Bài 6. Cô bé bán diêm

Kính chào các thầy cô giáo!
Chúc các em
có một giờ học hiệu quả!
Ngữ văn-Tiết 21-22
Cô bé bán diêm
An-đéc-xen
Ngữ văn-Tiết 21-22:
Cô bé bán diêm
An-đéc xen
1. Tác giả:
I. §äc-HiÓu chó thÝch:
Trình bày những hiểu biết của em về tác giả An-đéc-xen.
1. Tác giả:
- Han-cri-xti-an An-đéc-xen (2/4/1805 - 4/8/1875)
- Là nhà văn lớn người Đan Mạch.
- Là người kể chuyện cổ tích thiên tài của thế giới.
- Ông viết nhiều chuyện cho trẻ em.
Truyện của ông nhẹ nhàng, thấm thía, toát lên lòng yêu thương con người, nhất là những người nghèo khổ và niềm tin vào sự thắng lợi cuối cùng
của cái tốt đẹp trên thế gian.
Tài năng của ông được nói gọn trong một câu:
" Ông là người có biệt tài quý giá là tìm được ngọc trai trong bất kì rãnh nước nào"
Em đã được đọc những tác phẩm nào của An-đéc-xen ? Em hãy quan sát các hình ảnh sau và cho biết nó liên quan đến những tác phẩm nào của ông ?


2. Tác phẩm:
Truyện của An-đéc-xen được khơi từ nhiều nguồn:
+ Từ VHDG
+ Từ VH viết
Được biên tập lại
+ Tác phẩm hư cấu, sáng tạo độc lập.
Văn bản Cô bé bán diêm được trích trong tác phẩm cùng tên ( tác phẩm hư cấu, sáng tạo độc lập), sáng tác năm 1845, in trong tập "Truyện kể cho trẻ em"
Với câu chuyện về cuộc đời cô bé bán diêm, An-đéc-xen đã gửi một bức thông điệp đến với tất cả mọi người, mọi thời đại về tình yêu thương con người. Có thể nói tác phẩm là khúc ca bi ai vút lên từ trái tim nồng ấm đầy lòng trắc ẩn, đầy nhân hậu của nhà văn.
3. Chú thích:
Gia sản
Thịnh soạn
Lãnh đạm
Chí nhân
ảo ảnh
Phuốc-sét => Từ mượn gốc ấn - Âu
=> Từ Hán Việt
4. Bố cục:

3 phần: * Từ đầu => " đôi bàn tay em đã cứng đờ ra"

* Tiếp => " về chầu Thượng Đế"

* Phần còn lại.
Phương thức biểu đạt : tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.
II. Đọc - Hiểu văn bản:
1. Hoàn cảnh của cô bé bán diêm:
Cô bé:
- Mồ côi mẹ.
Luôn bị cha chửi mắng.
Nhà nghèo, phải sống chui rúc
trong một xó tối tăm.
Đi bán diêm để kiếm sống và để
nuôi cha
- Bà nội hiền hậu đã mất.
Tác giả đã giới thiệu hoàn cảnh của cô bé bán diêm như thế nào?
Cô bé bán diêm sống trong hoàn cảnh đáng thương: nghèo khổ, côi cút, sống vất vả và thiếu thốn tình yêu thương; tự kiếm sống nuôi mình và chăm nuôi người cha ác nghiệt.
1. Hoàn cảnh của cô bé bán diêm:
Qua những chi tiết này em có nhận xét gì
về hoàn cảnh của cô bé bán diêm?



