Bài 6. Miêu tả trong văn bản tự sự

Miêu tả trong văn bản tự sự
Tiết 33.
Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khỏe mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành hình chữ “nhất”, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói tỏa mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy toán loạn, giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung, thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối quân Thanh đại bại.
( Ngô Gia Văn Phái, Hoàng Lê nhất thống chí)
Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ nh?t, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)
H. Các chi tiết ấy nhằm tái hiện những đối tượng nào?

-Hình ảnh vua Quang Trung
-Cách đánh của quân ta
-Không khí cảnh vật chiến trường
- Sự thất bại thàm hại của quân Thanh
Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khỏe mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành hình chữ “nhất”, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói tỏa mù trời, cách gang tấc không thấy gì , hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy toán loạn, giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung, thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối quân Thanh đại bại.
*Đoạn văn của bạn học sinh:
Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng một bức, rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh bắn ra, không trúng người nào, sau đó phun khói lửa. Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh. Quân Thanh chống đỡ không nổi, tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết.Quân Thanh đại bại.
Thảo luận 5 phút: So sánh và tìm ra sự khác biệt giữa đoạn trích có yếu tố miêu tả và đoạn văn tự sự của bạn học sinh không có yếu tố miêu tả? Từ đó rút ra vai trò của yếu tố miêu tả trong văn tự sự?

*NhËn xÐt vai trß cña yÕu tè miªu t¶ trong v¨n tù sù…………………………….
…………………………………………………………………………………………
Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tâm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khỏe mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành hình chữ “nhất”, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng băn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói tỏa mù trời, cách gang tấc không thấy gì , hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy toán loạn, giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung, thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối quân Thanh đại bại.
*Đoạn văn của bạn học sinh:
Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng một bức, rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh bắn ra, không trúng người nào, sau đó phun khói lửa. Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh. Quân Thanh chống đỡ không nổi, tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết.Quân Thanh đại bại.
Thảo luận 5 phút: So sánh và tìm ra sự khác biệt giữa đoạn trích có yếu tố miêu tả và đoạn văn tự sự của bạn học sinh không có yếu tố miêu tả? Từ đó rút ra vai trò của yếu tố miêu tả trong văn tự sự?

