Bài 6. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

TRƯỜNG THCS TRẦN PHÚ
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY, CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP!
KIỂM TRA BÀI CŨ
Bố cục của văn bản là gì? Nêu cách bố trí sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản?
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73)
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Xe chạy chậm chậm... Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và, khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi nói. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong, và nước da mịn làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người miệng, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. Từ ngã tư đầu trường học về đến nhà, tôi không còn nhớ mẹ tôi đã hỏi tôi và tôi đã trả lời mẹ tôi những câu gì.
Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Theo em trọng tâm của phương thức kể, tả và biểu cảm là gì ?
Kể : tập trung nêu sự việc, hành động, nhân vật.
Tả: thường tập trung chỉ ra tính chất , màu sắc, mức độ của sự việc, nhân vật , hành động
Biểu cảm: thường thể hiện ở các chi tiết bày tỏ cảm xúc , thái độ của người viết trước nhân vật , sự việc, hành động.
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73)
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Ở đoạn trích trên tác giả kể lại chuyện gì ?
Kể lại cuộc gặp gỡ đầy cảm động
của nhân vật “ tôi” với người mẹ
lâu ngày xa cách.
+ Mẹ vẫy tôi
+ Tôi chạy theo xe chở mẹ
+ Mẹ kéo tôi lên xe
+ Tôi oà khóc
+ Mẹ tôi sụt sùi
+ Tôi ngồi bên mẹ, đầu ngả vào
cánh tay mẹ, quan sát gương mặt
mẹ.
Sự việc đó được kể bằng những
chi tiết nhỏ nào?
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73)
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Tìm các từ ngữ, các câu văn, hình
ảnh chi tiết thể hiện yếu tố miêu
tả, biểu cảm trong đoạn văn?
Thảo luận nhóm :
Nhóm 1,2 tìm yếu tố miêu tả.
Nhóm 3,4 tìm yếu tố biểu cảm.
Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại.
Mẹ tôi vừa kéo tay tội, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc, rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo.
Mẹ lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe.
Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong, nước da mịn, làm nỏi bật màu hồng của hai gò má.
Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ tội, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi,..
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73)
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
- Các yếu tố biểu cảm:
. Hay tại sự sung sướng bỗng ...
như thuở còn sung túc (suy nghĩ )
. Tôi thấy những cảm giác ...
thơm tho lạ thường (cảm nhận)
. Phải bé lại ... êm dịu vô cùng (phát biểu cảm tưởng )
Các yếu tố miêu tả, biểu cảm và tự sự
trong đoạn văn trên đứng tách riêng,
hay đan xen vào nhau?
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73)
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
Xe chạy chầm chậm…Mẹ vẫy tay tôi. Tôi đuổi kịp và trèo lên xe. Mẹ kéo tay, xoa đầu tôi hỏi, tôi khóc, mẹ tôi cũng khóc. Mẹ lấy vạt áo thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe, ôm tôi vào lòng. Từ ngã tư đầu trường học về đến nhà, tôi không còn nhớ mẹ tôi đã hỏi tôi và tôi đã trả lời mẹ tôi những câu gì.
Nếu không có các yếu tố miêu tả
và biểu cảm thì việc kể chuyện
trong đoạn văn trên sẽ bị ảnh
hưởng như thế nào ?
Hãy bỏ hết các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn trên, chép lại các câu văn kể người thành một đoạn
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73)
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
Từ đó em có thể rút ra kết luận như thế nào về vai trò , tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong tự sự?
- Yếu tố miêu tả và biểu cảm làm cho ý nghĩa truyện thêm sinh động và sâu sắc hơn.
- Các yếu tố miêu tả giúp cho việc kể lại cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con thêm sinh động về màu sắc, hình dáng, diện mạo của sự việc, nhân vật hành động.
- Yếu tố miêu tả giúp người viết thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng, sâu nặng.
- Nhờ đó, đoạn văn làm cho người đọc thêm xúc động, trăn trở, suy nghĩ trước sự việc của nhân vật.
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73)
=> Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho đoạn văn hấp dẫn, xúc động làm cho người đọc, người nghe phải suy nghĩ liên tưởng.....
Bỏ yếu tố kể trong đoạn văn
trên , chỉ để lại các câu miêu tả
và biểu cảm thì đoạn văn sẽ ảnh
hưởng ra sao ? (có thành truyện không ? vì sao?)
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
Em có thể nhận xét gì về yếu tố
kể trong văn bản tự sự
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73)
=> Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho đoạn văn hấp dẫn, xúc động làm cho người đọc, người nghe phải suy nghĩ liên tưởng.....
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
=> Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho đoạn văn hấp dẫn, xúc động làm cho người đọc, người nghe phải suy nghĩ liên tưởng.....
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73)
2. Ghi nhớ : Sgk trang 74
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
=> Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho đoạn văn hấp dẫn, xúc động làm cho người đọc, người nghe phải suy nghĩ liên tưởng.....
2. Ghi nhớ : Sgk trang 74
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73
?Viết đoạn văn khoảng 5 dòng kể lại sự việc trên và nêu cảm nhận của em có dùng yếu tố miêu tả và biểu cảm.( chú ý lời lẽ, điệu bộ, nét mặt, cử chỉ, tâm trạng của lão Hạc.
