Bài 6. Lực ma sát

Giáo viên : Bựi Van H?c
nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự
Môn : V?t Lý
?
?
?
?
LớP : 8C
KIỂM TRA BÀI CŨ
HS1: Nêu đặc điểm của hai lực cân bằng?
Hai lực cân bằng là hai lực cùng đặt lên một vật, có cường độ bằng nhau, phương nằm trên cùng một đường thẳng, chiều ngược nhau.
Bài 5.7. Đặt một chén nước trên góc của một tờ giấy mỏng. Hãy tìm cách rút tờ giấy ra mà không làm dịch chén. Giải thích cách làm đó.
KIỂM TRA BÀI CŨ
HS2: Thế nào là chuyển động theo quán tính?
Dưới tác dụng của các lực cân bằng,một vật đứng yên sẽ tiếp tục đứng yên; đang chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều. Chuyển động này được gọi là chuyển động theo quán tính.
Bài 5.8. Một con báo đang đuổi riết một con linh dương. Khi báo chuẩn bị vồ mồi thì con linh dương nhảy tạt sang một bên và thế là trốn thoát. Em hãy giải thích cơ sở khoa học của
biện pháp thoát hiểm này?
Sự khác nhau cơ bản giữa trục bánh xe bò ngày xưa và trục bánh xe đạp, trục bánh xe ô tô ngày nay là ở chỗ trục bánh xe bò không có ổ bi còn trục bánh xe đạp, trục bánh xe ô tô thì
có ổ bi. Thế mà phải mất hàng chục thế kỉ mới tạo nên sự khác nhau đó.
Bài học hôm nay sẽ giúp các em phần nào hiểu được ý nghĩa của việc phát minh ra ổ bi.
Sự khác nhau cơ bản giữa trục bánh xe bò ngày xưa và trục bánh xe đạp, trục bánh xe ô tô ngày nay là ở chỗ trục bánh xe bò không có ổ bi còn trục bánh xe đạp, trục bánh xe ô tô thì
có ổ bi. Thế mà phải mất hàng chục thế kỉ mới tạo nên sự khác nhau đó.
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
1.Lực ma sát trượt:
Khi bánh xe đạp đang quay, nếu bóp nhẹ phanh thì vành bánh chuyển động chậm lại. Lực sinh ra do má phanh ép sát lên vành bánh, ngăn cản chuyển động của vành được gọi là lực ma sát. Nếu bóp phanh mạnh thì bánh xe ngừng quay và trượt trên mặt đường, khi đó có lực ma sát trượt giữa bánh xe và mặt đường.
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
1.Lực ma sát trượt:
Khi bánh xe đạp đang quay, nếu bóp nhẹ phanh thì vành bánh chuyển động chậm lại. Lực sinh ra do má phanh ép sát lên vành bánh, ngăn cản chuyển động của vành được gọi là lực ma sát. Nếu bóp phanh mạnh thì bánh xe ngừng quay và trượt trên mặt đường, khi đó có lực ma sát trượt giữa bánh xe và mặt đường.
C1 :Hãy tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và ki thuật.
C1 :Hãy tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và ki thuật.
-Bánh xe ngừng quay trượt trên mặt đường khi thắng gấp.
-Trượt tuyết.
Nhận xét :
Löïc ma saùt tröôït xuaát hieän khi moät vaät
tröôït treân beà maët moät vaät khaùc
vaø caûn laïi chuyeån ñoäng cuûa vaät.
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
Lực ma sát trượt xuất hiện khi nào?
V� cĩ t�c d?ng gì d?i v?i v?t?
1.Lực ma sát trượt:
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
2. Lực ma sát lăn:
Đá vào quả bóng, quả bóng lăn chậm dần trên sân rồi dừng lại. Lực do mặt sân tác dụng vào quả bóng cản chuyển động lăn của quả bóng gọi là lực ma sát lăn.
1.Lực ma sát trượt:
BÀI 6
LỰC MA SÁT
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
2. Lực ma sát lăn:
C2: Hãy tìm ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sống và ki thuật.
Đá vào quả bóng, quả bóng lăn chậm dần trên sân rồi dừng lại. Lực do mặt sân tác dụng vào quả bóng cản chuyển động lăn của quả bóng gọi là lực ma sát lăn.
1.Lực ma sát trượt:
C2: Hãy tìm ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sống và kỹ thuật.
