Bài 6. Lực ma sát

Câu 1 : Thế nào là hai lực cân bằng?
Cho 1 ví dụ về vật chịu tác dụng hai lực
cân bằng?
Trả lời :
Hai lực cân bằng là hai lực:
.Cùng đặt lên một vật.
.Có cường độ bằng nhau.
.Có cùng phương.
.Có chiều ngược nhau.
VD: Quả cầu treo trên sợi dây chịu tác dụng của trọng lực và lực căng của dây.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Trả lời : Vật sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều.
Câu 2 : Nếu một vật đang chuyển động mà chịu
hai lực cân bằng tác dụng thì vật sẽ như thế nào?
Câu 3: Hành khách ngồi trên ôtô đang chuyển động bỗng
Thấy mình bị nghiêng người sang trái, chứng tỏ xe:
B. Đột ngột tăng vận tốc.
A. Đột ngột giảm vận tốc.
C. Đột ngột rẽ sang trái.
D. Đột ngột rẽ sang phải.
SỰ khác nhau giỮa trỤc bánh xe bò ngày xưa và trỤc bánh xe đẠp, trỤc bánh xe ôtô ngày nay?
- Lực ma sát xuất hiện khi nào ?
- Có m?y loại lực ma sát, đặc điểm của chúng ?
- Việc phát hiện ra lực ma sát có ý nghĩa gì ?
NỘI DUNG:
Bài 6: LỰC MA SÁT
1.Lực ma sát trượt:
VD: - Xe đạp đang chạy nếu bóp nhẹ thắng thì vành xe chuyển động chậm lai.
- Bóp mạnh thắng thì bánh xe sẽ ngừng quay và trượt trên mặt đường rồi nhanh chóng dừng lại.
Lực sinh ra do đâu ? Có tác dụng gì ?

