Bài 6. Miêu tả trong văn bản tự sự

GV thực hiện:Nguyễn Duy Giang
KÍNH CHÀO CÁC THẦY CÔ GIÁO CÙNG TOÀN THỂ CÁC EM HỌC SINH.
-Văn bản tự là gì?
Là văn bản trình bày một chuỗi các sự việc; sự việc này dẫn tới sự việc kia cuối cùng dẫn tới một kết thúc và thể hiện một ý nghĩa nhất định.
?Những yếu tố có thể đan xen trong văn bản tự sự?
Miêu tả, biểu cảm.
Vai trò của yếu tố miêu tả trong văn tự sự?
Miêu tả
trong văn bản tự sự
TIẾT 32:
TIẾT 33: MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự: :
Đoạn trích : sgk/91
Nhận xét:
Đoạn trích kể về trận đánh nào? Trong trận đánh đó, nhân vật vua Quang Trung làm gì? Xuất hiện như thế nào ?
* Sự việc : Vua Quang Trung đánh vào đồn Ngọc Hồi .
Trong trận đánh đó Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng một bức rồi tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quang Trung cưỡi voi, đầu đội khăn vàng đi đốc thúc, chỉ huy ba quân trong khói lửa mù trời. Hình ảnh nhà vua thật oai phong lẫm liệt.
Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ "nhất", vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)
Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ "nhất", vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)
Chỉ ra các chi tiết miêu tả trong đoạn trích ? Các chi tiết ấy nhằm thể hiện những đối tượng nào ?
TIẾT 33: MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự: :
Đoạn trích : sgk/91
Nhận xét:

* Sự việc : Vua Quang Trung đánh vào đồn Ngọc Hồi .
*Yếu tố miêu tả :
-> Thể hiện hình ảnh vua Quang Trung, sự thất bại của quân Thanh và thắng lợi của quân ta.
Hãy nối các sự việc sau thành một đoạn văn:
- Vua Quang Trung cho gh�p v�n l�i, c� m��i ng��i khi�ng m�t b�c, r�i ti�n s�t ��n ��n Ng�c H�i.
- Qu�n Thanh b�n ra, kh�ng trĩng ng��i n�o, sau �� phun kh�i lưa.
- Qu�n cđa vua Quang Trung khi�ng v�n nh�t tỊ x�ng l�n m� ��nh.
- Qu�n Thanh ch�ng �ì kh�ng nỉi, t�íng nh� Thanh l� S�m Nghi ��ng th�t cỉ ch�t.Qu�n Thanh ��i b�i.
->.bên ngoài lấy rơm dấp nưước phủ kín.
...dàn thành trận chữ "nhất".
...khói toả mù trời.
...thân nằm đầy đồng, máu chảy thành suối.
-Kể lại đoạn trích vừa rồi, có bạn nêu ra các sự việc sau:














Vua Quang Trung cho ghép ván, cứ mười người khiêng một bức, rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh bắn ra, không trúng người nào sau đó phun khói lửa. Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh. Quân Thanh chống đỡ không nổi, tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết. Quân Thanh đại bại.
Đoạn văn:
Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ "nhất", vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)
Đoạn văn mới tạo lập:
Vua Quang Trung cho ghÐp v¸n, cø m­êi ng­êi khiªng mét bøc, råi tiÕn s¸t ®Õn ®ån Ngäc Håi. Qu©n Thanh b¾n ra, kh«ng tróng ng­êi nµo sau ®ã phun khãi löa. Qu©n cña vua Quang Trung khiªng v¸n nhÊt tÒ x«ng lªn mµ ®¸nh. Qu©n Thanh chèng ®ì kh«ng næi, t­íng nhµ Thanh lµ SÇm Nghi §èng th¾t cæ chÕt. Qu©n Thanh ®¹i b¹i
1. So sánh đoạn văn vừa tạo lập với đoạn văn trích ?
(Nếu chỉ kể sự việc diễn ra như thế thì nhân vật vua Quang Trung có nổi bật không? Trận đánh có sinh động không? Tại sao?)
2. Rút ra nhận xét: yếu tố miêu tả có vai trò như thế nào đối với văn bản tự sự?
* Đoạn văn bị lược bỏ yếu tố miêu tả trở nên thiếu sinh động, khô khan, kém hấp dẫn vì chỉ đơn giản kể lại sự việc, nghĩa là mới trả lời câu hỏi: Sự việc gì đã xảy ra.
* Đoạn văn trích trong "Hoàng Lê nhất thống chí" nhờ có yếu tố miêu tả mà trận đánh của vua Quang Trung được tái hiện cụ thể, sinh động, hấp dẫn, nghĩa là đã trả lời được câu hỏi sự việc ấy diễn ra như thế nào.
Kết luận
Qua tìm hiểu, em hãy cho biết: khi viết văn tự sự, người viết cần phải làm những gì để câu chuyện trở nên sinh động?
TIẾT 33: MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự: :

3. Ghi nhớ. sgk/92
Trong văn bản tự sự, sự miêu tả cụ thể, chi tiết về cảnh vật, nhân vật và sự việc có tác dụng làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, gợi cảm, sinh động.
Đoạn trích : sgk/91
Nhận xét:

