Bài 6. Phản xạ

BÀI 6 : PHẢN XẠ
+ Sờ tay vào vật nóng :
Ở người có các hiện tượng:
→ rụt tay lại

→ tiết nước bọt
+ Nhìn thấy quả chua
- Hiện tượng rụt tay, tiết nước bọt đó là phản xạ. Vậy phản xạ là gì? Cơ sở vật chất của phản xạ là gì? Phản xạ được thực hiện nhờ cơ chế nào?

Hình ảnh của 1 nơron

Có nhận xét gì về hướng dẫn truyền xung thần kinh ở nơ ron hướng tâm và nơron li tâm?
Tìm hiểu cấu tạo & chức năng của nơron
+ Thân: chứa nhân, xung quanh là tua ngắn gọi là sợi nhánh

+ Tua dài mảnh, thường có vỏ bằng chất Miêlin bao quanh như vỏ dây điện. Nơi tiếp nối nơron gọi là Xináp

* Nơron gồm:
Thân nơron+ Tua ngắn → chất xám, tuỷ sống và các hạch TK
Tua dài: → tạo dây TK
Nơron có chức năng gì?
Chức năng của nơron: chức năng cảm ứng và chức năng dẫn truyền
+ Cảm ứng là khả năng tiêp nhận kích thích và phản ứng lại kích thích đó dưới hình thức sinh các xung thần kinh
+ Dẫn truy?n l� kh? nang lan truy?n cỏc xung th?n kinh trong s?i th?n kinh
+ Hoàn thiện bảng

Do tua dài của cá nơron hướng tâm tạo nên

Gồm những sợi hướng tâm và li tâm

Dẫn truyền xung thần kinh từ bộ não hay tủy sống đến các cơ quan gây nên sự vận động hay bài tiết

Dẫn truyền xung thần kinh từ ngoại biên về trung ương thần kinh

Dẫn truyền xung thần kinh theo cả hai chiều
Do tua dài của các nơron li tâm tạo nên

Nhờ Xináp
I - C?U T?O Và CH?C NANG CủA NORON
Xung TK được dẫn truyền từ nơron này sang nơron khác nhờ bộ phận nào?
I. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CñA NƠRON

HS xem băng hình về đường dẫn truyền xung thần kinh

- Hướng dẫn truyền của 2 nơron này ngược nhau

- Em có nhận xét gì về hướng dẫn truyền xung TK ở nơron hướng tâm & li tâm?
- Mở rộng:
- Dây thần kinh ngoại biên

Em hãy rút ra kết luận về cấu tạo và chức năng của nơron?

Kết luận
a) Cấu tạo nơron: gồm thân và các tua
Thân: thường là hình sao, có nhân
Tua: + Tua ngắn mọc quanh thân và phân nhiều nhánh (sợi nhánh)
+ Tua dài: mảnh, thường có vỏ bằng chất Miêlin bọc quanh đầu tận cùng phân thành nhiều nhánh nhỏ.
b) Chức năng của nơron:
Cảm ứng
Dẫn truyền



1. Phản xạ
Hình ảnh của 1 phản xạ



Em hãy lấy VD về cơ quan cảm ứng ở thực vật ?
Vậy cơ sở vật chất của hoạt động phản xạ là gì?
Cơ sở vật chất của hoạt động phản xạ là Nơron.

Mọi hoạt động của cơ thể đều được thực hiện nhờ phản xạ

Phản xạ là gì?
Nêu sự khác biệt giữa phản xạ ở động vật với hiện tượng cảm ứng ở thực vật (VD: chạm tay vào cây trinh nữ thì lá cụp lại?)

II. CUNG PHẢN XẠ
1. Phản xạ là phản ứng của cơ thể để trả lời kích thích của MT dưới sự điều khiển của hệ TK
2. Ở động vật có sự điều khiển của hệ TK Thực vật có sự điều khiển của cơ quan cảm ứng

Các loại nơron tạo nên một cung phản xạ?
Các thành phần của 1 cung phản xạ?
2. Cung phản xạ
Sơ đồ cung phản xạ
Các loại nơron tạo nên một cung phản xạ?
Các thành phần của 1 cung phản xạ?
1. Có 3 nơron tạo nên cung phản xạ:
Nơron hướng tâm, nơron trung gian và nơron li tâm
2. Thành phần 1 cung phản xạ gồm 5 yếu tố: cơ quan thụ cảm, 3 nơron và cơ quan phản ứng
Vậy cung phản xạ là gì?
Là con đường mà xung thần kinh truyền từ cơ quan thụ cảm qua Trung ương thần kinh đến cơ quan phản ứng

3. Vòng phản xạ
Sơ đồ: H6.3: Vòng phản xạ
Trung ương TK
Cơ quan thụ cảm
Cơ quan phản ứng
Xung TK hướng tâm
Xung TK li tâm
Xung TK thông báo ngược
XTK li tâm điều chỉnh
(nơ ron li tâm)
Bị ngứa (kích thich)
ngón tay
Cơ quan thụ cảm ở da
(nơ ron hướng tâm)
đưa tay gãi
Em hãy phân tích đường dẫn truyền xung thần kinh trong phản xạ đó?
Tuỷ sống (phân tích)
Cho phản xạ: bị ngứa
Nếu như động tác gãi lần đầu chưa đúng chỗ ngứa hoặc gãi nhẹ nên ta vẫn thấy ngứa. Vậy phản ứng tiếp theo sẽ là gì?
Gãi tiếp nhưng sẽ mạnh hơn (cường độ và tần số co cơ) để gãi đúng chỗ
Vậy theo em nhờ đâu mà TW thần kinh có thể biết được phản ứng cửa cơ thể đã đáp ứng được kích thích chưa?
Nhờ có thông tin ngược từ cơ quan thụ cảm cũng như thụ quan trong cơ quan phản ứng theo dây hướng tâm về TWTK.
Nếu chưa đáp ứng được thì TW TK tiếp túc phát lệnh để điều chỉnh phản ứng theo dây li tâm tới cơ quan trả lời

Thông tin ngược có vai trò gì?
Thông báo tình trạng của phản ứng theo dây hướng tâm về TWTK
Do tốc độ truyền xung trên dây TK ở người rất lớn: có thể tới 100m/s nên các phản ứng xảy ra rất mau lẹ
- Em h·y ph©n biÖt cung ph¶n x¹ vµ vßng ph¶n x¹?



Sơ đồ cung phản xạ
Trung ương TK
Cơ quan thụ cảm
Cơ quan phản ứng
Xung TK hướng tâm
Xung TK li tâm
Sơ đồ: H6.3: Vòng phản xạ
Trung ương TK
Cơ quan thụ cảm
Cơ quan phản ứng
Xung TK hướng tâm
Xung TK li tâm
Xung TK thông báo ngược
XTK li tâm điều chỉnh
Vòng phản xạ: bao gồm cung phản xạ và đường phản hồi
Em có kết luận gì về các phản xạ ở cơ thể người?
- Các phản xạ đều được thực hiện theo 1 vòng khép kín

- Chú ý: trong trường hợp phản ứng chỉ 1 lần đã đáp ứng được yêu cầu trả lời kích thích cũng vẫn có thông tin ngược. Vì vậy dù phản xạ đơn giản nhất thì xung TK vẫn được truyền trong vòng phản xạ

Bài tập về nhà
Học và trả lời câu hỏi sách giáo khoa
Đọc mục em có biết.
Nghiên cứu bài 7/SGK.