Nhận xét:
Löïc ma saùt laên xuaát hieän khi moät vaät
laên treân beà maët moät vaät khaùc vaø caûn laïi
chuyeån ñoäng cuûa vaät.
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
Lực ma sát lăn xuất hiện khi nào?
V� cĩ t�c d?ng gì d?i v?i v?t?
2. Lực ma sát lăn:
1.Lực ma sát trượt:
Hình 6.1a
Hình 6.1b
C3: Trong các trường hợp ở hình 6.1 dưới đây,trường hợp nào có lực ma sát trượt, trường hợp nào có lực ma sát lăn? Qua đó em có nhận xét gì về cường độ lực ma sát trượt, ma sát lăn?
Hai trường hợp trên chứng tỏ:
độ lớn ma sát lăn rất nhỏ
so với ma sát trượt.
Hình 6.1a :
3 người đẩy thùng trượt trên sàn nên có ma sát trượt.
Hình 6.1b :
1 người đẩy thùng trên những bánh xe nên có ma sát lăn.
Hình 6.1a
Hình 6.1b
Vậy để đẩy thùng hàng đi
một cách dễ dàng chúng ta
cần làm thế nào?
Hình 6.1a :
3 người đẩy thùng trượt trên sàn nên có ma sát trượt.
Hình 6.1b :
1 người đẩy thùng trên những bánh xe nên có ma sát lăn.
Hình 6.1a
Hình 6.1b
Tr? l?i : Ổ bi có tác dụng làm giảm ma sát do thay ma sát trượt bằng ma sát lăn của các viên bi.
Nhờ sử dụng ổ bi đã giảm lực cản lên các vật chuyển động làm cho máy móc hoạt động dễ dàng, hiệu quả cao góp phần thúc đẩy sự phát triển của các ngành như động lực học, cơ khí, chế tạo máy.
C9 : Ổ bi có tác dụng gì? Tại sao việc phát minh ra ổ bi lại có ý nghĩa quan trọng đến sự phát triển của khoa học và công nghệ?
1.Lực ma sát trượt:
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
2.Lực ma sát lăn:
TN:Hình 6.2trang 22 SGK
Trong TN trên, mặc dù có lực kéo
tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng
yên ch?ng t? di?u gì ?
Móc lực kế vào một vật nặng đặt trên mặt bàn rồi kéo từ từ lực kế theo phương nằm ngang (hình vẽ). Đọc số chỉ của lực kế khi vật nặng còn chưa chuyển động.
1.Lực ma sát trượt:
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
2.Lực ma sát lăn:
3.Lực ma sát nghỉ:
Ta cần làm thí nghiệm như thế nào? Và quan sát điều gì?
Vật đứng yên
suy ra
có một lực
đã cân
bằng với
lực kéo vật
Lực này gọi là lực ma sát nghỉ.
Nh?n x�t: Lực ma sát nghỉ xuất hiện khi vật bị tác dụng của lực khác nhưng chưa chuyển động. Lực ma sát nghỉ cĩ t�c d?ng giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác đó.
Lực ma sát nghỉ xuất
hiện khi nào?
V� cĩ t�c d?ng gì
d?i v?i v?t?
C5: Hãy tìm các VD khác về lực
ma sát nghỉ trong đời sống và ki thuật.
-Ma sát nghỉ giữa bàn chân với mặt sàn khi đi tới.
-Ma sát nghỉ gi�p ta c?m n?m du?c c�c v?t tr�n tay.
1.Lực ma sát trượt:
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
2.Lực ma sát lăn:
3.Lực ma sát nghỉ:
Lực ma sát nghỉ xuất hiện khi vật bị tác dụng của lực khác nhưng chưa chuyển động. Lực ma sát nghỉ cĩ t�c d?ng giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác đó.
1.Lực ma sát trượt:
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
2.Lực ma sát lăn:
3.Lực ma sát nghỉ:
II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ Ki THUẬT
1. Lực ma sát có thể có hại :
b
a
Xích xe đạp
Trục quay có ổ bi
c
Đẩy thùng đồ
Làm mau mòn
xích và đĩa. Để
giảm ma sát cần
tra dầu mỡ
thường xuyên.
Khó đẩy do ma
sát trượt lớn.
Thay ma sát
trượt bằng
ma sát lăn

Làm cản chuyển
động quay, nóng
và mau mòn trục.
