Bài 6. Lực ma sát

Vật lí 8
Tổ
TOÁN- LÝ
Câu 1 : Thế nào là hai lực cân bằng?
Cho 1 ví dụ về vật chịu tác dụng hai lực
cân bằng
Trả lời :
Hai lực cân bằng là hai lực:
.Cùng đặt lên một vật.
.Có cường độ bằng nhau.
.Có cùng phương.
.Có chiều ngược nhau.
VD: Quả cầu treo trên sợi dây chịu tác dụng của trọng lực và lực căng của dây.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Trả lời : Vật sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều.
Câu 2 : Nếu một vật đang chuyển động mà chịu
hai lực cân bằng tác dụng thì vật sẽ như thế nào?
Câu 3: Hành khách ngồi trên ôtô đang chuyển động bỗng
Thấy mình bị nghiêng người sang trái, chứng tỏ xe:
B. Đột ngột tăng vận tốc.
A. Đột ngột giảm vận tốc.
C. Đột ngột rẽ sang trái.
D. Đột ngột rẽ sang phải.
Sự khác nhau giữa trục bánh xe bò ngày xưa và trục bánh xe đạp, trục bánh xe ôtô ngày nay?
Trục bánh xe bò
Trục bánh xe đạp
Mất hàng chục thế kỉ để tạo ra sự khác biệt giữa hai loại trục bánh xe. Sự phát minh ra ổ bi
BÀI 6 :
LỰC MA SÁT
NỘI DUNG:
- Lực ma sát xuất hiện khi nào ?
- Có máy loại lực ma sát, đặc điểm của chúng ?
- Việc phát hiện ra lực ma sát có ý nghĩa gì ?
1.Lực ma sát trượt:
VD: Xe đạp đang chạy nếu bóp nhẹ thắng thì vành xe chuyển động chậm lai.
Bóp mạnh thắng thì bánh xe sẽ ngừng quay và trượt trên mặt đường rồi nhanh chóng dừng lại.
Lực sinh ra do đâu ? Có tác dụng gì ?

I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
Lực sinh ra do má phanh ép sát lên vành xe, có tác dụng
cản chuyển động của vành xe.
Lực sinh ra do bánh xe trượt trên mặt đương, có tác dụng
cản trở chuyển động trượt của bánh xe trên mặt đường
Vậy : Lực ma sát trượt xuất hiện khi một vật trượt trên bề mặt một vật khác và cản lại chuyển động trượt của vật.
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
1.Lực ma sát trượt:
Lực xuất hiện như hai trường hợp trên trên gọi là lực ma sát trượt.
C1 :Hãy tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và kỷ thuật.
-Bánh xe ngừng quay trượt trên mặt đường khi thắng mạnh.
-Trượt tuyết.
-Trục quạt bàn với ổ trục.
Hòn bi đang lăn trên sàn từ từ dừng lại. Tại sao?
Do có lực ma sát lăn tác dụng lên hòn bi và cản trở chuyển động của nó.
Fms
Vậy lực ma sát lăn xuất hiện trong trường hợp nào? Có tác dụng gì?
2. Lực ma sát lăn:
VD: Đẩy vào quả bóng, quả bóng lăn chậm dần trên sàn rồi dừng lại.
Lực do mặt sàn tác dụng vào quả bóng cản trở
chuyển động lăn của quả bóng gọi là lực ma sát lăn.
Vậy: Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt một vật và khác cản trở chuyển động lăn của vật
C2: Hãy tìm ví dụ về lực ma sát lăn
trong đời sống và kỷ thuật.
-Ở các ổ bi của bộ phận quay.
-Xe chạy trên đường.
-Đẩy vật nặng trên các con lăn.
Hình 6.1a 3 người đẩy
thùng trượt trên sàn.
Hình 6.1b Chỉ 1 người đẩy
thùng trên những bánh xe.
C3:Trong các trường hợp ở hình 6.1 dưới đây, trường hợp nào có lực ma sát trượt, trường hợp nào có lực ma sát lăn? Qua đó em có nhận xét gì về cường độ lực ma sát trượt,ma sát lăn?