Thời gian :
- Trời tối hẳn
- Đêm mùa đông
- Đêm nay là đêm giao thừa
Cô bé lang thang ngoài phố đi bán diêm.
Cô bé đi bán diêm trong khung cảnh như thế nào?
Không gian:
- Rét dữ dội
- Tuyết phủ trắng xóa và gió bấc vi vu



Cô bé: đầu trần, chân đất, dò dẫm trong đêm tối và giá lạnh, tuyết bám đầy trên tóc; chiếc tạp dề cũ kĩ đựng đầy diêm.
Con người :
- mäi ng­êi r¶o b­íc nhanh vÒ nhµ
- cửa sổ mọi nhà sáng rực
- trong phố sực nức mùi ngỗng quay
Cô bé ngồi nép vào một góc tường, thu đôi chân vào người, mỗi lúc càng cảm thấy rét hơn, tay đã cứng đờ vì lạnh.
Cô bé đi bán diêm trong đêm giao thừa giữa thiên nhiên khắc nghiệt, dữ dội; cuộc sống xung quanh vui vẻ, tưng bừng, sang trọng và ấm áp còn em cô đơn, lầm lụi, đói, rét và lo sợ trong đêm tối.
- Vì em không bán được bao diêm nào.
- Vì không ai bố thí cho em lấy một xu.

- Vì sợ bị cha đánh.

- Vì ở nhà cũng lạnh như thế này thôi.

Theo em, cô bé bán diêm không dám về nhà
vì những lí do nào?

Cô bé bán diêm rơi vào tình cảnh vô cùng tội nghiệp: nhỏ nhoi, đơn độc, đói rét, bị đày ải, bị bỏ rơi
-> cô bé khốn khổ, đáng thương.

Hãy nêu cảm nhận của em về tình cảnh của cô bé bán diêm.
Nghệ thuật đối lập tương phản:
Thiên nhiên khắc nghiệt > < Sự nghèo khó của cô bé
Cảnh đón giao thừa của mọi nhà: tưng bừng, ấm áp vui vẻ và sang trọng.
Cô bé lang thang dò dẫm trong đêm tối, đói, rét,cô đơn và sợ hãi.
> <
Quá khứ hạnh phúc > < Hiện tại đầy bất hạnh
Để làm nổi bật hình ảnh này, tác giả đã dùng nghệ thuật gì?
Bằng nghệ thuật đối lập tương phản, cách miêu tả kĩ lưỡng, lời văn thấm đẫm chất trữ tình, thể hiện niềm xót xa thương cảm một cách tinh tế, tác giả đã dựng lại một cảnh đời bi thảm đáng thương của một cô bé đói khát, nghèo khổ sống giữa sự khắc nghiệt của thiên nhiên, sự thiếu vắng tình yêu thương của gia đình và sự thờ ơ, lãnh đạm của người đời, của xã hội.
- Giá mà bố em yêu thương em, có trách nhiệm với em.

- Giá mà có ai đó mua cho em một bao diêm hoặc bố thí cho em một xu.

Theo em, điều kiện cần có để cô bé có thể về nhà, không phải ở ngoài đường trong lúc này là gì?
Giờ học tạm dừng!

Cảm ơn các thầy cô giáo!

Chào các em!
2. Những lần quẹt diêm- mộng tưởng và thực tại
Cô bé quẹt diêm 5 lần, các lần quẹt diêm diễn ra theo một trình tự hợp lí.
Điều gì xảy ra sau mỗi lần diêm sáng và khi diêm tắt?
Cô bé đã quẹt diêm mấy lần?
Diêm bén lửa->xanh lam-> trắng ra->rực hồng->ánh sáng kì dị=> lò sưởi bằng sắt, có những hình nổi bằng đồng, lửa cháy vui mắt, tỏa hơi ấm dịu dàng.
Lò sưởi biến mất
Em bần thần-> chợt nghĩ về
nhà sẽ bị cha mắng.
Diêm cháy và sáng rực lên
=>Bàn ăn trải khăn trắng tinh->trên bàn bát đĩa bằng sứ quý giá->có can ngỗng quay->ngỗng nhảy khỏi đĩa cầm dao ăn, Phuốc sét cắm trên lưng tiến về em bé.
Phố vắng teo, tuyết phủ trắng xóa, gió bấc vi vu
Bàn ăn biến mất.
- Cây Thông Noel, trang trí lộng lẫy,hàng ngàn ngọn nến sáng rực lấp lánh-> nhiều bức tranh màu rực rỡ.
-Tất cả các ngọn nến bay lên trời biến thành những ngôi sao.
-ánh sáng xanh tỏa ra xung quanh ->Bà em đang mỉm cười với em. " Bà ơi!Em bé reo lên, cho cháu đi với bà.
Que diêm vụt tắt
ảo ảnh sáng rực trên khuôn
mặt em bé biến mất.
Em quẹt tất cả những que diêm->Diêm nối nhau chiếu sáng như ban ngày-> Bà em to lớn, đẹp lão. Bà cầm tay em bay vụt lên cao. Không còn đói rét, buồn đau.
Em về chầu Thượng đế
Hãy nêu nhận xét của em về những hình ảnh
cô bé nhìn thấy sau mỗi lần quẹt diêm?

Đằng sau những hình ảnh ấy, em thấy cô bé đang mong muốn điều gì?

Lần 1: Có lẽ vì lạnh->cô bé nhìn thấy lò sưởi->
đó là một cảnh tượng thật ấm áp,sáng sủa và
sang trọng(không phải một đống lưả, một đống than..
mà là một lò sưởi có hình trạm trổ bằng đồng)
-> cho thấy cô bé mong muốn đượcngồi sưởi
trong một mái nhà yên ấm.


Lần 2: Có lẽ vì đói -> cô bé thấy bàn ăn thịnh soạn,
đĩa bằng bạc, đĩa bát bằng sứ, khăn trải bàn trắng tinh, ngỗng quay thơm phức->cảnh tượng thật đầy đủ, sung túc,sang trọng.
-> Cô bé mong muốn được ăn ngon lành
trong mái ấm gia đình.
Lần 3: Hình ảnh cây thông Noel với hàng ngàn
ngọn nến sáng rực lấp lánh...
-> Cảnh tượng lộng lẫy, huy hoàng
->cô bé mong muốnđược vui vẻ, hạnh phúc
đón giao thừa cùng những người thân yêu.

Lần 4: Vì quá cô đơn em đã nhìn thấy hình ảnh bà nội
cao lớn, đẹp lão, bà mỉm cười với em.
-> cô bé mong muốn được sống trong tình yêu thương,
được chở che, âu yếm.


Em có nhận xét gì về những mong ước của cô bé?
Mong ước của cô bé thật đẹp. Đó là những
ước mongchân thành, giản dị và chính đáng
của bất kì đứa trẻ nào.


Em có nhận xét gì giữa những hình ảnh khi
diêm cháy và khi diêm tắt?
Diêm cháy: mộng tưởng huy hoàng, lộng lẫy,
ấm áp và sinh động => cô bé có tất cả.
Diêm tắt: thực tế phũ phàng: đói rét, cô đơn và
cuối cùng là cái chết của cô bé.

Trong 5 lần cô bé quẹt diêm lần quẹt diêm nào của em bé khiến em xúc động nhất?


Và cuối cùng cô bé đã cùng bà bay lên không trung, nơi không còn đói rét, buồn đau nào đe dọa.
Lần quẹt diêm thứ 5: Em hối hả quẹt tất cả các que diêm kèm theo lời cầu xin tha thiết:
"Xin bà đừng bỏ cháu.bà hứa : cháu ngoan sẽ được đi cùng bà."

Chi tiết này gợi cho em suy nghĩ gì?
Đây là một nghịch lý: Con người khao khát muốn sống,
còn cô bé cho rằng mình xứng đáng được chết vì mình
đã ngoan. -> Điều đó cho thấy cuộc sống nơi trần gian
chỉ là buồn đau, đói rét, cơ cực đối với người nghèo khổ
chỉ có cái chết mới giải thoát cho họ khỏi những bất
hạnh của cuộc đời ->vì cái chết sẽ đưa họ về với cõi vĩnh
hằng ( như niềm tin của người theo Thiên chúa).
-> Thế gian không thể tìm thấy hạnh phúc. Hạnh phúc chỉ có ở cõi hư vô mà thôi.