Gắn ổ bi, tra
dầu mỡ.
.
C6: Hãy nêu tác hại của lực ma sát và các biện pháp làm giảm lực ma sát trong các trường hợp sau:
1.Lực ma sát trượt:
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
2.Lực ma sát lăn:
2.Lực ma sát nghỉ:
II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KỸ THUẬT
1. Lực ma sát có thể có hại:
2. Lực ma sát có thể có ích:
Ốc dễ bị lỏng khi rung động,diêm quẹt không cháy.
Tăng độ nhám ở các mặt răng, ở mặt sườn bao diêm .
C7 :Hãy quan sát các hình sau và tưởng tượng xem nếu không có lực ma sát sẽ xảy ra hiện tượng gì? Hãy tìm cách làm tăng lực ma sát trong những trường hợp này.
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KỸ THUẬT
Có thể em chưa biết
Ma sát có ý nghĩa quan trọng trong thực tế. Nó có thể có hại nhưng cũng có thể có ích. Do đó, ta cần biết cách làm giảm cũng như làm tăng ma sát. Nhờ dầu mỡ bôi trơn, ma sát trượt giảm từ 8 đến 10 lần. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp lực ma sát vẫn còn lớn và cần có giải pháp giảm lực này. Để giảm ma sát người ta phát minh ra các ổ trục, ổ bi lăn, chúng có tác dụng làm giảm ma sát từ 20 đến 30 lần
Hãy thử hình dung bỗng nhiên ma sát biến mất thì hiện tượng gì sẽ xảy ra? Ta không đứng vững, cũng không ngồi vững được. Sách vở, đồ đạc rất khó nằm yên trên bàn. Ta không cầm nổi vật gì trên tay vì mọi cái đều trơn tuột. Đinh rời khỏi tường. Sợi không kết thành vải. Người và động vật không đi lại được. Xe không chạy được. Vật nào đang chuyển động thì sẽ chuyển động mãi mãi không dừng được…
Vậy lực ma sát có ích hay có hại ?
Lực ma sát trượt sinh ra khi một vật trượt trên bề mặt của một vật khác.
Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của một vật khác.
Lực ma sát có thể có hại hoặc có ích.
Lực ma sát trượt sinh ra khi nào?
Lực ma sát lăn sinh ra khi nào?.
Lực ma sát nghỉ giữ cho vật ........... khi vật bị tác dụng của lực khác.
không trượt
CỦNG CỐ
III. VẬN DỤNG :
a. Khi đi trên sàn đá hoa mới lau dễ bị ngã.
C8 : Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này ma sát có ích hay có hại:
b. Ô tô chạy vào đường đất mềm có bùn dễ bị sa lầy.
c. Giầy đi lâu đế bị mòn.
d. Mặt lốp ô tô vận tải phải có khía (rãnh) sâu hơn mặt lốp xe đạp.
e. Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần kéo nhị (đàn cò), hay đàn violon
Nhóm 1 – a,e; Nhóm 2 – b; Nhóm 3 – c; Nhóm 4 - d
III. VẬN DỤNG :
Giải thích: Khi đi trên sàn đá hoa mới
lau dễ bị ngã vì lực ma sát nghỉ giữa sàn với chân người rất nhỏ.
Ma sát trong trường
hợp này có ích.
Khi đi trên sàn đá hoa mới
lau dễ bị ngã.
C8 : Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này ma sát có ích hay có hại:
b. Ô tô chạy vào
đường đất mềm có bùn dễ bị sa lầy.
C8 : Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này ma sát có ích hay có hại:
Giải thích: Khi đó lực ma sát giữa lốp xe và mặt đất quá nhỏ làm bánh xe quay trượt tại chỗ không chạy tới được.
Ma sát trong trường hợp này có ích.
c. Giầy đi lâu
đế bị mòn.
Giải thích :Giầy đi lâu do ma sát giữa mặt đất với đế giầy làm đế bị mòn.
Ma sát trong trường hợp này có hại.
C8 : Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này ma sát có ích hay có hại:
d. Mặt lốp ô tô vận tải phải có khía (rãnh) sâu hơn mặt lốp xe đạp.
Giải thích : Ô tô nặng nên
mặt l?p sâu sâu hơn mặt lốp xe đạp. để tăng ma sát tức tăng độ bám giữa lốp xe với mặt đường. Do đó khi chuyển động làm xe không bị trượt, khi thắng xe sẽ nhanh chóng dừng lại.