II.Luyện tập:
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
=> Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho đoạn văn hấp dẫn, xúc động làm cho người đọc, người nghe phải suy nghĩ liên tưởng.....
2. Ghi nhớ : Sgk trang 74
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73
II.Luyện tập:
Bài 1: Sgk /74
Văn bản: Tôi đi học
(Vị trí: phần đầu văn bản)
Hằng năm, cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man cửa buổi tựu trường.
Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
=> Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho đoạn văn hấp dẫn, xúc động làm cho người đọc, người nghe phải suy nghĩ liên tưởng.....
2. Ghi nhớ : Sgk trang 74
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73
Bài 1: Sgk /74
II.Luyện tập:
Văn bản : Tức nước vỡ bờ
(Phần giữa trang 29)
Thằng Dần vục đầu vừa thổi vừa húp soàn soạt. Chị Dậu rón rén bưng một bát lớn đến chỗ chồng nằm:
-Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
Rồi chị đón lấy cái Tỉu và ngồi xuống đó như có ý chờ chồng chị ăn có ngon miệng hay không.
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
=> Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho đoạn văn hấp dẫn, xúc động làm cho người đọc, người nghe phải suy nghĩ liên tưởng.....
2. Ghi nhớ : Sgk trang 74
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73
II.Luyện tập:
Bài 1: Sgk /74
Văn bản : Lão Hạc
(Vị trí:Cuối trang 41)
Lão cố làm ra vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt lão ầng ậng nước, tôi muốn ôm choàng lấy lão mà oà lên khóc. Bây giờ thì tôi không xót xa năm quyển sách của tôi quá như trước nữa. Tôi chỉ ái ngại cho lão.
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
=> Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho đoạn văn hấp dẫn, xúc động làm cho người đọc, người nghe phải suy nghĩ liên tưởng.....
2. Ghi nhớ : Sgk trang 74
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73
II.Luyện tập:
Bài 1: Sgk /74

Gợi ý :
- Nên băt đầu từ chỗ nào ?
- Từ xa thấy người thân như thế nào? (tả hình dáng , mái tóc)
- Lại gần thấy ra sao ? Kể hành động của mình và người thân , tả chi tiết khuôn mặt , quần áo ...
- Những biểu hiện tình cảm của hai người sau khi đã gặp nhau như thế nào ? (Vui mừng , xúc động thể hiện bằng chi tiêt nào ? Ngôn ngữ , hành động , lời nói , cử chỉ , nét mặt...)
Bài tập 2. Hãy viết một đoạn văn kể về những giây phút đầu tiên khi em gặp lại một người thân (ông, bà, bố, mẹ, anh, chị, em…) sau một thời gian xa cách (chú ý sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong khi kể)
I.Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự:
TIẾT 24: MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
Kể : mẹ vẫy tôi, tôi chạy theo …
Tả : tôi thở hồng hộc , trán đẫm mồ hôi …
- Biểu cảm : suy nghĩ, cảm nhận, phát biểu cảm tưởng .
=> các yếu tố không tách riêng mà đan xen vào nhau
=> Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho đoạn văn hấp dẫn, xúc động làm cho người đọc, người nghe phải suy nghĩ liên tưởng.....
2. Ghi nhớ : Sgk trang 74
1. Ví dụ : Đoạn văn trích “ Trong lòng mẹ” ( Sgk/72,73
II.Luyện tập:
Bài 1: Sgk /74
Không gì có thể so sánh được với niềm vui của gia đình em lúc ấy. Mọi người ngạc nhiên đến sững sờ trước sự xuất hiện bất ngờ của một anh lính hải quân cao to, vạm vỡ, nước da nâu bóng như đồng hun, đang tươi cười đứng trước mặt. Anh dập chân đứng nghiêm rồi giơ tay chào kiểu nhà binh: “Con chào ba! Con chào mẹ!”. Em cứ đứng ngẩn ra vì sung sướng. Ôi! Anh trai của em! Người anh thân thiết nay đã trở về! Em ngắm mãi không chán gương mặt trẻ trung, nụ cười tươi rói và đôi mắt đen sáng của anh. Căn nhà nhỏ xôn xao tiếng chào hỏi của bà con hàng xóm kéo sang chia vui.
Miêu tả, biểu cảm
tự sự
Tự sự:
nhân vật, sự việc
cốt lõi tạo nên
Mô tả:
Giúp hình dung
Nhân vật, sự việc
Biểu cảm:
Tỏ thái độ, tình cảm
của người viết
Giúp
câu chuyện
sinh động,
sâu sắc
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Bài cũ :
-Học bài ghi nhớ.
Hoàn thành các bài tập 1,2 sgk/ 75
Vẽ sơ đồ tư duy vào vở học.
Bài mới : Soạn bài : Đánh nhau với cối xay gió.
Đọc trước văn bản và tóm tắt nội dung truyện.
Trả lời các câu hỏi phần đọc hiểu văn bản.
Tìm hiểu và phân tích các nhân vật trong truyện
Tìm hiểu nghệ thuật của văn bản.