Bài 6. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

Văn học 8 -Tiết 24
Bài tập
Lựa chọn các cụm từ:
Yếu tố kể - Yếu tố tả - Yếu tố biểu cảm - Yếu tố nghị luận
điền vào chỗ trống để có được những nhận định phù hợp:

a........................... thường tập trung chỉ ra tính chất, màu sắc, mức độ của sự việc, nhân vật, hành động.
b ...........................thường tập trung nêu sự việc, hành động của nhân vật.
c.................................thường thể hiện ở các chi tiết bày tỏ cảm xúc, thái độ của người viết truớc sự việc, nhân vật, hành động.

Yếu tố kể
Yếu tố tả
Yếu tố biểu cảm
Yếu tố nghị luận
Xác định yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn trích sau:
"Xe chạy chầm chậm. Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bây giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường."
(Trong lòng mẹ - Nguyên Hồng)
Xác định yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn trích sau:
"Xe chạy chầm chậm. Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bây giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường."
(Trong lòng mẹ - Nguyên Hồng)
Xác định yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn trích sau:
"Xe chạy chầm chậm. Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bây giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường."
(Trong lòng mẹ - Nguyên Hồng)
chầm chậm, hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, ríu cả chân lại. nức nở. sụt sùi. mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở mẹ tôi khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
Xe chạy chậm lại. Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi. Vài giây sau, tôi đuổi kịp. Mẹ kéo tôi lên xe. Tôi khóc. Mẹ tôi cũng khóc theo. Tôi ngồi bên mẹ, nhìn gương mặt mẹ, thấy mẹ vẫn không có gì thay đổi so với thuở còn sung túc.

"Xe chạy chầm chậm. Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bây giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường."
Mục đích sử dụng yếu tố tả và biểu cảm trong văn tự sự có gì khác mục đích sử dụng của yếu tố tả trong văn miêu tả và biểu cảm trong văn biểu cảm?

Yếu tố tả trong văn miêu tả:
Yếu tố biểu cảm trong văn biểu cảm:
Yếu tố tả và biểu cảm trong văn tự sự:
đóng vai trò chính.
đóng vai trò phụ trợ.
đóng vai trò chính.
Hoạt động nhóm
Qua trích đoạn "Trong lòng mẹ" và một số văn bản mà con đã học từ đầu năm, hãy chỉ ra cách đưa yếu tố miêu tả và biểu cảm vào trong văn tự sự?
Cách đưa yếu tố miêu tả và biểu cảm vào trong văn tự sự:
* Đan xen với yếu tố kể
* - Miêu tả: + Tả nhân vật: ngoại hình, nội tâm, hành động, trạng thái. khắc họa tính cách nhân vật.
+ Tả cảnh làm nền cho hoạt động của nhân vật
Đưa yếu tố miêu tả thông qua việc sử dụng các từ tượng hình, tượng thanh; các phép tu từ so sánh, ẩn dụ.
* - Biểu cảm:
+ Biểu cảm trực tiếp: . Suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật
. Suy nghĩ, cảm xúc của tác giả
Đưa yếu tố biểu cảm thông qua việc sử dụng thán từ, câu cảm thán, câu hỏi bộc lộ cảm xúc.
+ Biểu cảm gián tiếp: thông qua miêu tả, tự sự.
Xác định và nêu tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm có trong đoạn trích sau:

"Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi?
- Bán rồi! Họ vừa bắt xong.
Lão cố làm ra vẻ vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt lão ầng ậc nước, tôi muốn ôm choàng lấy lão mà oà lên khóc. Bây giờ thì tôi không xót xa năm quyển sách của tôi quá như trước nữa. Tôi chỉ ái ngại cho lão Hạc. Tôi hỏi cho có chuyện:
- Thế nó cho bắt à?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc"
(Lão Hạc - Nam Cao)

Bài tập 1
Xác định và nêu tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm có trong đoạn trích sau:

"Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi?
- Bán rồi! Họ vừa bắt xong.
Lão cố làm ra vẻ vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt lão ầng ậc nước

có chuyện:
- Thế nó cho bắt à?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc.`
(Lão Hạc - Nam Cao)


Bài tập 1
, tôi muốn ôm choàng lấy lão mà oà lên khóc. Bây giờ thì tôi không xót xa
Tôi hỏi cho
năm quyển sách của tôi quá như trước nữa.
Tôi chỉ ái ngại cho lão Hạc.
Tác dụng:
Yếu tố miêu tả: Tả ngoại hình ? tâm trạng lão Hạc
- Yếu tố biểu cảm: Suy nghĩ, cảm nhận ? thương xót, cảm thông của "tôi"

Bài tập 2:
So sánh sự khác nhau giữa đoạn trích "Lão Hạc" và "Trong lòng mẹ":

So sánh sự khác nhau giữa đoạn trích
"Lão Hạc" và "Trong lòng mẹ":
Bài tập 2

- Tôi nhìn theo cái bóng của thằng bé phía cuối con đường.
- Tôi nhìn lên, thấy vòm phượng vĩ đã nở hoa.
Hãy đưa yếu tố miêu tả và biểu cảm
vào những câu kể sau:
Bài tập 3
Bài tập 4
Xem đoạn phim sau và kể lại bằng lời văn của con,
trong đó có sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm.
- Bài tập 2 (sgk - trang 74)
- Mượn lời lão Hạc kể lại trích đoạn ở bài tập số 1 (phần Luyện tập) , có đưa yếu tố miêu tả và biểu cảm vào trong đoạn văn.
- Soạn bài "Đánh nhau với cối xay gió".

Bài tập về nhà: