để ăn
THẠCH NHŨ
- Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hòa tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Địa lý.
Bazơ tan : NaOH ; KOH ; Ba(OH)2 …..
Bazơ không tan : Cu(OH)2 ; Fe(OH)2; Fe(OH)3 …
BAZƠ
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Hóa học.
- Bazơ là hợp chất mà phân tử gồm một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
ẨN DỤ: Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học ngôn ngữ
PHÂN SỐ THẬP PHÂN
Ví dụ là các phân số thập phân

Phân số thập phân là phân số mà mẫu là lũy thừa
của mười.
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Toán học.
- Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hòa tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
- Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là lũy thừa
của mười.
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Tiếng Việt (ngôn ngữ).
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Toán học.
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Địa lý.
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Hóa học.
Bài tập nhanh: THÍNH TAI, TINH MẮT
Tìm một số thuật ngữ có trong đoạn phim sau:
Những thuật ngữ có trong đoạn phim trên:

Hành tinh, khí quyển, áp suất, núi lửa, khí cac- bo – nic, môi trường …
Mùa xuân là tết trồng cây,
Làm cho đất nước càng ngày càng xuân.
Giải thích nghĩa của từ “xuân “ trong câu thơ trên ?
(Mùa) xuân: mùa trong một năm-> tươi trẻ tràn đầy sức sống cây cối đâm chồi nảy lộc….


(Càng) xuân: đất nước phát triển tươi đẹp…
=>Từ “ xuân” có nhiều nghĩa
- Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hòa tan trong nước có chứa a-xít các-bô-níc.
- Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.
Phân số thập phân là phân số mà mẫu là lũy thừa
của mười.
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Tiếng Việt (ngôn ngữ).
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Toán học.
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Địa lý.
Khái niệm thuộc bộ môn khoa học Hóa học.
a. Muối là một hợp chất có thể hòa tan trong nước
b. Tay nâng chén muối đĩa gừng
Gừng cay, muối mặn xin đừng quên nhau.
(Ca dao)
 Không có tính biểu cảm
 Khẳng định tình cảm gắn bó sâu đậm của hai nhân vật trữ tình trong bài ca dao  mang tính biểu cảm.
Nhóm 1: Khoa học xã hội
Nhóm 2 : Khoa học tự nhiên
1./…………………..là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
2./.……………là làm hủy hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân gió, băng hà, nước chảy,...
3./.………………..là thị tộc theo dòng họ người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ.
4./.………là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.
6./. …………là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó trong một giây đồng hồ.
5./. …………là sức ép của khí quyển lên bề mặt Trái Đất.
1./…......là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.
2./.…………….là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy.
3./.……………………..là đường thẳng vuông góc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn ấy.
4./.……………………..là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới
5./.……………………..là lực hút của trái đất
6./.……………………..là những chất do một nguyên tố hóa học cấu tạo nên
* Bài tập 1: Tìm thuật ngữ
…...........là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.
Lực
* Bài tập 1: Tìm thuật ngữ
Tác dụng đẩy của gió
Tác dụng đẩy của gió
Tác dụng kéo
* Bài tập 1: Tìm thuật ngữ
…………………..là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
Trường từ vựng
Tiết 29 – TiÕng ViÖt – THUẬT NGỮ
…….……………là làm hủy hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân: gió, băng hà,nước chảy,...
Xâm thực
Tiết 29 – TiÕng ViÖt – THUẬT NGỮ
…...………………..là thị tộc theo dòng học người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ.
Thị tộc phụ hệ
….………là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.
Di chỉ
DI CHỈ KHẢO CỔ LUNG LENG
6./. …………là sức ép của khí quyển lên bề mặt Trái Đất.
Khí áp
4./ Hiện tượng hóa học là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới
…..…………….là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy.
Thụ phấn
…..……………………..là đường thẳng vuông góc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn ấy.
Đường trung trực
…..………………là lực hút của Trái Đất.
Trọng lực
QUẢ TÁO RƠI VÀO ĐẦU NEWTON ĐỊNH LUẬT VẠN VẬT HẤP DẪN
1./ Trường từ vựng là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
2./ Xâm thực là làm hủy hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân gió, băng hà, nước chảy,...
3./ Thị tộc phụ hệ là thị tộc theo dòng học người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ.
4./ Di chỉ là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.
6./ Lưu lượng là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó trong một giây đồng hồ.
5./ Khí áp là sức ép của khí quyển lên bề mặt Trái Đất.
1./ Lực là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.
2./ Thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy.
3./ Đường trung trực là đường thẳng vuông góc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn ấy.
4./ Hiện tượng hóa học là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới
5./ Trọng lực là lực hút của trái đất
6./ Đơn chất là những chất do một nguyên tố hóa học cấu tạo nên
* Bài tập 1: Tìm thuật ngữ
Các khái niệm trên thuộc các bộ môn khoa học nào?
Bài tập 2: Đọc đoạn trích sau đây:
“Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối, tim ta làm ngọn lửa!”
(Tố Hữu, Chào xuân 67)
Trong đoạn trích này, điểm tựa có được dùng như một thuật ngữ vật lí hay không? Ở đây, nó có ý nghĩa gì?
Đáp án:
“Điểm tựa” không phải là một thuật ngữ vật lý.
Ý nghĩa: “Điểm tựa” là chỗ dựa tinh thần (ẩn dụ).
Bài tập 3: Trong hóa học, thuật ngữ hỗn hợp được định nghĩa là “Nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hóa hợp thành một chất khác, còn từ hỗn hợp hiểu theo nghĩa thông thường là “gồm nhiều thành phần trong đó mỗi thành phần vẫn không mất tính chất riêng của mình”.
Cho biết trong hai câu sau đây, trường hợp nào là hỗn hợp được dùng như một thuật ngữ, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một từ thông thường.
a/ Nước tự nhiên ở ao, hồ, sông, biển,…là một hỗn hợp.
b/ Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.
Hãy đặt câu với từ hỗn hợp dùng theo nghĩa thông thường.
Đáp án:
Trường hợp (a) từ hỗn hợp được dùng như một thuật ngữ.
Trường hợp (b) từ hỗn hợp được dùng như một từ thông thường.
Đặt câu:
Món nộm mẹ làm hỗn hợp nhiều thực phẩm
Bài tập 4: Trong sinh học, cá voi, cá heo được xếp vào lớp thú, vì tuy những động vật này có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây nhưng không thở bằng mang mà thở bằng phổi.
Căn cứ vào cách xác định của sinh học, hãy định nghĩa thuật ngữ cá. Có gì khác nhau giữa nghĩa của thuật ngữ này với nghĩa của từ cá theo cách hiểu thông thường của người Việt (thể hiện qua cách gọi cá voi, cá heo)?
Đáp án:
Định nghĩa cá của sinh học: động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang.
Theo cách hiểu thông thường của Việt (cá không nhất thiết phải thở bằng mang ví dụ: cá voi, cá heo, cá sấu,…)
Bài tập 5: Trong thực tế khoa học, thuật ngữ thị trường (thị: chợ - yếu tố Hán Việt) chỉ nơi thường xuyên tiêu thụ hàng hóa, còn trong quang học (phân ngành vật lí nghiên cứu về ánh sáng và tương tác của ánh sáng với vật chất), thuật ngữ thị trường (thị: thấy – yếu tố Hán Việt) chỉ phần không gian mà mắt có thể quan sát được.
Hiện tượng đồng âm này có vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm đã học ở phần Ghi nhớ không? Vì sao?
Bài học đến đây là kết thúc.
Cám ơn quí thầy, cô đã về dự giờ.
Cám ơn các học sinh đã học tốt!