Bài 6. Lực ma sát

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO
Giáo viên bộ môn VẬT LÍ
và học sinh lớp 8E
Kiểm tra bài cũ:
-Thế nào là hai lực cân bằng?
-Khi vật chịu tác dụng của các lực cân bằng thì vật sẽ đứng yên hay chuyển động?
Một vật đặt trên một tờ giấy nằm trên bàn, khi giật nhanh tờ giấy thì :

b) Vật vẫn còn đứng yên, do vật có quán tính.
a) Vật vẫn còn đứng yên, do tờ giấy có quán tính.
c) Vật rơi xuống, do vật bị tờ giấy kéo theo.
d) Vật vẫn còn đứng yên, do cả hai vật có quán tính.
? Đáp án
Chọn đáp án đúng trong câu hỏi sau:
Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
1. Lực ma sát trượt:
THAM KHẢO SGK
- Khi bánh xe đạp đang quay, bóp nhẹ phanh thì vành bánh chuyển động chậm lại. Lực sinh ra do má phanh ép sát lên vành bánh, ngăn cản chuyển động của vành được gọi là lực ma sát trượt.
- Nếu bóp phanh mạnh thì bánh xe ngừng quay và trượt trên mặt đường, khi đó có lực ma sát trượt giữa bánh xe và mặt đường.
C1 Hãy tìm thí dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và kỹ thuật.
C1:Khi trượt tuyết, có lực ma sát trượt giữa ván trượt và mặt tuyết.
Đặc điểm của lực ma sát trượt?
Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
1. Lực ma sát trượt:
Lực ma sát trượt sinh ra khi một vật trượt trên bề mặt của vật khác.
2. Lực ma sát lăn:
THAM KHẢO SGK
Khi ta búng một hòn bi trên mặt sàn, hòn bi lăn chậm dần rồi dừng lại. Lực do mặt sàn tác dụng lên hòn bi, ngăn cản chuyển động lăn của hòn bi là lực ma sát lăn.
C2 Hãy tìm thêm thí dụ về lực ma lăn trong đời sống và kỹ thuật.
C2:Khi dịch chuyển các vật nặng có thể kê những thanh hình trụ làm con lăn. Ma sát giữa con lăn và mặt trượt là ma sát lăn.
Lực ma sát lăn xuất hiện khi nào?
Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
2. Lực ma sát lăn:
Lực ma sát lăn sinh ra khi khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác.
C3 Trường hợp nào có lực ma trượt trường hợp nào có lực ma lăn?
C3:
a) Có lực ma sát trượt.
b) Có lực ma sát lăn.
Trong hai trường hợp trên em có nhận xét gì về cường độ lực ma trượt và cường độ lực ma lăn?
*Cường độ lực ma sát trượt lớn hơn cường độ lực ma sát lăn.
a)
b)
Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
3. Lực ma sát nghỉ:
Móc một lực kế vào một vật nặng đặt trên bàn rồi kéo từ từ lực kế theo phương nằm ngang. Đọc số chỉ của lực kế khi vật nặng còn chưa chuyển động.
C4 Tại sao trong thí nghiệm trên, mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nhưng vật vẫn đứng yên?
C4:Vật vẫn đứng yên, chứng tỏ giữa mặt bàn và vật nặng có một lực cản.
Lực cản này tác dụng lên vật và cân bằng với lực kéo nên hai lực cân bằng này giữ cho vật nặng đứng yên.
Lực cản cân bằng với lực kéo ở thí nghiệm trên được gọi là lực ma sát nghỉ.
Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
3. Lực ma sát nghỉ:
C5 Hãy tìm thêm thí dụ về lực ma nghỉ trong đời sống và kỹ thuật.
Chúng ta đi lại được là do lực ma sát nghỉ giữ cho chân không bị trượt khi bước trên mặt đường.
Vậy theo các em
khi nào có lực ma sát nghỉ ?

Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
3. Lực ma sát nghỉ:
Lực ma sát nghỉ giữ cho một vật không bị trượt khi vật bị tác dụng của lực khác.
II. Lực ma sát trong đời sống và kỹ thuật:
1. Lực ma sát có thể có hại:
C6 Hãy nêu tác hại của lực ma sát và các biện pháp làm giảm lực ma sát trong các trường hợp vẽ ở hình 6.3 (SGK).
a)Ma sát trượt giữa đĩa và xích xe đạp làm mòn đĩa và xích.
Tra dầu vào xích để làm giảm ma sát.
b)Ma sát trượt của trục làm mòn trục và cản chuyển động quay của bánh xe.
Thay trục quay bằng ổ bi để làm giảm ma sát.
c)Ma sát trượt cản trở chuyển động của thùng đồ.
Đặt thùng đồ lên xe lăn để thay ma sát trượt bằng ma sát lăn để làm giảm ma sát.
Quan sát hiện tượng sau
GHI NHỚ
-Lực ma sát trượt sinh ra khi khi một vật trượt trên bề mặt -của vật khác.
-Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác.
-Lực ma sát nghỉ giữ cho một vật không bị trượt khi vật bị tác dụng của lực khác.
Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
II. Lực ma sát trong đời sống và kỹ thuật:
1. Lực ma sát có thể có hại:
Ma sát có thể làm hư hỏng vật dụng, gây cản trở chuyển động…
2. Lực ma sát có thể có ích:
C7 Hãy quan sát các trường hợp vẽ ở hình 6.4 và tưởng tượng xem nếu không có lực ma sát thì sẽ xảy ra hiện tượng gì? Hãy tìm cách làm tăng lực ma sát trong những trường hợp trên.
a)Bảng trơn, nhẵn quá không thể viết lên bảng.
Tăng độ nhám của bảng để tăng ma sát trượt cho dễ viết bảng.
b)Giữa ốc và vít nếu không có ma sát thì ốc sẽ quay và lỏng dần mối ghép khi rung động.
Tăng lực ma sát nghỉ để ốc không quay và lỏng ra khi rung động.
Khi quẹt diêm, nếu không có ma sát, thì đầu que diêm sẽ trượt trên sườn bao diêm và không phát ra lửa.
Tăng độ nhám trên sườn bao diêm để tăng ma sát giữa đầu que diêm với bao diêm khi quẹt.
c)Khi thắng gấp, nếu không có lực ma sát thì ôtô không dừng lại được.
Tăng lực ma sát bằng cách tăng độ sâu khía rãnh mặt vỏ (lốp) xe ôtô.
Vậy ma sát có hại hay có ích?
Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
II. Lực ma sát trong đời sống và kỹ thuật:
Lực ma sát có thể có hại hoặc có ích.
III. Vận dụng:
C8:
C8 Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này ma sát có ích hay có hại:
C8:e) e)Phải bôi nhựa thông
vào cần kéo nhị( đàn cò) là để tăng ma sát trượt giữa dây cung với dây đàn, nhờ vậy nhị kêu to. Ma sát trong trường hợp này là có ích.

e)Phải bôi nhựa thông
vào cần kéo nhị( đàn cò)
Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
II. Lực ma sát trong đời sống và kỹ thuật:
III. Vận dụng:
C8:
a) Khi đi trên sàn đá hoa cương
mới lau dễ bị ngã.

b) Ôtô đi trên đường đất mềm có bùn dễ bị sa (mắc) lầy.

c) Giày đi mãi đế bị mòn.

d) Mặt lốp ôtô vận tải phải có khía sâu hơn mặt lốp xe đạp.
b) Ma sát lăn giữa đường và lốp trong trường hợp này nhỏ. Ma sát trong trường hợp này là có ích.
c) Ma sát trượt giữa đường và đế giày làm đế giày bị mòn. Ma sát trong trường hợp này là có hại.
d) Để tăng độ ma sát giữa lốp và đường lúc đang chạy và khi (phanh) thắng ôtô dừng lại dễ dàng hơn. Ma sát trong trường hợp này là có ích.
a) Ma sát trượt giữa sàn và chân trong trường hợp này nhỏ, cần tăng ma sát . Ma sát trong trường hợp này là có ích.
C8 Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này ma sát có ích hay có hại:
Tiết 6: LỰC MA SÁT
I. Khi nào có lực ma sát:
II. Lực ma sát trong đời sống và kỹ thuật:
III. Vận dụng:
C9 Ổ bi (bạc đạn) có tác dụng gì? Tại sao việc phát minh ra ổ bi lại có ý nghĩa quan trọng đến sự phát triển của khoa học công nghệ?
C9: Ổ bi có tác dụng làm giảm ma sát do thay thế ma sát trượt của trục bằng ma sát lăn của các viên bi. Nhờ sử dụng ổ bi đã làm giảm lực cản lên các vật chuyển động, nên các máy móc hoạt động dễ dàng hơn,góp phần thúc đẩy sự phát triển của các ngành động học, cơ khí, chế tạo máy. . .
Tiết 6: LỰC MA SÁT
GHI NHỚ
-Lực ma sát trượt sinh ra khi khi một vật trượt trên bề mặt -của vật khác.
-Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác.
-Lực ma sát nghỉ giữ cho một vật không bị trượt khi vật bị tác dụng của lực khác.
-Lực ma sát có thể có hại hoặc có ích.

Hướng dẫn tự học
Bài vừa học:
Đặc điểm củacác loại lực ma sát ? Lợi ích và tác hại?.
Làm bài tập SBTVL.
Bài sắp học: Áp suất
- Tìm hiểu từ SGK nêu một thí dụ về áp lực
- Phân biệt áp lực và áp suất ?