Khi h?c xong b�i n�y cú ý ki?n cho r?ng, d? m?t b�i van t? s? thờm sinh d?ng v� h?p d?n ta nờn s? d?ng th?t nhi?u y?u t? miờu t?. Theo em, em cú d?ng ý khụng?
( Ta khụng nờn quỏ s? d?ng y?u t? miờu t?,b?i trong van t? s? y?u t? t? s? dúng vai trũ ch? d?o. N?u s? d?ng nhi?u y?u t? miờu t? ta s? bi?n b�i van t? s? th�nh b�i van miờu t?.)
Lưu ý:
* Khi được sử dụng trong văn bản tự sự, phương thức miêu tả thường bị chi phối bởi mục đích kể chuyện (tả cảnh để tạo nền, tạo tình huống cho sự việc phát triển; tả người là để khắc hoạ rõ nét đặc điểm, tính cách và bản chất của nhân vật)
Tự sự đóng vai trò chủ đạo, miêu tả chỉ đóng vai trò bổ trợ.
* Yếu tố miêu tả thường được thể hiện qua các từ ngữ, hình ảnh có sức gợi lớn (từ tượng thanh, tượng hình, nghệ thuật so sánh, nhân hoá.)
TIẾT 33: MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự: :

II. Luyện tập
Tìm và phân tích giá trị của yếu tố tả cảnh và người trong 2 đoạn trích “Chị em Thúy Kiều” và “Cảnh ngày xuân”
Bài tập 1:
CHỊ EM THÚY KIỀU
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Hoa cười ngọc thốt đoan trang,
Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da.
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn:
Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
(Truyện Kiều - Nguyễn Du)
Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Thanh minh trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh.
Gần xa nô nức yến anh,
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.
Dập dìu tài tử giai nhân,
Ngựa xe như nước áo quần như nêm.
Ngổn ngang gò đống kéo lên,
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay.
Tà tà bóng ngả về tây,
Chị em thơ thẩn dan tay ra về.
Bước dần theo ngọn tiểu khê,
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh.
Nao nao dòng nước uốn quanh,
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
(Trích Truyện Kiều- Nguyễn Du)

Cảnh ngày xuân
TIẾT 33: MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự: :
II. Luyện tập
Bài tập 1:
- Đoạn văn a: dùng hình ảnh thiên nhiên để miêu tả nét đẹp của chị em Thúy Kiều ( Trăng, hoa, ngọc, mây, tuyết, nước, núi…)
+ Thuý Vân : Chân dung Thuý Vân với vẻ đẹp phúc hậu mà trang trọng, quí phái và tràn đầy sức sống : Khuôn mặt..., đôi mày ...miệng tươi..., giọng nói ..mái tóc.. da...
+Thuý Kiều : Tác giả đặc tả đôi mắt “ Làn thu thuỷ, nét xuân sơn” đôi mắt trong như nước mùa thu, đôi mày như dãy núi mùa xuân …-> Vẻ đẹp tuyệt thế giai nhân.
Đoạn văn b: Tả cảnh mùa xuân bằng các chi tiết đặc sắc, cụ thể: (Ngày xuân, con én, thiều quang cỏ non, cành lê…)
-> một mùa xuân tươi đẹp, trong sáng đầy sức sống.
Bài tập 2:
Dựa vào đoạn trích Cảnh ngày xuân viết đoạn văn kể về việc chị em Thuý Kiều đi chơi trong buổi chiều tiết thanh minh có sử dụng yếu tố miêu tả?


Nhân tiết Thanh minh, chị em Thúy Kiều cùng nhau đi du xuân. Cảnh ngày xuân thật là đẹp. Từng đàn chim én bay đi bay lại nhịp nhàng trên bầu trời như chiếc thoi đưa. Những bãi cỏ khô héo được hồi sinh phủ lên một màu xanh tít tắp tận chân trời. Những cành lê khoác trên mình một bộ cánh trắng muốt thướt tha, kiều diễm. Cỏ xanh, lê trắng hòa vào một, tạo nên bức tranh thiên nhiên trong sáng và tinh khôi. Mọi người đi chơi xuân nhộn nhịp, sôi động. Cô gái nào cũng sắm cho mình một bộ quần áo thật đẹp, thật sang. Những trai tài, gái sắc ríu rít như chim yến chim oanh. Ngựa xe qua lại đông đúc, nhộn nhịp. Chị em Thúy Kiều cùng hòa mình vào không khí đó. Đi chơi xuân nhưng mọi người không quên những đã khuất. Họ đốt vàng mã, vó rắc hi vọng rằng người đã khuất cũng sẽ được hưởng cuộc sống hạnh phúc ở thế giới bên kia…Bóng chiều đã ngã về tây, chị em Thúy Kiều thơ thẫn dang tay ra về. Chân bước đi mà lòng còn luyến tiếc buổi du xuân.
-Yêu cầu nội dung đoạn văn:
+ Văn tự sự: Chị em Thúy Kiều đi chơi trong buổi chiều thanh minh.
+ Giới thiệu khung cảnh chung và chị em Thúy Kiều đi hội.
+ Tả thiên nhiên cánh đồng.
+ Tả lễ hội (không khí mùa xuân).
+ Cảnh con người trong lễ hội (diễn biến, sự việc).
+ Cảnh ra về.
Trả lời câu hỏi bằng cách chọn đáp án đúng nhất:
Vai trò của yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự?
Miêu tả cũng là phương thức chính quan trọng như tự sự.
Miêu tả chỉ là yếu tố giúp người đọc hình dung sự việc.
Miêu tả là yếu tố không thể bỏ được.
D. Miêu tả chỉ là yếu tố bổ trợ để câu chuyện trở nên sinh động hấp dẫn hơn.
* Nắm được vai trò của yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự
* Làm bài tập 3 sgk
* Xem l?i van t? s? k?t h?p cỏc y?u t? miờu t? d? chuẩn bị viết bài tập làm văn số 2


Hướng dẫn về nhà