Ma sát trong trường hợp này có lợi.
C8 : Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này ma sát có ích hay có hại:
C8 : Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này ma sát có ích hay có hại:
e. Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần kéo nhị (đàn cò), hay đàn violon
Giải thích: Để tăng ma sát giữa dây cung với dây đàn, nhờ đó đàn kêu to. Ma sát trong trường hợp này có lợi
Hoïc baøi Trả lời lại câu C8 SGK Trang 23
Laøm caùc baøi taäp 6.1 ñeán 6.15 SBT
Tìm hieåu tröôùc baøi hoïc soá 7 “AÙP SUAÁT” SGK trang 25
Ñoïc phaàn “Coù theå em chöa bieát”
Bài tập trắc nghiệm
6.1: Trong tru?ng h?p n�o sau dõy l?c xu?t hi?n khụng ph?i l� l?c ma sỏt?
Lực xuất hiện khi lò xo bị nén hay bị dãn
A
B
C
D
Lực xuất hiện giữa dây cuaroa với bánh xe truyền chuyển động
Lực xuất hiện làm mòn đế dày
Lực xuất hiện khi lốp xe trượt trên mặt đường
Bài tập trắc nghiệm
6.2- Cách làm nào sau đây giảm được lực ma sát?
Tăng độ nhẵn giữa các mặt tiếp xúc
A
C
B
D
Tăng độ nhám của mặt tiếp xúc
Tăng lực ép lên mặt tiếp xúc
Tăng diện tích bề mặt tiếp xúc
Bài tập trắc nghiệm
6.3: Cõu n�o sau dõy núi v? l?c ma sỏt l� dỳng?
Lực ma sát trượt cản trở chuyển động trượt của vật này trên mặt vật kia
A
B
C
D
Lực ma sát cùng hướng với hướng chuyển động của vật.
Khi một vật chuyển động nhanh dần lên, lực ma sát lớn hơn lực đẩy
Khi một vật chuyển động chậm dần, lực ma sát nhỏ hơn lực đẩy
Bài tập trắc nghiệm
6.6 Chọn đáp án đúng lực ma sát nghỉ xuất hiện khi
Quyển sách để yên trên mặt bàn nằm nghiêng.
Xe đạp đang xuống dốc
Ô tô đang chuyển động, đột ngột hãm phanh
A
D
B
C
Quả bóng bàn đặt trên mặt phẳng nằm nghiêng nhẵn bóng
Bài tập trắc nghiệm
K�o tru?t c�i b�n tr�n s�n nh�
6.7- Một vật đặt trên mặt bàn nằm ngang. Dùng tay búng vào vật để truyền cho nó một vận tốc. Vật sau đó chuyển động chậm dần vì
Lực ma sát
A
C
B
D
Trọng lực
Quán tính
Lực búng của tay
Bài tập trắc nghiệm
6.8: Lực ma sát trượt xuất hiện trong các trường hợp nào sau đây?
Ma sát gữa má phanh với vành xe
A
B
C
D
Ma sát giữa các viên bi với ổ trục xe đạp, xe máy
Ma sát giữa cốc nước đặt trên mặt bàn với mặt bàn
Ma sát giữa lốp xe với mặt đường khi xe đang chuyển động
Bài tập trắc nghiệm
Câu 1: Có mấy loại lực ma sát?
3
A
C
B
D
1
2
4
Bài tập trắc nghiệm
Câu 2: Trường hợp nào dưới đây xuất hiện lực ma sát nghỉ
Chiếc ô tô nằm yên trên mặt đường dốc
D
B
C
A
Kéo trượt cái bàn trên sàn nhà
Quả dừa rơi từ trên cao xuống
Chuyển động của cành cây khi gió thổi
Bài tập trắc nghiệm
chân thành cảm ơn thầy cô và các em học sinh
kính chúc các thầy cô và các bạn học sinh mạnh khoẻ
Hoïc baøi Trả lời câu C8 SGK Trang 23
Laøm caùc baøi taäp 6.1 ñeán 6.15 SBT
Tìm hieåu tröôùc baøi hoïc soá 7 “AÙP SUAÁT” SGK trang 25
Ñoïc phaàn “Coù theå em chöa bieát”