Để dựng lên tất cả những hình ảnh này, tác giả đã
sử dụng nghệ thuật gì?
Nghệ thuật đối lập tương phản, sự đan xen giữa mộng tưởng và thực tại, giữa ánh sáng và bóng tối, giữa cuộc đời thực và thế giới hư vô.
Dựng lên cảnh tượng này, tác giả
thể hiện điều gì?
Thể hiện tình yêu thương, sự xót xa trước số phận của con người ( đặc biệt là trẻ thơ )
Hiểu và trân trọng những khao khát của trẻ thơ. Đồng thời tác giả còn đề cập tới một thực trạng của xã hội: một xã hội thiếu vắng lòng nhân ái
3. Cái chết thương tâm
Phần cuối văn bản nhà văn đã cho người đọc chứng kiến cảnh gì?
Sáng mùng một Tết
Thiên nhiên - Con người
Tuyết phủ trắng xóa mặt
đất, mặt trời lên trong sáng,
chói chang -> thiên nhiên đẹp
ấm áp.
Mọi người vui vẻ ra khỏi nhà
(trong niềm vui đón chào năm
mới)
Bình phẩm: chắc nó.

Em bé
Giữa những bao diêm,
(một bao đã đốt hết nhẵn)
xó tường lạnh lẽo
Em bé đã chết vì đói
vì rét, vì cô đơn.

Hãy nêu cảm nhận của em về kết thúc này?
Cô bé tội nghiệp chết giữa những bao diêm.
Em chết vì đói, vì rét giữa sự thờ ơ lãnh đạm của người đời => một cái chết rất thương tâm.
Chi tiết cô bé đã chết với đôi má ửng hồng và đôi môi mỉm cười đã đem đến cho em cảm nhận gì?
Cô bé chết rất thương tâm, nhưng đó là một hình ảnh đẹp của một hài đồng- cô bé chết trong niềm hạnh phúc, trong niềm vui sướng vì có bà.
Người đọc như được an ủi vì cô bé khốn khổ đó đã tìm được hạnh phúc ở cõi vĩnh hằng, đó cũng chính là tấm lòng nhân hậu của tác giả làm dịu đi nỗi đau nhân thế.
Câu chuyện để lại trong em điều gì sâu sắc nhất?
Ghi nhớ : Bằng nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn,
đan xen giữa hiện thực và mộng tưởng, với các
tình tiết diễn biến hợp lí, tác phẩm Cô bé bán diêm
của An-đéc-xen truyền đến cho chúng ta lòng thương
cảm sâu sắc đối với một cô bé bất hạnh.
Tác phẩm là khúc ca bi ai vút lên từ trái tim nồng ấm đầy lòng trắc ẩn, đầy tình yêu thương của tác giả. Với câu chuyện về cuộc đời của cô bé bán diêm, nhà văn An-đéc-xen đã gửi bức thông điệp tới tất cả mọi người, mọi thời đại: Hãy yêu thương trẻ thơ! Hãy dành cho trẻ thơ một cuộc sống bình yên và hạnh phúc! Hãy cho trẻ thơ một mái ấm gia đình, hãy biến những mộng tưởng đằng sau ánh lửa diêm thành hiện thực cho trẻ thơ.
Giá trị sâu sắc này đã khiến tác phẩm được xếp vào hàng kiệt tác.
III. Luyện tập
Em hãy chỉ ra các yếu tố miêu tả và biểu cảm
trong văn bản.
Bài tập về nhà: (dành cho học sinh khá giỏi) Theo em, khi tạo ra hình ảnh tương phản giữa ánh sáng từ que diêm mỏng manh nhỏ bé được lóe lên cùng với những mộng tưởng của cô bé và bóng tối ngự trị bao trùm cùng với sự đói khát cô đơn của cô bé khi diêm tắt, tác giả muốn nói gì?
Bài học kết thúc!
Cảm ơn các thầy cô giáo!
Chào các em!