Bài 6. Lực ma sát

KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1 : Nêu đặc điểm của hai lực cân bằng ?
- Hai lực cân bằng là hai lực cùng đặt lên một vật, có cường độ bằng nhau, phương nằm trên cùng một đường thẳng, chiều ngược nhau.
Câu 2 : Thế nào là chuyển động theo quán tính ?
- Dưới tác dụng của hai lực cân bằng, một vật đứng yên sẽ tiếp tục đứng yên ; đang chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều. Chuyển động này được gọi là chuyển động theo quán tính.
SỬA BÀI TẬP
5.1/.Vật chỉ chịu tác dụng của cặp lực nào sau đây làm vật đang đứng yên tiếp tục đứng yên ?
Hai lực cùng cường độ, cùng phương
Hai lực cùng phương, ngược chiều
Hai lực cùng phương, cùng cường độ, cùng chiều
Hai lực cùng đặt lên một vật, cùng cường độ, có phương nằm trên cùng một đường thẳng, ngược chiều
5.2/.Vật sẽ như thế nào khi chịu tác dụng của hai lực cân bằng. Hãy chọn câu trả lời đúng ?
Vật đang đứng yên sẽ chuyển động nhanh dần
Vật đang đứng yên sẽ dừng lại
Vật đang đứng yên sẽ đứng yên, hoặc vật đang chuyển động sẽ chuyển động thẳng đều.
Vật đang chuyển động đều sẽ không còn chuyển động đều nữa.
5.3/.Hành khách ngồi trên xe ôtô đang chuyển động bỗng thấy mình bị nghiêng người sang trái, chứng tỏ xe :
A. Đột ngột giảm vận tốc
B. Đột ngột tăng vận tốc
C. Đột ngột rẽ sang trái
D. Đột ngột rẽ sang phải
5.8/.Một con báo đang đuổi riết một con linh dương. Khi báo chuẩn bị vồ mồi thì con linh dương nhảy tạt sang một bên và thế là trốn thoát. Em hãy giải thích cơ sở khoa học của biện pháp thoát hiểm này ?
Con báo đang đuổi riết một con linh dương. Khi báo chuẩn bị vồ mồi thì con linh dương nhảy tạt sang, lúc này theo quán tính con báo sẽ chạy thêm một quãng đường nữa mới quay lại được lúc đó con linh dương đã trốn thoát.
Trục xe bò ngày xưa chỉ có ổ trục và trục bằng gỗ nên kéo xe bò rất nặng.
Ngày nay các động cơ máy móc đều có ổ bi. Vậy ổ bi có tác dụng gì ?
Tuần 6
Tiết : 6
Mục tiêu :
Nhận biết thêm một loại lực cơ học nữa là lực ma sát
Phân biệt được sự xuất hiện của các loại lực ma sát.
Phân tích được mặt có ích và vô ích của ma sát trong thực tế cuộc sống và kĩ thuật.
Nêu được các biện pháp khắc phục tác hại của ma sát đồng thời biết sử dụng ma sát một cách hợp lý
Bài 6 : LỰC MA SÁT
Thứ ba, 18/09/2012
I/.KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT
1/.Lực ma sát trượt
Lực ma sát xuất hiện ở má phanh ép vào bánh xe ngăn cản chuyển động của vành
Lực ma sát xuất hiện giữa bánh xe và mặt đường
- Lực ma sát trượt xuất hiện khi một vật trượt trên bề mặt của vật khác.
? Khi nào thì có lực ma sát trượt
C1 : Hãy tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và kĩ thuật
- Kiện hàng trượt trên mặt sàn.
- Trượt tuyết

I/.KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT
1/.Lực ma sát trượt
2/.Lực ma sát lăn
Khi hòn bi lăn trên mặt sàn thì xuất hiện lực ma sát lăn
? Vậy khi nào thì có lực ma sát lăn
- Lực ma sát lăn xuất hiện khi vật chuyển động lăn trên mặt vật khác
C2 : Hãy tìm ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sống và kĩ thuật
Lực ma sát lăn xuất hiện khi bánh xe đạp lăn trên mặt đường
Lực ma sát lăn xuất hiện khi trượt patin

C3 : Trong các trường hợp sau, trường hợp nào có lực ma sát trượt, trường hợp nào có lực ma sát lăn ? Nhận xét cường độ của lực ma sát trượt và lực ma sát lăn.