Có ma sát lăn.
Có ma sát trượt
Hai trường hợp trên chứng tỏ:
độ lớn ma sát lăn rất nhỏ
so với ma sát trượt.
Người ta tính được nếu thay ma sát trượt bằng
ma sát lăn có thể giảm lực ma sát đến 30 lần.
Hai loại lực ma sát trượt và ma sát lăn có điểm gì giống nhau?
D?u xu?t hi?n khi v?t này chuy?n đ?ng trên b? m?t c?a v?t khác.
D?u có tác d?ng ngan c?n chuy?n d?ng, vì v?y l?c ma sát luôn ngu?c chi?u chuy?n d?ng c?a v?t.
Vậy nếu một vật đứng yên có chịu tác dụng của lực ma sát không? Chịu tác dụng trong trường hợp nào?
3.Lực ma sát nghỉ:
TN:Hình 6.2
trang 22 SGK
Fk
Fms
C4:Tại sao trong TN trên, mặc dù có lực kéo
tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng yên?
Vật đứng yên chứng tỏ giữa mặt bàn với vậtcó một
lực cản. Lực này đặt lên vật cân bằng với lực kéo để
giữ cho vật đứng yên.

Lực này gọi là lực ma sát nghỉ.
Vậy: Lực ma sát nghỉ xuất hiện khi vật bị tác dụng của lực khác nhưng chưa chuyển động.Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác đó.
Khi tăng cường độ của lực kéo lên vật thì số chỉ của lực kế tăng dần, vật vẫn đứng yên. Điều này cho ta nhận xét gì về mối quan hệ giữa cường độ của lực ma sát nghỉ của vật và lực kéo vật đó?
Khi tăng lực kéo thì số chỉ lực kế tăng dần, vật vẫn đứng yên, chứng tỏ lực cản lên vật cũng có cường độ tăng dần. Điều này cho biết: Lực ma sát nghỉ có cường độ thay đổi theo lực tác dụng lên vật.
C5: Hãy tìm các VD khác về lực ma sát nghỉ trong đời sống và kỷ thuật.
-Ma sát giữa bàn chân với mặt sàn khi đi tới.
-Ma sát ở băng truyền tải trong các nhà máy.
-Ma sát ở dây cu-roa.
II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KỶ THUẬT
1. Lực ma sát có thể có hại :
C6: Hãy nêu tác hại
của lực ma sát và các
biện pháp làm giảm lực
ma sát trong các trường
hợp vẽ ở hình 6.3.
Hình 6.3
a
b
c
Xích xe đạp
Trục quay có ổ bi
Đẩy thùng đồ
Làm mau mòn
xích và đĩa. Để
giảm ma sát cần
tra dầu mở
thường xuyên.
Làm cản chuyển
động quay,nóng
và mau mòn trục.
Gắn ổ bi, tra
dầu mở.
Khó đẩy do ma
sát trượt lớn.
Thay ma sát
trựơt bằng
ma sát lăn
2. Lực ma sát có thể có lợi :
C7 :Hãy quan sát các trường hợp vẽ ở hình 6.4 và tưởng tượng xem nếu không có lực ma sát sẽ xảy ra hiện tượng gì?Hãy tìm cách làm tăng lực ma sát trong những trường hợp này.
Hình 6.4
a
b
c
Phấn viết không ăn bảng.
Khi làm bảng phải tạo một độ nhám nhất định .
Ốc dể bị lỏng khi rung động, diêm quẹt không cháy.
Tăng độ nhám ở các mặt răng, ở mặt sườn bao diêm .
Khi thắng ô tô không dừng lại được
Làm mặt đường có độ nhám,lốp xe phải có rãnh .
III. VẬN DỤNG :
C8 : Hãy giải thích
các hiện
tượng sau và
cho biết trong
các hiện
tượng nầy
ma sát có
ích hay có hại:
Giải thích: Khi đi trên sàn đá hoa mới
lau dể bị ngã vì lực ma sát nghỉ giữa sàn với chân người rất nhỏ.