* NhËn xÐt vai trß cña yÕu tè miªu t¶ trong v¨n tù sù: t¸i hiÖn nh©n vËt, sù viÖc, c¶nh vËt cô thÓ, sinh ®éng, hÊp dÉn, g©y Ên t­îng.
* Lưu ý: Việc sử dụng yếu tố miêu tả phải phù hợp, đúng lúc, đúng chỗ mới phát huy tác dụng, nếu lạm dụng sẽ phá vỡ đặc trưng của văn bản tự sự.
CHỊ EM THÚY KIỀU
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Hoa cười ngọc thốt đoan trang,
Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da.
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn:
Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
(Truyện Kiều - Nguyễn Du)
Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Thanh minh trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh.
Gần xa nô nức yến anh,
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.
Dập dìu tài tử giai nhân,
Ngựa xe như nước áo quần như nêm.
Ngổn ngang gò đống kéo lên,
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay.
Tà tà bóng ngả về tây,
Chị em thơ thẩn dan tay ra về.
Bước dần theo ngọn tiểu khê,
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh.
Nao nao dòng nước uốn quanh,
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
(Trích Truyện Kiều- Nguyễn Du)
Cảnh ngày xuân
Bài tập 1:- Giá trị của những yếu tố miêu tả đó?
- Đoạn Chị em Thúy Kiều: dùng hình ảnh thiên nhiên để miêu tả nét đẹp của chị em Thúy Kiều ( Trăng, hoa, ngọc, mây, tuyết, nước, núi…)
- Đoạn Cảnh ngày xuân: Tả cảnh mùa xuân bằng các chi tiết đặc sắc, cụ thể: (Ngày xuân, con én, thiều quang cỏ non, cành lê…) -> một mùa xuân đẹp, trong sáng đầy sức sống.
* Hướng dẫn làm: Đoạn Chị em Thúy Kiều Nguyễn Du dùng hình ảnh thiên nhiên nào để miêu tả nét đẹp của hai chi em Thúy Kiều? Đó là những nét đẹp nào? Nhân xét chung về vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều?
+ Thúy Vân: Chân dung Thuý Vân với vẻ đẹp phúc hậu, trang trọng, quí phái và tràn đầy sức sống : Khuôn mặt..., đôi mày ...miệng tươi..., giọng nói ..mái tóc.. da...
+Thuý Kiều : Tác giả đặc tả đôi mắt “ Làn thu thuỷ, nét xuân sơn” đôi mắt trong trẻo, tinh khiết, tĩnh lặng như nước mùa thu, đôi lông mày thanh tú tươi xanh như nét núi mùa xuân …-> Vẻ đẹp tuyệt thế giai nhân.
Hướng dẫn làm:
- Đoạn Cảnh ngày xuân: Tả cảnh ngày xuân bằng các chi tiết đặc sắc cụ thể nào? Từ những chi tiết miêu tả đặc sắc đó đã vẽ lên một bức tranh mùa xuân như thế nào?
Bài tập 2
Hướng dẫn làm:
Hình thức: đúng hình thức đoạn văn
- Gợi ý:
+Chị em Thúy Kiều đi chơi xuân trên khung nền thiên nhiên như thế nào?
+Trong buổi du xuân chị em Thúy Kiều thấy những hoạt động gì đang diễn ra?
+Hình ảnh con người và không khí lễ hội?
+ Chị em Thúy Kiều du xuân trở về trong khung cảnh thiên nhiên như thế nào và tâm trạng ra sao?
Nhân tiết Thanh minh, chị em Thúy Kiều cùng nhau đi du xuân. Đã bước sang tháng ba nhưng từng đàn chim én vẫn chao liệng như thoi đưa trên bầu trời cao rộng. Không gian khoáng đạt, tươi sáng, mở ra trước mắt hai nàng Kiều là một thảm cỏ non, tươi xanh mơn mởn, trải dài tới tận chân trời. Trên cái nền màu xanh tươi mới ấy điểm xuyết một vài bông hoa lê trắng muốt, tinh khôi. Cỏ xanh, lê trắng tạo nên một bức bích họa về mùa xuân thật đẹp, tràn đầy sức sống. Đàng sau bức tranh ấy ta như nhìn thấy nụ cười e ấp, tươi vui của chị em Thúy Kiều. Hai nàng Kiều hòa vào dòng người nhộn nhịp, tấp nập, sôi động. Các chàng trai, cô gái, những nam thanh, nữ tú đều diện trên mình bộ quần áo đẹp nhất. Trai tài, gái sắc gặp nhau, cùng đi lễ hội ríu rít như chim yến chim oanh. Ngựa xe qua lại đông đúc, nhộn nhịp. Đi chơi xuân nhưng mọi người không quên những người đã khuất. Họ thắp hương lễ vái, đốt vàng mã cầu khấn cho người đã khuất. Trời chiều đã ngả về tây, cảnh vật nhạt dần, không khí cũng lặng dần trong ánh chiều tà. Chị em Thúy Kiều ra về trong tâm trạng xao xuyến, bâng khuâng, đầy luyến tiếc.
Bài tập 3: Viết một đoạn văn ngắn kể về một lần mắc lỗi. Đoạn văn có sử dụng yếu tố miêu tả?
Hướng dẫn làm:
Hình thức: đúng hình thức đoạn văn
-Nội dung:
+Thời gian, không gian xảy ra sự việc?
+Mắc lỗi với ai, đó là lỗi gì?
+Tâm trạng của mình sau khi mắc lỗi?
Trả lời câu hỏi bằng cách chọn đáp án đúng nhât:
Vai trò của yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự?
Miêu tả cũng là phương thức chính quan trọng như tự sự.
B.Miêu tả chỉ là yếu tố giúp người đọc hình dung sự việc.
C.Miêu tả là yếu tố không thể bỏ được.
D. Miêu tả chỉ là yếu tố bổ trợ để câu chuyện trở nên sinh động, hấp dẫn hơn.



Củng cố
1. Bài cũ * Hướng dẫn về nhà.
*HS trung bình:
Nắm được vai trò của yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự
Làm bài tập 3:
Hướng dẫn làm:
- Hình thức: Đúng hình thức đoạn văn
-Nội dung: Đảm bảo các sau
+Nguyễn Du gợi tả vẻ đẹp chung của hai chị em Thúy Kiều qua những hình ảnh thiên nhiên nào?
+Vẻ đẹp riêng của Thúy Vân được khắc họa qua những hình ảnh thiên nhiên nào? Hình ảnh thiên nhiên đó gợi nên những đẹp nào của Thúy Vân?
+Vẻ đẹp của Thúy Kiều được khắc họa những hình ảnh thiên nhiên nào? Từ đó gợi tả những nét đẹp nào của Kiều?
* HS khá: Thêm sự khác nhau trong việc khắc họa vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều?
2. Bài mới
Ôn tập kĩ các nội dung đã học, tiết sau làm bài tập làm văn số 2.
Lập dàn ý chi tiết cho đề 1 trong SGK trang 105.
Hướng dẫn làm:
Xác định đối tượng sử dụng yếu tố miêu tả:
+ Tả người: thầy cô, bạn bè…
+ Tả cảnh vật: quang cảnh trường sau 20 năm thay đổi như thế nào?
+ Cơ sở vật chất của trường có gì mới?
+ Hình ảnh học sinh hiện tại?
+ Tâm trạng của bản thân? ………..