Bài 6. Lực ma sát

BÀI 6. LỰC MA SÁT
Quan sát hình 6.a và 6.b. Trong hai cách đặt xe như hình bên, cách nào cần lực kéo lớn hơn ? Vì sao
Đúng là mặt bàn đã tác dụng lực cản trở lại chuyển động của xe. Ta gọi đó là lực ma sát.
Vì sao có bánh xe thì lực cản trở lại ít hơn ? Vấn đề này ta sẽ xét trong bài hôm nay.
Cái gì tác dụng lực làm cản trở chuyển động của xe ?
BÀI 6. LỰC MA SÁT
Qua hai trường hợp kéo vật ở hình 6.a và 6.b, hãy cho biết khi nào thì xuất hiện lực ma sát cản lại chuyển động ?
Nói rộng ra: Lực ma sát xuất hiện khi vật này chuyển động trên bề mặt vật khác và cản lại chuyển động.
Trên hình 6.a và 6.b, chuyển động của hai xe khác nhau chỗ nào ?
Hình 6.a xe trượt trên mặt sàn
Hình 6.b xe lăn trên mặt sàn
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
Khi bánh xe đang quay, nếu bóp nhẹ phanh hì vành bánh xe chuyển động chậm lại. Lực sinh ra do má phanh ép sát lên vành bánh, ngăn cản chuyển động của vành được gọi là lực ma sát trượt. Nếu bóp banh mạnh thì bánh xe ngừng quay và trượt trên mặt đường, khí đó có lực ma sát trượt giữa bánh xe và mặt đường.
Bánh xe trượt trên mặt đường
Hãy cho biết khi bóp phanh thì vành bánh xe chuyển động như thế nào trên má phanh ?
Vành bánh xe trượt trên má phanh
Khi bánh xe không quay thì chuyển động thế nào trên mặt đường ?
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
Vậy lực ma sát trượt sinh ra khi nào ?
Lực ma sát trượt sinh ra khi một vật trượt trên bề mặt của vật khác.
C1 Hãy tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và kĩ thuật ?
Lực ma sát trượt trong đời sống:
Lực ma sát trượt trong kĩ thuật:
C1
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
Khi búng hòn bi trên mặt sàn, hòn bi lăn chậm rồi dừng lại. Lực do mặt bàn tác dụng tác dụng lên hòn bi, ngăn cản chuyển động lăn của hòn bi là lực ma sát lăn.
Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác.
C1
2. Lực ma sát lăn
C2
Khi nào xuất hiện lực ma sát lực ma sát lăn ?
C2 Hãy tìm thêm ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sống và kĩ thuật ?
Lực ma sát lăn trong đời sống:
Lực ma sát lăn trong kĩ thuật:
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
C1
2. Lực ma sát lăn
C2
Quan sát hình 6.1, trả lời câu C3
C3 Trong các trường hợp ở hình 6.1, trường hợp nào có lực ma sát trượt, trường hợp nào có lực ma sát lăn ?
Hình 6.1a có lực ma sát trượt, hình 6.1b có lực ma sát lăn
Trường hợp nào dùng sức nhiều hơn ?
Hình 6.1a dùng sức nhiều hơn
Vậy lực nào có cường độ lớn hơn ?
Lực ma sát trượt có cường độ lớn hơn lực ma sát lăn
C3
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
C1
2. Lực ma sát lăn
C2
Cái gì đã cản trở chuyển động của khúc gỗ ?
Mặt bàn đã cản trở lại chuyển động của khối gỗ
Móc lực kế vào một vật nặng đặt trên mặt bàn rồi kéo từ từ lực kế theo phương ngang (hình bên). Đọc số chỉ của lực kế khi vật còn chưa chuyển động
Lực ma nghỉ giữ cho vật không bị trượt khi vật bị tác dụng của lực khác.
C3
3. Lực ma nghỉ
Khúc gỗ tuy chịu tác dụng của lực kéo nhưng bị mặt bàn cản trở nên vẫn đưng yên. Ta nói rằng ở đây có lực ma sát nghỉ. Độ lớn của lực ma sát nghỉ bằng bao nhiêu ?
Cường độ của lực ma sát nghỉ bằng độ lớn của lực kéo
Lực ma sát nghỉ có tác dụng gì ?
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
C1
2. Lực ma sát lăn
C2
C5 Hãy tìm ví dụ về lực ma sát nghỉ trong đời sống và kĩ thuật ?