Ma sát trong trường
hợp nầy có ích.
Khi đi trên sàn đá hoa mới
lau dể bị ngã.
Giải thích:Khi đó lực ma sát nghỉ giữa lốp xe và mặt đất quá nhỏ làm bánh xe quay trượt tại chổ không chạy tới được.
Ma sát trong trường hợp nầy có ích.
b. Ô tô chạy vào
đường có bùn
dể bị sa lầy.
Giải thích :Giầy đi lâu do ma sát trượt giữa mặt đất với đế giầy làm đế bị mòn.
Ma sát trong trường hợp nầy có hại.
c.Giầy đi lâu
đế bị mòn.
Giải thích : Ô tô nặng nên
mặt lớp sâu để tăng ma
sát tức tăng độ bám giữa
lốp xe với mặt đường. Do
đó khi chuyển động làm
xe không bị trượt,khi
thắng xe dể dừng lại.
Ma sát trong trường
hợp này có lợi.
d. Mặt lốp ô tô
phải có rãnh sâu hơn
xe đạp.
Giải thích: Để tăng ma sát giữa dây cung với dây đàn, nhờ đó đàn kêu to.
e. Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần kéo đàn cò hay violon
C9 : Ổ bi có tác dụng gì? Tại sao việc phát minh
ra ổ bi lại có ý nghĩa quan trọng đến sự phát
triển của khoa học và công nghệ?
Ổ bi có tác dụng làm giảm ma sát do thay ma sát trượt bằng ma sát lăn của các viênbi.
Nhờ sử dụng ổ bi đã giảm lực cản lên các vật chuyển động làm cho máy móc hoạt động dể dàng, hiệu quả cao góp phần thúc đẩy sự phát triển của các ngành như động lực học,cơ khí,chế tạo máy.
PHẦN GHI NHỚ :
.Lực ma sát trượt sinh ra khi một vật trượt trên bề mặt của một vật khác.
. Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của một vật khác.
. Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác.
. Lực ma sát có thể có hại hoặc có ích.
Độ lớn lực ma sát phụ thuộc tính chất mặt tiếp xúc,lực ép lên mặt tiếp xúc, bản chấtmặt tiếp xúc nhưng không phụ thuộc diện tích mặt tiếp xúc
BT 6.2 :Trong các cách làm sau đây,cách nào giảm được lực ma sát?
A. Tăng độ nhám mặt tiếp xúc.
B. Tăng lực ép lên mặt tiếp xúc.
C. Tăng độ nhẵn giữa các mặt tiếp xúc.
D. Tăng diện tích mặt tiếp xúc.
CŨNG CỐ
BT 6.1 :Trường hợp nào sau đây không phải là lực ma sát ?
A. Lực xuất hiện khi lốp xe trượt trên mặt đường.
B. Lực xuất hiện làm mòn đế giày.
C. Lực xuất hiện khi lò xo bị nén hay bị dãn.
D. Lực xuất hiện giữa dây curoa với bánh xe truyền chuyển động.
CŨNG CỐ
BT 6.5 : Một ôtô chuyển động thẳng đều khi lực kéo của động cơ ôtô là 800N. Tính độ lớn của lực ma sát tác dụng lên các bánh xe ôtô (bỏ qua lực cản của không khí ).
CŨNG CỐ
Ô�tô chuyển động thẳng đều khi lực kéo cân bằng
với lực ma sát.
Vậy: Fms = Fkéo = 800N
I.BÀI VỪA HỌC
1.Học thuộc phần ghi nhớ.
2.Xem kỹ lại từ C1 đến C9.
3.Làm BT từ 6.3 đến 6.5
SBT.
II.BÀI SẮP HỌC
Xem trước bài 7: "Áp suất"
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY KẾT THÚC.
CHÚC QUÍ THẦY CÔ VÀ CÁC EM SỨC KHỎE.