I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT:
Lực sinh ra do má phanh ép sát lên vành xe, có tác dụng
cản chuyển động của vành xe.
Lực sinh ra do bánh xe trượt trên mặt đu?ng, có tác dụng
cản trở chuyển động trượt của bánh xe trên mặt đường
I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT?
Vậy : Lực ma sát trượt xuất hiện khi một vật trượt trên bề mặt một vật khác và cản lại chuyển động trượt của vật.
1.Lực ma sát trượt:
Lực xuất hiện như trường hợp trên gọi là lực ma sát trượt.
C1 :Hãy tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và k? thuật.
-Bánh xe ngừng quay trượt trên mặt đường khi thắng mạnh.
-Trượt tuyết.
-Trục quạt bàn với ổ trục.
2. Lực ma sát lăn:
VD: Đẩy vào quả bóng, quả bóng lăn chậm dần trên sàn rồi dừng lại.
Lực do mặt sàn tác dụng vào quả bóng cản trở
chuyển động lăn của quả bóng gọi là lực ma sát lăn.
Vậy: Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt một vật khác và cản trở chuyển động lăn của vật.
C2: Hãy tìm ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sống và k? thuật.
-Ở các ổ bi của bộ phận quay.
-Xe chạy trên đường.
-Đẩy vật nặng trên các con lăn.
Hình 6.1b Chỉ 1 người đẩy
thùng trên những bánh xe.
C3:Trong các trường hợp ở hình 6.1 dưới đây, trường hợp nào có lực ma sát trượt, trường hợp nào có lực ma sát lăn? Qua đó em có nhận xét gì về cường độ lực ma sát trượt, ma sát lăn?
Có ma sát lăn.
Hình 6.1a 3 người đẩy
thùng trượt trên sàn.
Có ma sát trượt
Hai trường hợp trên chứng tỏ:
độ lớn ma sát lăn rất nhỏ
so với ma sát trượt.
Người ta tính được nếu thay ma sát trượt
bằng ma sát lăn có thể giảm lực ma sát đến
30 lần.
Hai loại lực ma sát trượt và ma sát lăn có điểm gì giống nhau?
D?u xu?t hi?n khi v?t này chuy?n đ?ng trên b? m?t c?a v?t khác.
D?u có tác d?ng ngan c?n chuy?n d?ng, vì v?y l?c ma sát luôn ngu?c v?i chi?u chuy?n d?ng c?a v?t.
Vậy nếu một vật đứng yên có chịu tác dụng của lực ma sát không? Chịu tác dụng trong trường hợp nào?
3.Lực ma sát nghỉ:
TN:Hình 6.2
trang 22 SGK
C4:Tại sao trong TN trên, mặc dù có lực kéo
tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng yên?
C4: Vật đứng yên chứng tỏ giữa mặt bàn với vật có một lực cản. Lực này đặt lên vật cân bằng với lực kéo đ? giữ cho vật đứng yên.
Vậy: Lực ma sát nghỉ xuất hiện khi vật bị tác dụng của lực khác nhưng chưa chuyển động. Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác.
Khi tăng lực kéo thì số chỉ lực kế tăng dần, vật vẫn đứng yên, chứng tỏ lực cản lên vật cũng có cường độ tăng dần. Điều này cho biết: Lực ma sát nghỉ có cường độ thay đổi theo lực tác dụng lên vật.
C5: Hãy tìm các VD khác về lực ma sát nghỉ trong đời sống và k? thuật.
-Ma sát giữa bàn chân với mặt sàn khi đi tới.
-Ma sát ở băng truyền tải trong các nhà máy.
II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ K? THUẬT
1. Lực ma sát có thể có hại :
C6: Hãy nêu tác hại của lực ma sát và các biện pháp làm giảm lực
ma sát trong các trường hợp vẽ ở hình 6.3.
a
b
c
L?c ma sát tru?t giữa
đĩavà xích làm mòn
đĩa xe và xích. Để
giảm ma sát cần tra
dầu vào xích xe.
Lực ma sát trượt
của trục làm mòn trục
và cản chuyển động
quay của bánh xe.
Muốn giảm ma sát
thì thay bằng trục có ổ
bi khi đó lực ma sát giảm
tới 20 đến 30 lần.
Lực ma sát trượt
làm cản trở chuyển
động của thùng khi
đẩy. Muốn giảm ma
sát dùng bánh xe để
thay ma sát trựơt
bằng ma sát lăn.
2. Lực ma sát có thể có lợi :
C7 :Hãy quan sát các trường hợp vẽ ở hình 6.4 và tưởng tượng xem nếu không có lực ma sát sẽ xảy ra hiện tượng gì?Hãy tìm cách làm tăng lực ma sát trong những trường hợp này.
a
b
c
Bảng trơn nhẵn quá không thể dùng phấn viết lên bảng.
BP: Tăng độ nhám của bảng để tăng ma sát trượt giữa viên phấn với bảng.
Ốc dể bị lỏng khi rung động, diêm quẹt không cháy.
BP: Tăng độ nhám ở các mặt răng, ở mặt sườn bao diêm .
Khi phanh, ô tô không dừng lại được.
BP: Làm mặt đường có độ nhám, tăng độ sâu khía rãnh mặt lốp xe ô tô .
III. VẬN DỤNG :
C8 : Hãy giải
thích
các hiện
tượng sau và
cho biết trong
các hiện
tượng này
ma sát có
ích hay có hại:
Giải thích: Khi đi trên sàn đá hoa mới
lau dể bị ngã vì lực ma sát nghỉ giữa sàn với chân người rất nhỏ.
Ma sát trong trường
hợp này có ích.
Khi đi trên sàn đá hoa mới
lau d? bị ngã.
Giải thích:Khi đó lực ma sát giữa lốp xe và mặt đất quá nhỏ làm bánh xe quay trượt tại chỗ không chạy tới được.
Ma sát trong trường hợp này có l?i.
b. Ô tô chạy vào đường có bùn dễ bị sa lầy.
Giải thích :Giầy đi lâu do ma sát trượt giữa mặt đất với đế giầy làm đế bị mòn.
Ma sát trong trường hợp này có hại.
c.Giầy đi lâu đế bị mòn.
Giải thích: Để tăng ma sát giữa dây cung với dây đàn, nhờ đó đàn kêu to. Ma sát trong trường hợp này có lợi.
d. Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần kéo đàn cò hay violon
C9 : Ổ bi có tác dụng gì? Tại sao việc phát minh
ra ổ bi lại có ý nghĩa quan trọng đến sự phát
triển của khoa học và công nghệ?
Ổ bi có tác dụng làm giảm ma sát do thay ma sát trượt bằng ma sát lăn của các viên bi.
Nhờ sử dụng ổ bi đã giảm lực ma sát lên các vật chuyển động làm cho máy móc hoạt động dễ dàng, hiệu quả cao góp phần thúc đẩy sự phát triển của các ngành như động lực học, cơ khí, chế tạo máy.
GHI NHỚ :
Lực ma sát trượt sinh ra khi một vật trượt trên bề mặt của một vật khác.
Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của một vật khác.
Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác.
Lực ma sát có thể có hại hoặc có ích.
Độ lớn lực ma sát phụ thuộc tính chất mặt tiếp xúc, lực ép lên mặt tiếp xúc, bản chất mặt tiếp xúc nhưng không phụ thuộc diện tích mặt tiếp xúc.
CỦNG CỐ
BT 6.1 :Trường hợp nào sau đây không phải là lực ma sát ?
A. Lực xuất hiện khi lốp xe trượt trên mặt đường.
B. Lực xuất hiện làm mòn đế giày.
C. Lực xuất hiện khi lò xo bị nén hay bị dãn.
D. Lực xuất hiện giữa dây curoa với bánh xe truyền chuyển động.
BT 6.2 :Trong các cách làm sau đây,cách nào giảm được lực ma sát?
A. Tăng độ nhám mặt tiếp xúc.
B. Tăng lực ép lên mặt tiếp xúc.
C. Tăng độ nhẵn giữa các mặt tiếp xúc.
D. Tăng diện tích mặt tiếp xúc.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

1.Học thuộc tr?ng t�m b�i.
2.Xem kỹ lại từ C1 đến C9.
3.Làm BT từ 6.1 đến 6.15
SBT.
4.Xem trước bài 7: "Áp suất"
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY KẾT THÚC.
CHÚC CÁC EM SỨC KHỎE.