C3
3. Lực ma nghỉ
Lực ma sát nghỉ trong đời sống:
Lực ma sát nghỉ trong kĩ thuật:
C5
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
C1
2. Lực ma sát lăn
C2
C6 Hãy nêu tác hại của lực ma sát và các biên pháp làm giảm lực ma sát trong các trường hợp ở hình 6.3
C3
3. Lực ma nghỉ
C5
II. LỰC MA SÁT TROGN ĐỜI SỐNG VÀ KĨ THUẬT
1. Lực ma có thể có hại
C6
Hình a: Lực ma sát trượt giữa đĩa và xích làm mòn đĩa xe và xích, nên bôi dầu vào xích xe để làm giảm ma sát
Hình b: Lực ma sát trượt của trục và cản lại chuyển động quay của bánh xe, thay bằng trục quay có ổ bi
Hình c: Lực ma sát cản trở chuyển động của thùng khi đẩy, dùng bánh xe để thay thế ma sát trượt bằng ma sát lăn
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
C1
2. Lực ma sát lăn
C2
C7 Quan sát các trường hợp vẽ ở hình 6.4 và tưởng tượng xem nếu không có lực ma sát thì sẽ xãy ra hiện tượng gì ? Hãy tìm cách làm tăng lực ma sát trong trường hợp này ?
C3
3. Lực ma nghỉ
C5
II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KĨ THUẬT
1. Lực ma có thể có hại
2. Lực ma có thể có ích
C6
C7
Hình a: Bảng trơn, nhẵn quá không thể dùng phấn viết lên bảng, làm tăng độ nhám của bảng
Hình b: Ốc vít không vặn chặt được, đánh viêm không được, tăng độ nhám của mặt sườn bao diêm
Hình c: Khi thắng gấp nếu không có ma sát thì ôtô không dừng lại được, tăng ma sát bằng cách tăng độ sâu khía rãnh mặt lớp xe ôtô
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
C1
2. Lực ma sát lăn
C2
C3
3. Lực ma nghỉ
C5
II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KĨ THUẬT
1. Lực ma có thể có hại
2. Lực ma có thể có ích
C6
C7
C8 Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng nay ma sát có ích hay có hại:
a) Khi đi trên sàn đá hoa mới lau dễ bị ngã
III. VẬN DỤNG
C8
Khi đi trên sàn đá hoa mới lau dễ bị ngã vì lực ma sát nghỉ giữa sàn với chân người rất nhỏ, ma sát trong trường hợp này có ích
Ma sát trượt giữa đường và lốp xe nhỏ, ma sát trogn trường hợp này có ích
b) Ô tô đi trên nền đất mềm có bùn dễ bị sá lầy
c) Giày đi mãi đế bị mòn
Ma sát giữa đường và đế giày làm mòn đế, ma sát trong trường này có hại
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
C1
2. Lực ma sát lăn
C2
C3
3. Lực ma nghỉ
C5
II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KĨ THUẬT
1. Lực ma có thể có hại
2. Lực ma có thể có ích
C6
C7
C9 Ổ bi có tác dụng gì ? Tại sao việc phát minh ra ổ bi lại có ý nghĩa quan trọng đến sự phát triển của khoa học và công nghệ ?
III. VẬN DỤNG
C8
C9
Ổ bi có tác dụng làm giảm ma sát do thay thế ma sát trượt của trục bằng ma sát lăn của các viên bi. Mà ma sát lăn của các viên bi làm giảm lực cản lên các vật chuyển động, vì vậy các máy móc hoạt động dễ dàng hơn. Nên việc phát minh ra ổ bi có ý nghĩa quan trọng đến sự phát triển của ngành động học, cơ khí, chế tạo máy. . .
BÀI 6. LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
1. Lực ma sát trượt
C1
2. Lực ma sát lăn
C2
C3
3. Lực ma nghỉ
C5
II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KĨ THUẬT
1. Lực ma có thể có hại
2. Lực ma có thể có ích
C6
C7
Hãy cho biết lực ma sát trượt và lực ma sát lăn sinh ra khi nào?
III. VẬN DỤNG
C8
C9
Lực ma sát nghỉ có tác dụng gì ?
Lực ma sát có lợi hay có hại ?
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc phần ghi nhớ
Chuẩn bị bài 7: “ Áp suất ”
Áp lực là gì ?
Áp suất phụ thuộc vào những yếu tó nào ?
Công thức tính áp suất