Nhận xét : Cường độ lực ma sát trượt lớn hơn cường độ lực ma sát lăn.
a : ma sát trượt
b : ma sát lăn
I/.KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT
1/.Lực ma sát trượt
2/.Lực ma sát lăn
3/.Lực ma sát nghỉ
Làm thí nghiệm :
đọc số chỉ của lực kế khi vật nặng còn chưa chuyển động
C4 : Tại sao trong thí nghiệm trên, mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng yên ?
Mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng yên vì đã có lực cản cân bằng với lực kéo
? Thế nào là ma sát nghỉ
- Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác

C5 : Hãy tìm ví dụ về lực ma sát nghỉ trong đời sống và kĩ thuật
Nhờ có ma sát nghỉ ta có thể cầm chắc vật mà không bị trượt
Nhờ có ma sát nghỉ, lọ hoa đứng yên được trên mặt bàn
II/.LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KĨ THUẬT
1/.Lực ma sát có thể có hại
C6 : Nêu tác hại của lực ma sát và các biện pháp làm giảm lực ma sát trong các trường hợp vẽ ở hình 6.3
6.3b : lực ma sát trượt  làm cản trở chuyển động quay của bánh xe.
 Khắc phục :
6.3c : lực ma sát trượt  làm cản trở chuyển động của thùng.
 Khắc phục :
tra dầu mỡ
lắp ổ bi, tra dầu mỡ
gắn thêm bánh xe để tạo ma sát lăn
6.3a : lực ma sát trượt  làm mòn xích đĩa.
 Khắc phục :
II/.LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KĨ THUẬT
1/.Lực ma sát có thể có hại
- Làm mài mòn vật, làm nóng vật, làm vật chuyển động chậm.
Khắc phục : bôi trơn, lắp vòng bi, làm nhẵn bề mặt, tra dầu mỡ
2/.Lực ma sát có thể có ích
C7: Hãy quan sát các trường hợp vẽ ở hình và tưởng tượng xem nếu không có lực ma sát thì sẽ xảy ra hiện tượng gì ? Hãy tìm cách làm tăng lực ma sát trong những trường hợp này.
6.4a : lực ma sát giữ phấn trên bảng
 cách làm tăng ma sát :
6.4b : lực ma sát làm cho ốc vít giữ chặt vào nhau
 cách làm tăng ma sát :
6.4c : lực ma sát trượt giữ cho ôtô phanh được trên mặt đường.
 cách làm tăng ma sát :
làm bề mặt bảng thêm nhám
làm sâu thêm rãnh của ốc vít
tạo lốp xe có khía cạnh, có rãnh sâu.
II/.LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KĨ THUẬT
1/.Lực ma sát có thể có hại
- Làm mài mòn vật, làm nóng vật, làm vật chuyển động chậm.
Khắc phục : bôi trơn, lắp vòng bi, làm nhẵn bề mặt, tra dầu mỡ
2/.Lực ma sát có thể có ích
- Khi cần mài mòn vật, làm nóng vật, giữ vật đứng yên.
Biện pháp : tăng độ nhám bề mặt, thay đổi chất liệu tiếp xúc.
III/.VẬN DỤNG
C8 : Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết các hiện tượng này ma sát có ích hay có hại :
Khi đi trên sàn đá hoa mới lau dễ bị ngã.
Ôtô đi vào chỗ bùn lầy, có khi bánh xe quay tít mà xe không tiến lên được.
Giày đi mãi đế bị mòn.
Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần nhị ( đàn cò )
C9 : Ổ bi có tác dụng gì ? Tại sao việc phát minh ra ổ bi lại có ý nghĩa quan trọng đến sự phát triển của khoa học và công nghệ ?
Trả lời : Ổ bi có tác dụng giảm ma sát do thay thế ma sát trượt bằng ma sát lăn của các viên bi. Nhờ sử dụng ổ bi đã giảm được lực cản lên các vật chuyển động khiến cho các máy móc hoạt động dễ dàng góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành động lực học, cơ khí, chế tạo máy.
I/.KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT ?
- Lực ma sát trượt : xuất hiện khi một vật trượt trên bề mặt một vật khác
- Lực ma sát lăn : xuất hiện khi vật chuyển động lăn trên mặt một vật khác
- Lực ma sát nghỉ : giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác
II/.LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KỸ THUẬT
- Lực ma sát có thể có hại làm mài mòn, làm nóng vật, làm vật chuyển động chậm lại
Khắc phục : bôi trơn, lắp vòng bi, làm nhẵn bề mặt, tra dầu mỡ
- Lực ma sát có lợi khi cần làm nóng vật, mài mòn, giữ cho vật đứng yên
Biện pháp : tăng độ nhám bề mặt, thay đổi chất liệu tiếp xúc.
BÀI TẬP VỀ NHÀ
1/.Bài vừa học :
Học bài, làm bài tập 6.1 6.5 Sách bài tập
Đọc phần “Có thể em chưa biết”
2/.Bài tiếp theo : xem trước nội dung bài “Áp suất” theo nội dung :
Định nghĩa áp suất, áp lực
Công thức tính áp suất